WOW – Women of the World: Μια «γεύση» από όλα όσα θα δούμε στο πρώτο φεστιβάλ του ΚΠΙΣΝ για την έμφυλη ισότητα

«Αν είσαι γυναίκα, αν αυτοχαρακτηρίζεσαι ως γυναίκα, αν γνωρίζεις μια γυναίκα, τότε το WOW είναι για εσένα. Δηλαδή για όλους», με αυτά τα απλά και συνάμα πανίσχυρα λόγια η Jude Kelly, Διευθύνουσα Σύμβουλος και ιδρύτρια του WOW Foundation, αποσαφήνισε, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε ποιους ακριβώς απευθύνεται το επικείμενο φεστιβάλ WOW  – Women of the World, που θα λάβει χώρα, στο ΚΠΙΣΝ, από την 1^η έως τις 3 Απριλίου 2023, σε συνεργασία με το British Council και την υποστήριξη της Βρετανικής Πρεσβείας στην Αθήνα.

Η Jude Kelly, Διευθύνουσα Σύμβουλος και ιδρύτρια του WOW Foundation

Γιατί το WOW  – Women of the World, το πολυσυλλεκτικό και διαθεματικό φεστιβάλ ενδυνάμωσης γυναικών, θηλυκοτήτων και non-binary ατόμων που πραγματοποιείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, δεν επιθυμεί να διχάσει. Αντιθέτως, όπως εξηγεί η ίδια η ιδρύτρια του, επιθυμεί να περιλαμβάνει «όλα αυτά που μάς ενώνουν»: Το φαγητό, το ποτό, τη φιλία, τη μουσική, την τέχνη, την υγεία, τον αθλητισμό και τόσα πολλά άλλα. Να είναι μια χαρούμενη γιορτή για τις νίκες που έχουν μέχρι σήμερα σημειώσει οι γυναίκες και τα κορίτσια σε διάφορους τομείς και ταυτόχρονα μια υπενθύμιση πως έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας να διανύσουμε.

Για την Jude Kelly αυτή η τελευταία συνειδητοποίηση υπήρξε κινητήριος δύναμη για την ίδρυση και διοργάνωση του 1^ου WOW Festival στο Southbank Centre του Λονδίνου το 2010.  Ούσα μια γυναίκα που έχει εκπληρώσει τα όνειρα της, που έχει δύναμη και μια ισχυρή «πλατφόρμα» για να καταθέσει τις απόψεις της, χρησιμοποίησε όλα αυτά τα πλεονεκτήματα για να συγκεντρώσει ανθρώπους, κινήματα και ιδέες σε ένα μέρος, ώστε, όλοι μαζί, με αισιοδοξία και αποφασιστικότητα να διατρανώσουμε ότι θέλουμε ο κόσμος να αλλάξει, ότι τι η έμφυλη ισότητα είναι όχι μόνο ευκταία και δυνατή αλλά και άκρως επείγουσα, καθώς, όπως υποστηρίζει η ίδια, «Η ειρήνη, η ευτυχία, η οικονομική ευημερία του κόσμου και η βιωσιμότητα του πλανήτη έχει ως προαπαιτούμενο την ισότητα».

Και το όνομα αυτού το ακρωνύμιο «WOW» που σημαίνει «Women of the World». Η Jude Kelly ομολογεί πως στην αρχή έβλεπε το WOW ως γεγονός της μιας φοράς, ωστόσο, τα πράγματα άλλαξαν καθώς η πρωτοβουλία της βρήκε ενθουσιώδη ανταπόκριση ανάμεσα σε γυναίκες από διάφορες περιοχές του πλανήτη. Από το 2010 μέχρι σήμερα το WOW Foundation έχει διοργανώσει φεστιβάλ και εκδηλώσεις σε περισσότερες από 45 πόλεις ανά την υφήλιο προσελκύοντας εκατομμύρια ανθρώπους.

Η Έλλη Ανδριοπούλου, Διευθύνουσα Σύμβουλος του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Σήμερα στην παγκόσμια κοινότητα του WOW έχει προστεθεί ένας ακόμα σύμμαχος, το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Και αυτός ήταν ο λόγος που βρεθήκαμε, την Τετάρτη που μάς πέρασε, στο Εστιατόριο Delta Restaurant του 5^ου ορόφου, για την παρουσίαση του νέου συναρπαστικού event που θα λάβει χώρα, στο ΚΠΙΣΝ, αυτό το Σαββατοκύριακο.

Όπως μάς εξήγησε η Έλλη Ανδριοπούλου, Διευθύνουσα Σύμβουλος του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, η ίδια μαζί με τις συνεργάτιδες της, Αθηνά Μπαλοπούλου (Διευθύντρια Marketing & Επικοινωνίας ΚΠΙΣΝ) και Γαβριέλλα Τριανταφύλλη (Διευθύντρια Προγραμματισμού και Παραγωγής), ένα χρόνο πριν περίπου μετέβησαν στο Λονδίνο για να παρακολουθήσουν το πρώτο τους φεστιβάλ WOW. Η απόφαση να το «φέρουν» στην Αθήνα υπήρξε άμεση.

Οι λόγοι αρκετοί. WOW και ΚΠΙΣΝ μοιράζονται στον πυρήνα τους κοινές αξίες και κοινή αποστολή. Στόχος αμφότερων, μέσα από τις δράσεις τους, είναι η ενίσχυση του διαλόγου και της συμπερίληψης, ιδιαίτερα όσον αφορά τη συμπερίληψη στον τομέα των έμφυλων δικαιωμάτων. Ενώ το φορμάτ της διοργάνωσης, εκείνο ενός φεστιβάλ, αποτελεί ένας ιδιαίτερα ελκυστικός τρόπος για να προαχθούν αξίες όπως η πολυπόθητη ισότητα μεταξύ των φύλων: «Θέλαμε τη χαρά ενός φεστιβάλ, τη δύναμη που δίνει η γιορτή και τη δύναμη που δίνει η συλλογικότητα», δηλώνει η Έλλη Ανδριοπούλου.

Για την ομάδα του ΚΠΙΣΝ, η οποία, με σκληρή δουλειά και παρά τις προβλέψεις, κατάφερε μέσα σε ένα χρόνο να «στήσει» το πρώτο «WOW Αθήνα», το συγκεκριμένο πρότζεκτ υπήρξε αρκετά προσωπικό. Όπως και η Jude Kelly, αισθάνθηκαν μια ευθύνη απέναντι στις νεότερες γενιές. Να τους βοηθήσουν να δουν τα πράγματα καλύτερα. Οι άνθρωποι του WOW προσφέραν τη μεθοδολογία και τις γνώσεις από τη μέχρι τώρα εμπειρία τους και το ΚΠΙΣΝ «άνοιξε» διάλογο με φορείς της χώρας μας αλλά και μεμονωμένες γυναίκες από διαφορετικά υπόβαθρα για τα θέματα που θα είχε ενδιαφέρον να αναδειχθούν στο πλαίσιο του φεστιβάλ.

Από αυτή τη συμπεριληπτική διαδικασία προέκυψαν οι 17 συζητήσεις-πάνελ της φετινής πρώτης διοργάνωσης με τη συμμετοχή 63 διακεκριμένων ομιλητριών και συντονιστριών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που καλύπτουν ένα ευρύ πεδίο θεμάτων το οποίο εστιάζει στην ελληνική πραγματικότητα αλλά ταυτόχρονα στρέφει το βλέμμα σε ζητήματα που απασχολούν ολόκληρο τον πλανήτη. Τα πάνελ αυτά πλαισιώνονται από εκθέσεις, εργαστήρια, mentoring sessions, εκπαιδευτικά προγράμματα, συναυλίες, κινηματογραφικές προβολές, θεατρικά δρώμενα και ότι άλλο μπορεί να περιλαμβάνει ένα φεστιβάλ, σε ένα τριήμερο με στόχο να εμπνεύσει μέσα από διηγήσεις για πρόσωπα και ιστορίες, να γιορτάσει τις μέχρι τώρα κατακτήσεις στον τομέα των έμφυλων δικαιωμάτων και να ενδυναμώσει τις γυναίκες και τις θηλυκότητες προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα εμπόδια, τις ανισότητες και τις προκλήσεις της καθημερινότητας.

Σύμφωνα με την κα Έλλη Ανδριοπούλου αυτό πρόκειται να είναι ένα από τα πολλά WOW Φεστιβάλ που θα φιλοξενηθεί στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Επιθυμία τους να το καθιερώσουν ως έναν ετήσιο θεσμό, φιλοδοξώντας με την πάροδο του χρόνου να το καταστήσουν ακόμα πιο συμπεριληπτικό με περισσότερες διαφορετικές φωνές στο «τραπέζι».

Guerrilla Girls

Από ένα φεστιβάλ σαν το WOW  – Women of the World δεν θα μπορούσαν να λείπουν, φυσικά, εκείνες οι ισχυρές φωνές που διεκδικούν μεγαλύτερη ισότητα, συμπερίληψη και αξιοκρατία στον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού. Μια εξ’ αυτών οι περιβόητες Guerrilla Girls, η διεθνής ομάδα ανώνυμων ακτιβιστριών-καλλιτεχνών με τη χαρακτηριστική μάσκα «γορίλα» -αποτέλεσμα ορθογραφικού λάθους ενός εκ των πρώιμων μελών της- και τα ψευδώνυμα νεκρών καλλιτέχνιδων όπως η Φρίντα Κάλο και η Κέτε Κόλβιτς.

Αποστολή τους μέσα από εκατοντάδες πρότζεκτ ανά τον κόσμο, παρεμβάσεις και εκθέσεις σε μουσεία, να καταδείξουν τις προκαταλήψεις και τη διαφθορά στον χώρο της τέχνης, του κινηματογράφου, της πολιτικής και της ποπ κουλτούρας. Ως «όπλο» χρησιμοποιούν γεγονότα, δεδομένα, λέξεις, χιούμορ, σάτιρα και «προβοκατόρικες» εικόνες, ενώ χαρακτηρίζουν τους εαυτούς τους ως «φεμινίστριες διαθεματικής προσέγγισης» που μάχονται υπέρ των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων ενάντια στα έμφυλα στερεότυπα, τον ρατσισμό, την ομοφοβία, την τρανσφοβία, τον πόλεμο και τις εισοδηματικές ανισότητες.

Τα μέλη τους -άτομα διαφορετικής καταγωγής, ηλικίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, έμφυλης ταυτότητας και κοινωνικοοικονομικής τάξης- πέρα από έναν μικρό σταθερό πυρήνα, αυξάνονται και μειώνονται κατά περίπτωση. Η ανωνυμία τους δίνει την απαραίτητη ελευθερία να εκφραστούν χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο την καριέρα τους, αλλά και επικεντρώνει την προσοχή αποκλειστικά στο ίδιο το μήνυμα που επιθυμούν να μεταδώσουν με τη δράση τους.

Αφορμή για την ίδρυση τους στάθηκε μια έκθεση στο ΜΟΜΑ της Νέας Υόρκης, το 1984, με τίτλο «An International Survey of Painting and Sculpture», η οποία υποτίθεται περιλάμβανε τα σημαντικότερα ως τότε δείγματα σύγχρονης τέχνης, με μόνο 13 γυναίκες ανάμεσα σε συνολικά 169 καλλιτέχνες. Όλοι και όλες λευκοί, προερχόμενοι είτε από την Ευρώπη είτε από την Αμερική. Το γεγονός τις οδήγησε να διεξάγουν μια μικρή έρευνα για την κατάσταση στις σημαντικότερες γκαλερί και μουσεία της Νέας Υόρκης. Τα αποτελέσματα, τα οποία και κυκλοφόρησαν σε αφίσες στην περιοχή του Soho -οι πρώτες τους- υπήρξαν αποκαρδιωτικά: Το 1985 μόνο ένα από τα μουσεία μοντέρνας τέχνης της Νέας Υόρκης παρουσίασε ατομική έκθεση γυναίκας καλλιτέχνιδας, ενώ το 1986 αποδείχθηκε ότι μόνο τέσσερις γκαλερί, στην ίδια πόλη, παρουσίασαν το έργο μη λευκών γυναικών.

Κάπως έτσι θα ξεκινήσουν την πορεία τους ως μια ενσάρκωση της «συνείδησης του κόσμου της τέχνης». Επιθυμία τους να κάνουν τις γυναίκες καλλιτέχνιδες τόσο έξαλλες ώστε να μην είναι πλέον τόσο πρόθυμες να ανεχθούν αυτή την κατάσταση. Αρχικά με ένα είδος street art που περιλαμβάνει αφίσες, τρικάκια και μετέπειτα με μεγάλες δράσεις και παρεμβάσεις στην πόλη. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις θα τους δοθεί βήμα από τα ίδια τα μουσεία και τις γκαλερί των οποίων τις πρακτικές κατακρίνουν. Πρόσφατα εκτέθηκαν έργα τους σε χώρους όπως η Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης Tate στο Λονδίνο, το Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ, η Μπιενάλε της Βενετίας και η Art Basel στο Χονγκ Κονγκ. Ενώ οι αναδρομικές και περιοδεύουσες εκθέσεις τους προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες.

Φωτογραφία: Αριστούλα Ζαχαρίου

Στο WOW Athens έρχονται με την αναδρομική έκθεση «The Art of Behaving Badly» |«Η Τέχνη της Κακής Συμπεριφοράς», η οποία παρουσιάζεται, έως τις 20 Απριλίου, στο Αίθριο του 4ου ορόφου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) σε επιμέλεια Ερατώς Κουτσουδάκη και μια ομιλία τη Δευτέρα 3 Απριλίου στις 18.30 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος.

Εμείς είχαμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε στην έκθεση, στην ΕΒΕ, που ανιχνεύει την ιστορία της ομάδας μέσα από 38 έργα: Αφίσες, δράσεις, αυτοκόλλητα, καρτ-ποστάλ, βίντεο, που όπως και η προγραμματισμένη ομιλία τους, έχουν ως στόχο να ευαισθητοποιήσουν τον επισκέπτη γύρω από ζητήματα έφμυλων και φυλετικών προκαταλήψεων στον χώρο της τέχνης αλλά και γενικότερα.

Η έκθεση είναι οργανωμένη σε τρεις ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει θεματικές που τις απασχολούν στον κύριο όγκο της δουλειάς τους. Αυτές είναι η χαμηλή ποσόστωση και η προβληματική εκπροσώπηση των γυναικών αλλά και των μη-λευκών ατόμων στα μουσεία, , η συχνή απεικόνιση των πρώτων στα έργα τέχνης ως αντικείμενο του ανδρικού βλέμματος και πόθου, οι υπάρχουσες δομές αλληλεπίδρασης ανάμεσα στους συλλέκτες, τους πάτρονες της τέχνης, τους οίκους δημοπρασιών τα μουσεία και τις γκαλερί που διαιωνίζουν την αναξιοκρατία και τις ανισότητες. Η δεύτερη ενότητα αφορά τις διακρίσεις στον χώρο του θεάματος και ιδιαίτερα στο Χόλυγουντ και στη μουσική βιομηχανία καθώς και την κακοποιητική συμπεριφορά ανδρών καλλιτεχνών που συνήθως παραβλέπετέ από τα μεγάλα μουσεία και τις γκαλερί στο όνομα της τέχνης.

Φωτογραφία: Αριστούλα Ζαχαρίου

Ενώ η τρίτη, με άμεσες αναφορές στη σύγχρονη αμερικανική πολιτική πραγματικότητα, επικεντρώνεται σε κοινωνικά ζητήματα που έχουν απασχολήσει κατά καιρούς την επικαιρότητα όπως η επίθεση που δέχονται τελευταία τα γυναικεία δικαίωμα -ιδιαίτερα όσον αφορά την αυτοδιάθεση του σώματος και την έκτρωση και η άνοδος της ακροδεξιάς. Επιπλέον, τονίζεται το διαχρονικό πρόβλημα κανονικοποίσης μισογυνιστικών στερεοτύπων μέσα από τα λόγια διάσημων ανδρών της ιστορίας.

Όσον αφορά την παρουσίαση, όπως εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης Ερατώς Κουτσουδάκη, τα έργα ήρθαν στα χέρια τους με τη μορφή ψηφιακών αρχείων δίνοντας τους απόλυτη ελευθερία όσον αφορά τον τρόπο που μπορούσαν να τα τοποθετήσουν πάνω στους τοίχους. Από τη μία, σύμφωνα πάντα με την κα Κουτσουδάκη, έπρεπε να σεβαστούν «έναν χώρο με πολύ έντονο χαρακτήρα και τις δεσμεύσεις που αυτό φέρνει», ενώ την ίδια στιγμή όφειλαν να εκφράσουν την pop ταυτότητα των εκθεμάτων.

Αυτό έγινε με τη χρήση χρωμάτων ως φόντο που κλείνουν το μάτι στα μηνύματα των έργων αλλά και την επικαιρότητα, μέσα από παιχνίδια με τα νοήματα των λέξεων, τις κλίμακες και διάφορα άλλα trick όπως η χρήση καθρεφτών που καλεί καθέναν από εμάς σε μια διαδικασία αυτοκριτικής όσον αφορά την αναπαραγωγή σεξιστικών στερεοτύπων ή την απουσία αντίδρασης απέναντι στις επιθέσεις των δικαιωμάτων μας. Πάνω τους καθρέφτες δύο εκ των μελών της ομάδας, που θα βρεθούν στην Αθήνα, θα κληθούν να γράψουν κάτι δικό τους με κραγιόν, καθιστώντας με αυτόν τον τρόπο την έκθεση στην ΕΒΕ ακόμα πιο μοναδική. Η έκθεση συνοδεύεται, επίσης, από λεζάντες όπου οι ίδιες Guerrilla Girls με ένα σύντομο κειμενάκι παρουσιάζουν το κόντεξτ του εκάστοτε έργου.