Αγορίτσα Οικονόμου: Οι καλλιτέχνες δεν σώζουμε ως γιατροί – πάντως σώζουμε

Είναι νωρίς το πρωί, έχει κοιμηθεί πολύ λίγο. Χθες είχε την γενική πρόβα, σήμερα ανυπομονεί για την πρεμιέρα του «Ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα» του Τόνι Κούσνερ σε σκηνοθεσία του Γιάννη Μόσχου στο Εθνικό Θέατρο. Είναι πολλά τα συναισθήματα και οι σκέψεις που συνωστίζονται μέσα στο μυαλό και στην ψυχή της Αγορίτσας Οικονόμου αυτές τις ώρες · και για κάποιο λόγο βουρκώνει όταν περιγράφει την ηρωίδα της, την Άγκνες – μια Βερολινέζα ηθοποιό του σινεμά, παραμονές της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία. Την περιγράφει ως μέτρια ηθοποιό, κάτι που ομολογεί στον εαυτό της και η ίδια η Άγκνες. «Αν ήσουν μέτρια ηθοποιός, θα είχες το κουράγιο να το παραδεχθείς;» την ρωτώ. «Πιστεύω πως μια τέτοια παραδοχή κρύβει φόβο, ανασφάλεια. Πάντως, εκεί που έχω καταλήξει, είναι πως ακόμα κι αν είσαι μέτριος δεν χάλασε κι ο κόσμος· δεν θα πεθάνει ο ασθενής, δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου» λέει με σατιρική ψυχραιμία, τιθασεύοντας το άγχος της πρεμιέρας.

Πολλά μεσολάβησαν μέχρι το Εθνικό να απελευθερωθεί από τις καταλήψεις των σπουδαστών και ν’ ανοίξει ξανά· η Αγορίτσα Οικονόμου βρισκόταν ως ηθοποιός σε αναμονή, ενώ την ίδια ώρα αγωνιούσε για τους σπουδαστές της (ως καθηγήτρια δραματικής σχολής) και φυσικά για το καθαυτό επάγγελμα που απαξιώνεται συστηματικά μετά και το τελευταίο ‘χτύπημα’ του Προεδρικού Διατάγματος 85.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑΈνα σπίτι φωτεινό σαν μέρα, του Τόνυ Κούσνερ στο Εθνικό Θέατρο12.09.2018

Κι ενώ είναι μια ηθοποιός που λειτουργεί συνειδητά στο αθόρυβο mode, που έχει κάνει αυτήν την ουσιαστική επιλογή «να μιλάς με τη δουλειά σου», και να εργάζεται ασκητικά, ξέρει πως θυσιάζει πολλά από τη ζωή και τη δύναμη της. «Έχει πολύ πόνο η δουλειά μας έτσι όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι. Σέβομαι τρομερά τον θεατή που έχει πληρώσει εισιτήριο. Γιατί μπορεί αυτός ο θεατής να έχει την οικονομική δυνατότητα να πάει σε μια παράσταση αυτή τη σεζόν και να τυχαίνει να επιλέξει την παράσταση που συμμετέχω. Αισθάνομαι λοιπόν, την υποχρέωση να του δώσω ό,τι καλύτερο έχει δει», λέει με μια κάποια αυταπάρνηση.

Τα τελευταία χρόνια, μέσα από το μοναχικό δρόμο , η Αγορίτσα Οικονόμου έχει έρθει κοντά σε αυτό που θα λέγαμε αναγνώριση – αν και η ίδια απορεί με τον ορισμό. Οι ερμηνείες της στη «Βασίλισσα της ομορφιάς», στη «Δύναμη του Σκότους», στον «Αυτόχειρα», στην «Ελένη», στο «Σπιρτόκουτο» αθροίζουν ολοένα και μια πιο διακριτή παρουσία στα πράγματα και αποκαλύπτουν μια τρανή πρωταγωνίστρια που, όταν μιλάει, το κάνει με ταπεινότητα. Βέβαια, αυτή η ψιλόλιγνη γυναίκα, που κάθεται απέναντι μου, ως έφηβη υπήρξε μπασκεμπολίστρια. Κι ίσως τότε, να μπολιάστηκε με συνήθειες, λιγότερο δημοφιλείς στην Τέχνη – αυτές που κρατούν τον γενναίο, σιωπηλό.

Παρατηρώ πως ενώ δουλεύεις πάνω από 20 χρόνια δεν ‘πουλάς’ τον εαυτό σου.

Δεν έχω social media, κατανοώ πως είναι ένας τρόπος επικοινωνίας και προβολής. Πολλοί καλοί μου φίλοι και συνάδελφοι τα έχουν επιλέξει και τα χειρίζονται περίφημα. Απλώς, δεν είναι μέσα στις επιλογές μου.

Δηλαδή, έχεις ορίσει να υπάρχεις εργασιακά μέσα σε ένα αθόρυβο πλαίσιο.

Είναι αυτό που επιθυμώ και προς τα εκεί πορεύομαι. Καμιά φορά, τα πράγματα δεν είναι ιδανικά ή 100% η επιλογή μας, αλλά είναι υπέροχο να προχωρώ και να μιλάει η δουλειά μου για μένα.

Σκύβω με αγάπη και αφοσίωση πάνω στη δουλειά μου. Όλο το υπόλοιπο δεν έχει να κάνει με τη δουλειά μας. Ούτε καν η προσωπικότητα μας δεν έχει να κάνει με τη δουλειά μας

Ακόμα κι αν αυτό έχει ένα τίμημα.

Για τα πάντα υπάρχει τίμημα. Όταν μια πορεία είναι επιλογή σου, αναλαμβάνεις και το κόστος της.

Γιατί είναι επιλογή σου, λοιπόν;

Με αυτό αισθάνομαι ήσυχα και οικεία: Να σκύβω με αγάπη και αφοσίωση πάνω στη δουλειά μου. Όλο το υπόλοιπο δεν έχει να κάνει με τη δουλειά μας. Ούτε καν η προσωπικότητα μας δεν έχει να κάνει με τη δουλειά μας.

Ακούγεται λίγο ασκητικό αυτό.

Είναι πολύ προσωπικό και μοναχικό και, κατά την γνώμη μου, θεωρώ ιερό το γεγονός πως αποτελούμε το μέσο ενός συγγραφέα στον θεατή. Έχει ταπεινότητα. Τουλάχιστον, εγώ, αυτό προσπαθώ.

Είσαι κι έτσι ως άνθρωπος;

Αν η Αγορίτσα ήταν μια grande προσωπικότητα, θα ήταν grande σε όλα; Ε, τότε δεν θα έπαιζα ρόλους, θα έπαιζα εμένα. Πρέπει να αναρωτηθούμε ποιον αφορά κάτι τέτοιο. Άλλο η δουλειά μου και άλλο η ζωή μου.

Να υποθέσω πως δεν θεωρείς credit ότι δουλεύεις εδώ και μια δεκαετία σε παραστάσεις του Εθνικού.

Θεωρώ credit ότι στα 22 χρόνια που εργάζομαι έχω συνεργασίες οι οποίες με χαροποιούν πολύ. Δεν μετρώ αν ήταν στο ελεύθερο θέατρο, ή σε μια μικρή σκηνή, στο Εθνικό ή στο ΚΘΒΕ.

Δικαιωμένη μπορεί να αισθανθώ σε 40 χρόνια, να πω «καλά τα πήγες». Τώρα, ακόμα είμαι στο δρόμο

Γιατί άργησες να μπεις στο θέατρο;

Από φόβο κι ανασφάλεια. Παρότι, από μικρό παιδί ένιωθα πως αυτό ήθελα να κάνω -χωρίς να έχω κανένα ερέθισμα από το περιβάλλον μου. Ήταν μια απροσδιόριστη εσωτερική ανάγκη.

Και μέχρι τότε τι έκανες;

Αποφοίτησα από το Λύκειο και ξεκίνησα να δουλεύω. Σε μαγαζιά, σε εργοστάσια…

Και πότε αποφάσισες να τολμήσεις την δραματική σπουδή;

Γύρω στα 20 μου χρόνια σκέφτηκα ότι δεν θέλω να φτάσω 40 και να πω «το ήθελα αλλά δεν το προσπάθησα». Αισθανόμουν ότι έπρεπε να το κάνω, να το προσπαθήσω.

Κι όταν, πράγματι, έγινε τι συνέβη;

Θυμάμαι πως έδινα για τρία χρόνια στη δραματική του Εθνικού καθώς δεν είχα την οικονομική άνεση να σπουδάσω· περνούσα στις εισαγωγικές και στις τελικές εξετάσεις κοβόμουν. Κάποια στιγμή, με το ηλιακό όριο να στενεύει, έδωσα εξετάσεις στο ΥΠΠΟ, πέρασα κι αποφάσισα να πάω σε μια ιδιωτική δραματική σχολή: Θα εργαζόμουν το πρωί για να ανταποκρίνομαι στις οικονομικές απαιτήσεις των σπουδών μου. Προσπάθησα να εκμεταλλευτώ όσο περισσότερο μπορούσα εκείνα τα χρόνια. Κι όταν τέλειωσα τη σχολή έδωσα ένα τράτο χρόνου για να εξοικειωθώ με το χώρο. Φτιάξαμε μια ομάδα με συμφοιτητές, πήγα σε κάτι ακροάσεις και τελικά με επέλεξαν για τις «Τρωάδες» σε καλοκαιρινή περιοδεία. Κάπως έτσι, άρχισαν όλα.

Δεν ξέρω αν έχει έρθει η αναγνώριση. Πώς την ορίζουμε;

Δικαιωμένη για την επιμονή σου ένιωσες;

Ο χρόνος το δείχνει αυτό. Η δουλειά μας είναι μαραθώνιος, με πολλά ενδιάμεσα 100στάρια. Δικαιωμένη μπορεί να αισθανθώ σε 40 χρόνια, να πω «καλά τα πήγες». Τώρα, ακόμα είμαι στο δρόμο.

Δηλαδή, φαντάζεσαι τον εαυτό σου να παίζει για πάντα;

Αν είμαι καλά και στα πόδια μου, ωραία δεν θα ήταν;

Σε έχει γλυκάνει η πορεία των πραγμάτων μέχρι σήμερα; Συνάντησες δυσκολίες;

Εσύ δεν έχεις συναντήσει δυσκολίες στη δουλειά σου; Τι, όλα ήρθαν σαν δώρα; Φυσικά και έχω συναντήσει δυσκολίες, όπως όλοι.

Συνάντησες εμπόδια και ως γυναίκα ηθοποιός;

Το φύλο παίζει ρόλο παντού, δεν θα παίζει στη δουλειά μας; Φυσικά και έχω αδικηθεί αλλά και πάλι πιστεύω ότι έχει να κάνει με τον άνθρωπο όχι με το φύλο. Μου έχουν φερθεί αναξιοκρατικά τόσο άνδρες όσο και γυναίκες. Δυστυχώς, οι γυναίκες οδηγούμαστε να δουλεύουμε παραπάνω για να κατακτούμε τα ίδια, εξαιτίας όλων αυτών των στερεοτύπων. Και πάλι, όμως, θέλω να πιστεύω πως τα πράγματα θα πάνε καλύτερα.

Όταν δίνω το καλύτερό μου στους συνεργάτες και στους συμπαίκτες μου τί μπορεί να πάει στραβά; Αυτός είναι ο στόχος μου

Γενικά, είσαι μαχητική;

Δεν ανήκω στην κατηγορία εκείνων που πάνε με το «ό,τι έρθει». Πράττω όπου μπορώ. Αν νομίζω ότι σπάζοντας τα μούτρα μου θα γίνει κάτι προς το καλύτερο, ναι, θα τα σπάσω.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑΓιάννης Μόσχος: Δεν θεωρώ τον εαυτό μου εξυπνότερο από τους προκατόχους μου12.09.2018

Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα επένδυσες σε σταθερές συνεργασίες, όπως ο Γιάννης Κακλέας. Ήταν ένα δίχτυ ασφαλείας;

Ναι, αλλά από την άλλη κάθε παράσταση ήταν για μένα ένα καινούργιο στοίχημα. Πράγματι, ο σκηνοθέτης με ήξερε, με εκτιμούσε αλλά πάντα θ’ αναρωτιόμουν αν κι εκείνη τη φορά θα τα καταφέρω.

Πώς είναι να βάζεις διαρκώς τον εαυτό σου σε μια νέα δοκιμασία;

Είναι στη φύση της δουλειάς να ξεκινάς από το μηδέν και να τερματίζεις συνέχεια. Όμως, όλα αυτά φτιάχνουν ένα σύνολο.

Σε είχα δει, πριν από δέκα χρόνια, σε παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών ως Κλυταιμνήστρα σε σκηνοθεσία της Μαρίας Πρωτόπαππα. Η Μαρία, τότε, έλεγε πως σου χρωστούσε ένα τέτοιο ρόλο. Πιστεύεις ότι άργησε η αναγνώριση;

Δεν ξέρω αν έχει έρθει. Πώς ορίζουμε την αναγνώριση;

Ως αποδοχή από το χώρο, αποδοχή από το κοινό, προτάσεις για ρόλους μέσα στους οποίους σε έχουν φανταστεί.

Νιώθω αποδοχή όταν οι συνεργασίες που μετέχω έχουν έναν κοινό στόχο και τα πράγματα λειτουργούν. Εγώ πάντα στοχεύω στην παράσταση. Να τώρα, θέλω να είμαι εκεί για τον Κούσνερ, την Παγκουρέλη, το Μόσχο, για την Τσιμά και τον Παναγόπουλο. Θέλω να είναι 1000% εκεί για όλους. Μπορώ;

Η ιστορία δεν γράφεται ερήμην μας, πρέπει να γράφεται από εμάς, είναι ευθύνη μας. Έχω ευθύνη για το ποιον θα ψηφίσω, αν θα ψηφίσω ή όχι, ευθύνη αν θα αντιδράσω μπροστά σε μια συμπεριφορά που προσβάλλει ή απειλεί έναν άνθρωπο

Είναι δυνατόν να είσαι πάντα στο 1000%; Δεν εξαντλείσαι;

Αυτό αφορά εμένα. Το αποτέλεσμα, όμως, ποιο είναι; Όταν δίνω το καλύτερό μου στους συνεργάτες και στους συμπαίκτες μου τί μπορεί να πάει στραβά; Αυτός είναι ο στόχος μου. Από πολύ νωρίς είχα καταλάβει πως όσο πιο πολύ φωτίζω τους συναδέλφους μου, τόσο πιο καλή γίνομαι. Δεν παίζω σκουός, παίζω θέατρο. Το θέατρο είναι ομαδικό παιχνίδι, για να μπει το καλάθι πρέπει να οργανωθεί το “σύστημα”, να τρέξουμε, να είμαστε alert, να δώσουμε την σωστή πάσα.

Ακούγεσαι σαν να παίζεις μπάσκετ – εκτός από θέατρο.

Έπαιζα στην εφηβεία μου. Το θέατρο είναι ομαδική δουλειά και όποιος νομίζει/πιστεύει το αντίθετο, πλανάται πλάνην οικτράν.

Σου έχουν δοθεί αρκετές ευκαιρίες;

Όσο περνούν τα χρόνια νομίζω ότι τα πράγματα ήρθαν όπως έπρεπε να έρθουν. Είμαι ευγνώμων.

Έχεις ανάγκη να διεκδικείς;

Έχω όνειρα, ναι. Και ανάγκη να προτείνω πράγματα. Με την Μαρία (Πρωτόπαππα), για παράδειγμα, κυνηγούσαμε πολλά χρόνια την δυνατότητα να δουλέψουμε, να κάνουμε κάτι μαζί. Το καταφέραμε στην «Ιφιγένεια εν Αυλίδι». Δεν είναι τόσο εύκολο να γίνει κι από την άλλη, ίσως απλώς φοβάμαι και ψάχνω δικαιολογίες.

Βλέπουμε τον αυταρχισμό και μέσα στην οικογένεια. Οπότε τι περιμένουμε; Πως δεν θα γεννηθούν άνθρωποι που θα λειτουργούν αντιδημοκρατικά;

Σε χαρακτηρίζει η συστολή;

Δεν ξέρω αν με χαρακτηρίζει η συστολή· σίγουρα είναι μέσα στα χαρακτηριστικά μου, είμαι ένα κράμα-σύνολο και πολλών, πολλών άλλων, όπως όλοι μας άλλωστε.

Το ξέρω ότι κανείς ηθοποιός δεν επιθυμεί να κατατάσσεται. Μα για κάποιο λόγο αυτό είναι εφικτό στην περίπτωση σου· ακροβατείς εξίσου στο δράμα και στην κωμωδία.

Αυτό που εύχομαι για τον εαυτό μου είναι να φτάνουν σε μένα έργα καλογραμμένα, έργα που να αφηγούνται ωραίες ιστορίες για ανθρώπους πονεμένους αλλά και με χιούμορ, ευάλωτους και δυνατούς, αστείους και σκληρούς, όπως είμαστε όλοι οι άνθρωποι. Κι όταν πέφτει στα χέρια μου ένα τέτοιο υλικό, είναι δουλειά μου ν’ ανασύρω το χιούμορ από το δράμα όπως και ν’ ανακαλύψω την ρωγμή στην κωμωδία.

Αν ανασύρεις άναρχα εικόνες του εαυτού σου, γελάς περισσότερο ή κλαις περισσότερο;

Και τα δύο.

Η τωρινή ηρωϊδα που υποδύεσαι, η Άγκνες στο «Ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα» τι πρόσημο έχει, καθώς ζει μέσα στην άνοδο του Ναζισμού;

Η Άγκνες είναι μια ηθοποιός του σινεμά, μια μέτρια ηθοποιός – όπως αποκαλεί η ίδια τον εαυτό της, κάτι το οποίο με συγκινεί πολύ. Δεν της έρχονται εύκολα τα πράγματα. Είναι μια γυναίκα της μεσαίας τάξης, είναι ο μέσος άνθρωπος. Δεν έχει τεράστια πάθη, αλλά ωστόσο επιθυμεί. Δεν είναι τόσο πολιτικοποιημένη, από την άλλη θέλει να συνεισφέρει στο κόμμα. Αισιοδοξεί πως τα πράγματα θ’ αλλάξουν. Είναι πιστή φίλη και σύντροφος. Ένας κανονικός άνθρωπος με όλα τα θετικά και τα αρνητικά που τον συντροφεύουν. Λίγο ετερόφωτη, σε σχέση με τους οικείους της. Βλέπουμε την ιστορία μέσα από τα μάτια της. Όταν η ανάγκη το καλεί, της ζητείται να πάρει θέση, να κάνει κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο και μολονότι ψυχορραγεί από τον φόβο, το κάνει.

Πώς θα περιέγραφες αυτά τα πρόσωπα;

Η ιστορία μας εξελίσσεται σε περίπου 1,5 χρόνο. Μέσα σε μια καταιγιστική πραγματικότητα, τα πρόσωπα του έργου θα έρθουν αντιμέτωπα ακόμα και με τον ίδιο τους τον εαυτό. Σ’ αυτό το πολύ ισχυρό ιστορικό πλαίσιο οι ανθρώπινες σχέσεις συνθλίβονται. Εννέα διαφορετικοί άνθρωποι, γενναίοι, απαθείς, μαχητικοί, φοβισμένοι, κυνικοί, ευάλωτοι όλοι διαφορετικοί και όλοι κάτω από την ίδια σκέπη αυτών των ακραίων συνθηκών.

Είδα νέους ανθρώπους να αγωνίζονται για ένα καλύτερο μέλλον, για μια δίκαιη αξιολόγηση στη σπουδή τους και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει αυτό. Από την άλλη, είναι μια σύνθετη κατάσταση το πως ένα κίνημα εξελίσσεται

Δηλαδή, ο Τόνι Κούσνερ αντιμετωπίζει τους καλλιτέχνες ως θεατές στην άνοδο του Ναζισμού;

Όχι όλους. Κάποιοι δρουν, κάποιοι όχι. Άλλοι περισσότερο κι άλλοι λιγότερο. Σε οριακές ιστορικές στιγμές ο άνθρωπος διστάζει, φοβάται και περιμένει να μπουν άλλοι μπροστά για ν’ακολουθήσει. Οι εποχές ζητούν ήρωες και βρίσκουν φοβισμένους ανθρώπους.

Νιώθεις συμπόνια για τους ήρωες του έργου;

Ναι, φυσικά! Κατανοώ τον άνθρωπο που παραδέχεται ότι θέλει να πράξει αλλά δεν το κάνει διότι ο φόβος είναι μεγαλύτερος από την επιθυμία ή πιστεύει ότι “δεν αξίζει και πολλά”. Λίγο έως πολύ, όλοι μας έχουμε βρεθεί σε δύσκολες καταστάσεις, ή σε παρόμοιες θέσεις. Μήπως, λοιπόν, είμαστε όλοι μας ή έχουμε υπάρξει λίγο ετερόφωτοι ή λίγο θαμποί και φοβισμένοι; Νομίζω πως θα ήταν μεγάλη υποκρισία να πούμε το αντίθετο. Φανταστείτε, λοιπόν, αυτούς τους ανθρώπους που ακινητοποιούνται κάτω από το χιτλερικό όλεθρο. Μόνο συμπόνια και κατανόηση νιώθω γι’ αυτούς.

Πιστεύεις ότι όντως εμείς διαμορφώνουμε τη μοίρα μας ή παραδιδόμαστε στην εποχή και τις συνθήκες;

Φέρουμε ευθύνη και πρέπει να την αναλαμβάνουμε, αν θέλουμε να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο. Η ιστορία δεν γράφεται ερήμην μας, πρέπει να γράφεται από εμάς, είναι ευθύνη μας. Έχω ευθύνη για το ποιον θα ψηφίσω, αν θα ψηφίσω ή όχι, ευθύνη αν θα αντιδράσω μπροστά σε μια συμπεριφορά που προσβάλλει ή απειλεί έναν άνθρωπο. Διαφορετικά, θα παραμείνουμε πλάσματα που αρνούμαστε να μεταβολίσουμε τα γύρω ερεθίσματα. Κι αυτό δεν περιγράφει τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού.

Τελικά, τι είναι ήρωας για σένα;

Αυτός που έχει τα κότσια να βγει μπροστά χωρίς να σκεφτεί τίποτα – ούτε καν τον εαυτό του.

Συμφωνώ πως τα ανοιχτά θέατρα πρέπει να είναι οι χώροι που ερεθίζουν το μυαλό και την καρδιά: Αυτή είναι η αποστολή τους. Είχε νόημα να είναι κλειστό το Εθνικό ενώ όλα τα άλλα θέατρα να λειτουργούν κανονικά;

Θα έλεγες ότι είμαστε μια κοινωνία απαθών πολιτών;

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που προσπαθούν, οργανώνονται για ένα καλύτερο αύριο. Και θέλω να πιστεύω ότι αυτό θα γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο. Στο τέλος, το καλό πρέπει να νικήσει.

Αισθάνεσαι ότι βιώνουμε σήμερα εκφάνσεις φασισμού; Πιστεύεις, δηλαδή, πως αφομοιώνουμε το μεγάλο κακό;

Δεν πιστεύω ότι ο φασισμός είναι κάτι που υπήρχε τότε και δεν υπάρχει πια. Υπήρχε, υπάρχει και δυστυχώς θα υπάρχει. Η ελπίδα είναι ότι κάποια στιγμή θα συρρικνωθεί. Γιατί οι περισσότεροι θα καταλάβουμε ότι δεν ωφελεί κανέναν ο αυταρχισμός και ο φασισμός. Πιστεύω λοιπόν, πως προσπαθούμε με ό,τι μας μένει. Και πρέπει να μας το αναγνωρίσουμε.

Παρόλα αυτά, βλέπουμε ευρωπαϊκά κράτη υποκύπτουν στην ανάδειξη φασιστικών κυβερνήσεων την ώρα που μέσα στην Δημοκρατία κρύβεται πολύς αυταρχισμός.

Ναι, αλλά νομίζω πως δεν έχει να κάνει μόνο με την πολιτική που εφαρμόζεται· έχει να κάνει και με την συμπεριφορά του καθημερινού ανθρώπου. Βλέπουμε τον αυταρχισμό και μέσα στην οικογένεια. Οπότε τι περιμένουμε; Πως δεν θα γεννηθούν άνθρωποι που θα λειτουργούν αντιδημοκρατικά;

Είσαι πολιτικά ενεργή, με άποψη και θέση;

Ναι, είμαι με το κόστος που έχει αυτό. Φυσικά, δεν ξέρω αν θα είχα τα κότσια να κατεβάσω τη σβάστικα από την Ακρόπολη όπως έκανε ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας. Αλλά κάνω αυτό που μπορώ να αντέξω – και ενδεχομένως πάνω από αυτό που μπορώ.

Πιστεύεις στα αισθητήρια της καλλιτεχνικής κοινότητας; Πιστεύεις ότι είναι ένα βήμα μπροστά σε κοινωνικά αντανακλαστικά;

Ναι, έχουν ευαίσθητες αντένες. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει πως όλοι οι άνθρωποι που έχουν οξυμένα αντανακλαστικά, τα εκμεταλλεύονται για το σωστό ή το δίκαιο.

Πώς αντιμετώπισες την σπουδαστική εξέγερση;

Είδα νέους ανθρώπους να αγωνίζονται για ένα καλύτερο μέλλον, για μια δίκαιη αξιολόγηση στη σπουδή τους και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει αυτό. Από την άλλη, είναι μια σύνθετη κατάσταση το πως ένα κίνημα εξελίσσεται, πως συνεχίζεται, ποιοι προσπαθούν να παρεισφρήσουν σε αυτό και με ποια επιχειρήματα.

Αισθάνομαι χαρά κάθε φορά που ορθώνεται μια συλλογικότητα για να διεκδικήσει το δίκαιο. Βέβαια, λίγο αργότερα ακρωτηριάζεται ή νοθεύεται. Λέω από μέσα «για να δούμε» μα αυτή η προσδοκία δεν πάει μέχρι τέλους, σβήνει όλο και πιο νωρίς

Ως καθηγήτρια σε δραματική σχολή πως στάθηκες απέναντι στους μαθητές σου;

Δεν μπορούσα να τους προτρέψω «να δράσουν ή να μη δράσουν». Αυτό που τους είπα είναι πως πρέπει να έχουν τα κοφτερά μυαλά τους ξυπνητά, τα μάτια και τ’ αυτιά τους ορθάνοιχτα, ν’ ακούν κα να φιλτράρουν τι λένε, τι συναποφασίζουν, τι επιλέγουν και για ποιο λόγο. Αλλά πρακτικά δεν ανακατεύτηκα ποτέ στις αποφάσεις τους, γιατί έπρεπε να αναλάβουν την ευθύνη των αποφάσεων τους και το κόστος της.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑΡωμαίος και Ιουλιέττα, σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Καραντζά στο Εθνικό Θέατρο12.09.2018

Μίλησες νωρίτερα την «εξέλιξη ενός κινήματος». Ποια ήταν η γνώμη σου για τις μεμονωμένες καταλήψεις του Εθνικού; Το ρωτώ γιατί, την ίδια ώρα, ως ηθοποιός, βρισκόσουν σε αναμονή.

Οι φοιτητές έπρεπε να κάνουν κάτι δραστικό. Αυτό σκέφτηκαν, αυτό έπραξαν και δεν μπορώ, ούτε και θέλω να το κρίνω. Συμφωνώ, όμως, πως τα ανοιχτά θέατρα πρέπει να είναι οι χώροι που ερεθίζουν το μυαλό και την καρδιά: Αυτή είναι η αποστολή τους. Είχε νόημα να είναι κλειστό το Εθνικό ενώ όλα τα άλλα θέατρα να λειτουργούν κανονικά; Κλειστό το Εθνικό αλλά το ελεύθερο θέατρο, τα τηλεοπτικά γυρίσματα και τα κινηματογραφικά γυρίσματα να βρίσκονται σε πλήρη λειτουργία; Αναρωτιέμαι.

Πάντως, αισθάνθηκες ελπίδα μπροστά στη συλλογική φωνή;

Αισθάνομαι χαρά κάθε φορά που ορθώνεται μια συλλογικότητα για να διεκδικήσει το δίκαιο. Είτε έχει να κάνει με τις απεργίες του 2010, το δημοψήφισμα του 2015, την ανθρωπιστική βοήθεια στο Μάτι. Ελπίζω βλέποντας αυτά και γενικά ανατροφοδοτώ την ελπίδα μέσα μου, γιατί αλλιώς δεν υπάρχει μέλλον. Βέβαια, κάθε φορά που κάτι πάει να γεννηθεί, λίγο αργότερα ακρωτηριάζεται ή νοθεύεται. Αλλά πάντα αναρωτιέμαι «μήπως αυτή τη φορά είναι αλλιώς;». Λέω από μέσα «για να δούμε» μα αυτή η προσδοκία δεν πάει μέχρι τέλους, σβήνει όλο και πιο νωρίς. Καταλαβαίνω πως είναι πολλά αυτά που μας μουδιάζουν: Είναι η τραγωδία των Τεμπών, είναι οι πρόσφυγες και τα αθώα πνιγμένα παιδιά τους, είναι οι πλημμύρες και οι φωτιές οι οικολογικές καταστροφές. Μια λίστα πόνου που ελπίζω στην συρρίκνωσή της.

Και μέσα σε όλα αυτά τα πολύ σοβαρά και η συστηματική απαξίωση των καλλιτεχνών από το κράτος.

Οι κυβερνήσεις στηρίζονται σε αντιλήψεις για τον καλλιτέχνη που έρχονται από πολύ παλιά. Εκείνο που πρέπει να καταλάβουν, ακόμα κι αν χρειαστεί να το πούμε 1000 ακόμα φορές, είναι πως ο καλλιτέχνης δεν είναι χομπίστας· είναι επαγγελματίας, βιοπορίζεται από αυτή τη δουλειά. Ως καλλιτέχνες, βιώνουμε μια διαρκή απαξία. Παλεύουμε ασταμάτητα για μια ισότιμη αντιμετώπιση.

Σε θυμώνει αυτό;

Όχι πια. Νεότερη με θύμωνε πολύ. Κατανοώ πως στο μυαλό κάποιων διοικούντων είμαστε επάγγελμα ήσσονος σημασίας. Το δυστύχημα είναι πως αυτό συμβαίνει στη χώρα που γέννησε την ποίηση – όπως λέει και ο Βασίλης Παπαβασιλείου. Γιατί δουλειά μας είναι η ποίηση με απώτερο στόχο της, την θεραπεία. Μην ξεχνάτε πως το Ασκληπιείο βρισκόταν δίπλα στο Αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Ασφαλώς και οι καλλιτέχνες δεν σώζουμε ως γιατροί, ως διασώστες, ως επιστήμονες – πάντως σώζουμε. Ακόμα κι αν οι κυβερνώντες δεν το κατανοήσουν από αγάπη, ας το κατανοήσουν από συμφέρον. Οι καλλιτέχνες και οι τέχνες είναι για το συμφέρον όλων.

Κατανοώ πως στο μυαλό κάποιων διοικούντων είμαστε επάγγελμα ήσσονος σημασίας. Το δυστύχημα είναι πως αυτό συμβαίνει στη χώρα που γέννησε την ποίηση – όπως λέει και ο Βασίλης Παπαβασιλείου

Ως άνθρωπος που ελπίζεις, ελπίζεις και για το χώρο σου;

Δεν ξέρω. Πρέπει να πάνε καλύτερα τα πράγματα. Όχι ουτοπικά, αλλά πρέπει. Ζήσαμε εξάλλου την λαχτάρα με την οποία γύρισε ο κόσμος στα θέατρα μετά την πανδημία. Κι αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει.

Τι άλλο σου δίνει ελπίδα; Εκτός δουλειάς;

Οι αγαπημένοι μου άνθρωποι, οι φίλοι μου αλλά και η προσωπική μου δύναμη. Αυτή που πιστεύω ότι δεν έχω, αλλά τελικά έχω.

Έχεις εκπλαγεί από τη δύναμη σου;

Όπως λέει και η παροιμία, μου έχουν τύχει πράγματα που δεν φανταζόμουν ότι μπορούσα ν’ αντέξω. Και στάθηκα απέναντι τους. Μπορεί να λύγισα, αλλά στάθηκα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑΜια νύχτα στην Επίδαυρο, σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου στο Εθνικό Θέατρο12.09.2018