Φοιτητές πρόσφυγες του 1922 στο Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου

Με ένα κόμικς, μια εικονογραφημένη ιστορία στην οποία πρωταγωνιστούν η Μερόπη και ο Λέανδρος, δύο από τους πολλούς φοιτητές της δεκαετίας του 1920 που έφτασαν στην Αθήνα πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και εγγράφηκαν στο Πανεπιστήμιο, το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ συμμετέχει στην επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.

Το κόμικς, σε σενάριο και σκίτσα της Όλιας Ντακογιάννη, μεταφέρει τον αναγνώστη στα πρώτα χρόνια της άφιξης των προσφύγων στην Ελλάδα, στην Αθήνα και στη φοιτητική ζωή τους, αναδεικνύοντας τις συνθήκες ζωής και τις διεκδικήσεις τους, μέσα από την ερωτική ιστορία των δύο νεαρών προσφύγων.

Στιγμιότυπο από την εικονογραφημένη ιστορία κόμικς της Όλιας Ντακογιάννη.

Η εικονογραφημένη ιστορία της Μερόπης και του Λέανδρου αποτελεί μέρος της ψηφιακής έκθεση με τίτλο «Πρόσφυγες φοιτητές και φοιτήτριες στο ΕΚΠΑ, 1922-1930», με την οποία το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου τιμά την εκατονταετηρίδα του 1922.

Η έκθεση, που είναι και αυτή εξολοκλήρου ψηφιακή, επιχειρεί να αναδείξει μια άγνωστη μέχρι σήμερα σελίδα της προσφυγικής εγκατάστασης στην Ελλάδα, αυτήν της φοίτησης πολυάριθμων προσφύγων, ανδρών και γυναικών, στο Πανεπιστήμιο. Το Ιστορικό Αρχείο συγκεντρώνει μια σειρά από τεκμήρια από τις συλλογές του, όπως είναι ατομικοί φάκελοι φοιτητών και φοιτητριών, μητρώα εγγραφής και πτυχίων, έγγραφα αλληλογραφίας, φωτογραφικό υλικό κ.ά., για να εικονογραφήσει αυτή τη σελίδα.

Έγγραφο της Ένωσης Προσφύγων Παγκρατίου (συνοικισμού Βύρωνα) με το οποίο πιστοποιείται η προσφυγική ιδιότητα του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου και η διαμονή του στη περιοχή του Βύρωνα, 30 Οκτωβρίου 1929.

Η έκθεση «Πρόσφυγες φοιτητές και φοιτήτριες στο ΕΚΠΑ, 1922-1930» είναι χωρισμένη σε έξι ενότητες. Η πρώτη είναι αφιερωμένη στη σχέση του Πανεπιστημίου με τον μικρασιατικό ελληνισμό πριν το 1922, αλλά και τη δράση του ΕΚΠΑ ως φορέα υποδοχής προσφύγων έως τότε.

Στη συνέχεια, η δεύτερη ενότητα αναφέρεται στην εγγραφή των φοιτητών και των φοιτητριών που μετακινήθηκαν από τη Μικρά Ασία στην Ελλάδα, στα προβλήματα που δημιουργούσε η έλλειψη πιστοποιητικών, στη συνεργασία του Πανεπιστημίου με το κράτος, ώστε να μπορέσει το δεύτερο να εξασφαλίσει τους πόρους που χρειάζονταν ώστε να εξασφαλιστεί η δωρεάν φοίτηση του άπορου προσφυγικού στοιχείου.

Η τρίτη ενότητα επικεντρώνεται στην ίδια την έννοια της φοίτησης και παρακολούθησης των μαθημάτων, όπως και της πιστοποίησης των σπουδών των προσφύγων, ενώ η τέταρτη συνδέεται με την περίθαλψη και τη σίτιση, διαδικασίες τις οποίες ανέλαβε το Πανεπιστήμιο με την αρωγή κρατικών και ιδιωτικών φορέων, με σκοπό την υποστήριξη των προσφύγων φοιτητών, οι περισσότεροι εκ των οποίων ζούσαν σε άθλιες συνθήκες.

Το απολυτήριο Γυμνασίου του Βασίλειου Λεοντιάδη από το Ελληνικό Γυμνάσιο Αδριανούπολης, 1 Ιουλίου 1921.

Η επόμενη ενότητα αναφέρεται σε πτυχές του ελεύθερου χρόνου των φοιτητών και των φοιτητριών, είτε τις δραστηριότητες της Πανεπιστημιακής Λέσχης είτε θεατρικές και άλλες εκδηλώσεις που οργανώθηκαν από τους ίδιους ή από άλλους φορείς για την ενίσχυσή τους. Τέλος, η έκτη ενότητα εστιάζει στην οργάνωση των συλλογικοτήτων τους, οι οποίες πρωτοστάτησαν στη διεκδίκηση των αιτημάτων τους, ενώ παράλληλα αναδεικνύει και την έντονη παρουσία τους στον ενεργό φοιτητικό συνδικαλισμό της εποχής.

Μέσα από την ψηφιακή έκθεση και την εικονογραφημένη ιστορία οι επισκέπτες μπορούν να πραγματοποιήσουν ένα εικονικό ταξίδι στην εποχή αυτή και να γνωρίσουν τις μικρές προσωπικές ιστορίες φοιτητών και φοιτητριών, αλλά και να διαπιστώσουν το ισχυρό στίγμα που άφησαν οι πρόσφυγες στο μεσοπολεμικό Πανεπιστήμιο, καθώς και τα ίχνη της σημερινής παρουσίας τους στο Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ.

Επιστολή Ομοσπονδίας Προσφύγων Φοιτητών προς ΕΚΠΑ για να παρακαλέσει όπως συνδράμει στην ίδρυση συσσιτίου παρέχοντας οίκημα του Πανεπιστημίου για την στέγαση αυτού, 20 Αυγούστου 1924.

Στο πλαίσιο της συμμετοχής του στην εκατονταετηρίδα, του ΕΚΠΑ διοργανώνει τριήμερο επιστημονικό συνέδριο με θέμα: «Πολιτισμός, Μνήμη, Ανώτατη Εκπαίδευση: Η παρουσία και η συμβολή των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής στην Ελλάδα του 20ού αιώνα».
Οι εργασίες του Συνεδρίου θα πραγματοποιηθούν την Πέμπτη 30 και την Παρασκευή 31 Μαρτίου 2023, από 10.00-21.00, στις εγκαταστάσεις του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Αιόλου 42-44, 2ος όροφος, αίθουσα 4, και το Σάββατο 1 Απριλίου 2023, από 9.30-19.00 στο ισόγειο του κτιρίου του Παλαιού Χημείου, Σόλωνος 104.

Το συνέδριο θα ολοκληρωθεί με συναυλία φοιτητών και διδασκόντων του Τμήματος Μουσικών Σπουδών ΕΚΠΑ, με μουσική και τραγούδια από τη Μικρά Ασία, το Σάββατο 1ης Απριλίου, στις 19.00, που θα πραγματοποιηθεί στο Αίθριο του κτιρίου του Παλαιού Χημείου.