Με την πένα της συγγραφέως: Τέσυ Μπάιλα, “Λέγε με Ισμαήλ”

Αργότερα, όταν άρχισα το σχολείο σε κάθε αρχή σχολικής χρονιάς, την πρώτη ημέρα που παίρναμε βιβλία και αφού τα ντύναμε, η μητέρα μου συνήθιζε να κάθεται μαζί μας και να μας διαβάζει αποσπάσματα από το ανθολόγιο, γεγονός που μας έκανε να αδημονούμε την ημέρα αυτή σχεδόν όλο τον χρόνο καθώς είχε αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για εμένα και την αδελφή μου. Παράλληλα, είχα ένα μικρό ραδιοφωνάκι και άκουγα τα βράδια θεατρικά έργα που ερμήνευαν σπουδαίοι ηθοποιοί της εποχής. Έτσι σταδιακά εξοικειώθηκα με τα μεγάλα κείμενα και τη λογοτεχνία γενικότερα και μεγαλώνοντας μοιραία με κέρδισε η λογοτεχνία και ο κόσμος του βιβλίου γενικότερα.

Θα είχα ασχοληθεί περισσότερο με αυτόν τον τομέα, αν δεν με κέρδιζε το βιβλίο. Ωστόσο, οι δυο αυτές μορφές τέχνης συνδέονται αρκετά. Ο Κώστας Μπαλάφας έλεγε «αν θες να βγάζεις καλές φωτογραφίες πρέπει να διαβάζεις λογοτεχνία» και το ίδιο πιστεύω κι εγώ.

Έχω δει τον κόσμο με διαφορετικά μάτια και από άλλη οπτική γωνία. Έχω μελετήσει αρχεία, έχω διαβάσει, αλλά έχω επίσης διεισδύσει στους ήρωες που επινοώ σε μια προσπάθεια να τους γνωρίσω καλύτερα και να ακούσω τη φωνή τους. Αυτή η διαδικασία από μόνη της είναι ιδιαίτερα ευεργετική και ωφέλιμη και μας κάνει να βλέπουμε με νέα ματιά τη ζωή ολόγυρά μας. Αν τώρα αυτό περάσει στο αναγνωστικό κοινό, τα συναισθήματα μεγεθύνονται. Άλλωστε η λογοτεχνία είναι πρωτίστως επικοινωνία. Έτσι, αν η επικοινωνία αυτή πετύχει μπορεί και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια νέα θέαση των πραγμάτων.

και τί καλύτερο από το να βλέπεις τον κόσμο μέσα από μια ονειρική διάσταση; Αν οι αναγνώστες αγάπησαν τις ιστορίες που έγραψα αυτό σημαίνει ότι η επικοινωνία αυτή έχει επιτευχθεί και μάλιστα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Και αυτό είναι το ουσιώδες και το πιο συγκινητικό για έναν συγγραφέα.

ιδιαίτερα για τους πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς που προσπαθούν να μπουν στον χώρο. Υπάρχουν πολλοί συγγραφείς και το αναγνωστικό κοινό είναι αναλογικά μικρό. Έτσι, κάποιες φωνές πιθανώς να χαθούν μέσα στο πλήθος των κειμένων που λαμβάνουν οι εκδοτικοί οίκοι και αυτό είναι λυπηρό γιατί ανάμεσά τους σίγουρα υπάρχουν κάποιοι που αξίζουν.

στο οποίο και έχω την τιμή να είμαι Γενική Γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου, το οποίο αποτελεί το επίσημο παράρτημα του PEN International στην Ελλάδα. Το  PEN International (έτος ίδρυσης 1921) είναι η κορυφαία ένωση συγγραφέων στον κόσμο που προωθεί την λογοτεχνία και υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης.

και απευθύνεται παράλληλα σε κάθε άνθρωπο που ενδιαφέρεται για τη διάδοση της λογοτεχνίας, των βιβλίων, των ιδεών, της τέχνης, της επιστήμης και του πολιτισμού. Οι στόχοι του είναι η προσπάθεια ενίσχυσης της εξωστρέφειας της ελληνικής λογοτεχνίας, η δημιουργία διαύλων επικοινωνίας ανάμεσα στους Έλληνες δημιουργούς και ανθρώπους από άλλα καλλιτεχνικά περιβάλλοντα, η συμβολή στη διάδοση της φιλαναγνωσίας σε εθνικό επίπεδο, η προώθηση της εξωστρέφειας της ελληνικής λογοτεχνίας, η ανάληψη δράσεων και η στήριξη πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στη διατήρηση και στη διαφύλαξη του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης και της διακίνησης των ιδεών.

όταν είχα την τύχη να πάω μέρος ως επιστημονικός σύμβουλος στο Διεθνές Συνέδριο για τον Αντώνη Σαμαράκη, που διοργάνωσαν το Ζωγράφειο, το ελληνικό σχολείο της Πόλης και τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη. Ξαναπήγα λοιπόν στην Κωνσταντινούπολη ύστερα από πολλά χρόνια και για πρώτη φορά κατάλαβα πλήρως πόσο όμορφος είναι ο τόπος αυτός μέσα από τις αντιθέσεις του.

όπου έζησα εκεί για έναν χρόνο, την περίοδο της καραντίνας. Η Κύπρος είναι ένα μέρος όπου μπορείς να βιώσεις έντονα τη γειτνίαση των δύο λαών. Παρατηρούσα λοιπόν πόσο αφομοιωμένη είναι στη συνείδηση των ανθρώπων η γειτνίαση αυτή παρά τα τόσο μεγάλα προβλήματα που αντιμετώπισαν. Έτσι σκέφτηκα πως έπρεπε να περάσω συγγραφικά με μεγάλο σεβασμό και πολλή προσοχή από τη φιλία των δύο λαών που εν τέλει είναι πολύ σημαντική.

Το “Λέγε με Ισμαήλ” είναι ένα πολυεστιακό μυθιστόρημα που αναδεικνύει διαφορετικούς ήρωες που όμως έχουν όλοι τους έναν κοινό παρανομαστή: τη ζωή και την αγάπη τους για την Πόλη

Από τη μια είναι η γειτονιά της Λωξάντρας και από την άλλη του Ορχάν Παμούκ, η πόλη των Ρωμιών, των Αρμενίων, των Τούρκων, των Λεβαντίνων. Μια πόλη που πατά με το ένα της πόδι στην ανατολή και με το άλλο στη δύση. Μια πολυφυλετική πανσπερμία πολιτισμών συμβιούν αρμονικά στα σοκάκια της ομίχλης που κοιτούν στον Βόσπορο. Κυρίως όμως είναι μια πόλη μνήμης για εμάς τους Έλληνες και καθώς ήμουν εκεί διαπίστωσα την ανάγκη των σημερινών Ρωμιών που πεισματικά συνεχίζουν να κατοικούν εκεί, για να διατηρηθεί αυτός ο ελληνικός πυρήνας, έστω και μετά τη συρρίκνωσή του.

Το μυθιστόρημα της Τέσυ Μπάιλα “Λέγε με Ισμαήλ” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

ένα πολυεστιακό μυθιστόρημα που αναδεικνύει διαφορετικούς ήρωες που όμως έχουν όλοι τους έναν κοινό παρανομαστή: τη ζωή και την αγάπη τους για την Πόλη, το ξόδεμά τους από τα βίαια περάσματα της Ιστορίας, τη μοίρα που έχασαν ή αντάλλαξαν κάποτε. Και κυρίως ένα μυθιστόρημα για τη φιλία που αναπτύχθηκε ανάμεσα στους κατοίκους αυτής της πόλης, για τα κοινά που μοιράζονταν, για τη ζεστασιά της συντροφικότητας στη ζωή.

Δεν ήταν απλώς μια πόλη που χώριζε Τούρκους και Ρωμιούς, αλλά μια πόλη που συνένωνε ανθρώπους που υπέφεραν το ίδιο, που μοιραζόντουσαν ήθη, έθιμα, νοοτροπίες, που αντιδρούσαν με τον ίδιο τρόπο στο ανηλεές και αδιάφορο για τη μοίρα των ανθρώπων πέρασμα της Ιστορίας και επιδίωκαν να ζουν ειρηνικά μεταξύ τους, έστω και αν δεν τα κατάφερναν πάντα.

Σημασία έχει η αρμονική τους συνύπαρξη, το μοίρασμα της ελπίδας ανάμεσά τους, η κοινή τους αναμέτρηση στον χρόνο και στις αποφάσεις που καθόρισαν τη ζωή τους. Άνθρωποι που προσπάθησαν με τους ίδιους τρόπους να επιβιώσουν, που πόνεσαν, θρήνησαν την αποκοπή τους από ό,τι οικείο είχαν και νοστάλγησαν το ίδιο, αφού η χαμένη πατρίδα και ο ξεριζωμός είναι για όλους το ίδιο οδυνηρά.

έχοντας πρώτα συνειδητοποιήσει απολύτως και τις δύο πλευρές, έχοντας κατανοήσει πως τίποτα δεν είναι πιο πικρό από τη νοσταλγία για το παρελθόν, από το οποίο βίαια κάποτε αποσπάστηκε κάποιος. Το μυθιστόρημα είναι με δυο λόγια η ιστορία μιας γειτονιάς στο Πέρα στο πέρασμα της Ιστορίας, μια ιστορία ανθρωπιάς και φιλίας, έρωτα, εκμετάλλευσης, συνοδοιπορίας απλών ανθρώπων που έζησαν τα μεγάλα γεγονότα του 20^ου αιώνα και σημαδεύτηκαν από αυτά.

Είναι το alterego του Ισίδωρου, του Έλληνα που διατηρεί το τελευταίο ρωμαίικο βιβλιοπωλείο της Πόλης στο Πέρα. Ο Ισμαήλ, θα προσπαθήσει να σώσει το βιβλιοπωλείο του Ισίδωρου όταν μάθει για την επερχόμενη καταστροφή των Σεπτεμβριανών και θα τα καταφέρει, όχι τόσο επειδή καταλαβαίνει την αξία των βιβλίων, όσο επειδή νιώθει ότι τα βιβλία είναι όλη η ζωή του Ισίδωρου. Οι δυο τους θα γνωρίσουν τη λαγνεία και θα μοιραστούν μια κοινή αγάπη στο πρόσωπο της Αϊσέ που θα φύγει αφήνοντας πίσω της τη μικρή της κόρη, την Εσίν, αλλά και μια φιλία χρόνων και μαζί θα γίνουν ο πυρήνας του μυθιστορήματος αυτού.

Η γριά Γιασεμώ, πρώην πόρνη με μια τεράστια δική της ιστορία, που τριγυρίζει στα σοκάκια με τον αδέσποτο σκύλο της, τον Γιουσούφ και ακολουθώντας τους μαθαίνουμε τη ζωή αυτής της γυναίκας, η αρχόντισσα Καλλιάνθη που ζει στο αρχοντικό της μαζί με τη Μέλπω και τον Σοπέν, τον γάτο της, απομονωμένη και μοναχική με την ανάμνηση ενός ανεκπλήρωτου έρωτα με τον Αρίφ, ένας μικρός θίασος προσώπων με τη δική τους ιστορία ο καθένας, όλοι τους συνθέτουν την πολυφυλετική ταυτότητα της Πόλης και μπλέκονται στα γρανάζια της Ιστορίας. Γιατί από τις ανταλλαγές των πληθυσμών με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923, τα περίφημα Σεπτεμβριανά του 1955, το Κυπριακό και τις απελάσεις των Ρωμιών το 1964, Έλληνες και Τούρκοι μοιράζονται τον ίδιο πόνο του ξεριζωμού, πονούν τον τόπο που μεγάλωσαν, χαίρονται και λυπούνται με τα ίδια πράγματα και γίνονται θύματα των μεγάλων πολιτικών και διπλωματικών καπρίτσιων της εποχής.

Ένας λόγος που γράφτηκε το «Λέγε με Ισμαήλ» είναι να αναφανεί μέσα από τη λογοτεχνία ο ισχυρός δεσμός που μας συνδέει με τη γειτονική χώρα. Και να αναζητήσουμε σε αυτόν τον δεσμό το μέλλον αυτής της σχέσης.

όπως αντίστοιχα έκαναν και πολλοί Έλληνες. Κουβαλά λοιπόν στην πλάτη του τη μνήμη του ξεριζωμού και τον καημό της νοσταλγίας. Μ’ αυτά πορεύεται και σε αυτά στρέφει συχνά τη σκέψη του. Πώς νιώθει λοιπόν ένας άνθρωπος, ανεξαρτήτου καταγωγής, όταν κλείνει για τελευταία φορά πίσω του την πόρτα του σπιτιού του; Όταν ξέρει πως δεν θα ξαναγυρίσει πίσω στον τόπο της καρδιάς του; Φεύγει αποκομμένος από ένα παρελθόν που γνωρίζει καλά πως δεν θα μπορέσει ποτέ να ξαναβρεί.

Αυτούς τους προβληματισμούς είχα όταν έγραφα το βιβλίο αυτό γι’ αυτό και έγραψα ότι: «θα νοσταλγούν πάντα τούτη την αβάσταχτη του μισεμού ημέρα· κι όλη την προηγούμενη ζωή τους. Γιατί, αν την αφήσουν να χαθεί από τον νου τους, μέλλον δε θα υπάρχει. Κανείς δεν πάει πουθενά χωρίς το παρελθόν του. Χωρίς τη μνήμη του. Κολλημένα τα κουβαλάει πάνω στην καμπούρα του. Πουκάμισο και το φορεί κατάσαρκα είναι».

της ενδυνάμωσης του εθνικισμού. Μιας πολυετούς προσπάθειας της χώρας να απαλλαγεί από το ρωμαίικο στοιχείο, που κορυφώθηκε τη νύχτα του πογκρόμ των Σεπτεμβριανών, ύστερα από μια σειρά γεγονότων, μεθοδευμένων με ακρίβεια. Αυτό που επικράτησε ήταν η οργή ενός εξαγριωμένου όχλου που οδηγήθηκε άκριτα σε ακραίες συμπεριφορές.

και αυτό είναι μια συγκινητική πλευρά της σχέσης των δύο λαών, χωρίς να ξεχνάμε φυσικά τις περιόδους που πολιτικές και διπλωματικές συγκυρίες εξανάγκαζαν άλλες συμπεριφορές. Ένας λόγος που γράφτηκε το «Λέγε με Ισμαήλ» είναι ακριβώς αυτός: Να αναφανεί μέσα από τη λογοτεχνία ο ισχυρός δεσμός που μας συνδέει εν τέλει με τη γειτονική χώρα. Και να αναζητήσουμε σε αυτόν τον δεσμό το μέλλον αυτής της σχέσης.

Φαίνεται ότι είναι το είδος με το οποίο θέλω να ασχοληθώ αυτήν την περίοδο. Πώς η ζωή των απλών ανθρώπων επηρεάστηκε από την εποχή που έζησαν. Και σε κάθε ιστορική περίοδο πώς κατάφεραν να διατηρήσουν την ανθρωπιά τους.

και να δουλεύουν με αφοσίωση και γενναιοδωρία τα κείμενά τους. Να μην διστάζουν να πετάξουν το περιττό, να ξαναγράψουν το απαραίτητο, να καλλιεργούν την παρατηρητικότητα και την αισθητική τους, να οξύνουν τις αισθήσεις τους συμμετέχοντας στη ζωή και στην τέχνη και να συνεχίζουν την προσπάθεια πέρα από κάθε πιθανή απογοήτευση. Να επιμένουν. Θα έρθει μια στιγμή που θα αναγνωριστεί αυτή η προσπάθεια αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να είναι αποφασισμένοι και ταγμένοι σε αυτό που ονειρεύτηκαν. Μόνο έτσι θα τα καταφέρουν.