50 χρόνια χωρίς τον Πάμπλο Πικάσο: Ο σπουδαίος ζωγράφος μέσα από τις αυτοπροσωπογραφίες του

Πριν από 142 χρόνια, ο ζωγράφος Χοσέ Ρουίζ και η σύζυγος του Μαρία Πικάσο έφεραν στη ζωή τον Πάμπλο Πικάσο. Από την αρχή φάνηκε ότι επρόκειτο για ένα παιδί-θαύμα, αλλά κανείς δεν φανταζόταν ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα γινόταν ο μεγαλύτερος ζωγράφος της γενιάς του – και όχι μόνο.

Ξεκινώντας τη ζωγραφική, όταν ήταν μόλις 9 ετών, στα 14 του χρόνια μετακόμισε στη Βαρκελώνη, ώστε να σπουδάσει και επισήμως ζωγραφική και άλλες τέχνες. Μάλιστα, η πρώτη του έκθεση έλαβε χώρα μόλις λίγα χρόνια αργότερα, όταν αποφάσισε να κυνηγήσει το όνειρο του στο Παρίσι, την πόλη όπου τελικά έγινε διάσημος.

Πριν τον Πικάσο, κανένας άλλος ζωγράφος δεν είχε απολαύσει τόση διασημότητα στην εποχή του, ενώ το ο πιο ακριβός του πίνακας, “Οι γυναίκες του Αλγερίου”, άγγιξε τα 200 εκατομμύρια δολάρια – και είναι ο ένατος πιο ακριβός πίνακας που έχει πωληθεί ποτέ. Άλλοι διάσημοι πίνακες του είναι φυσικά η “Γκουέρνικα” (1937), “Η Γυναίκα που κλαίει” (1937), “Ο Γέρος Κιθαρίστας” (1903-1904), “Το όνειρο” (1932) και πολλοί άλλοι, καθώς στα 91 χρόνια της ζωής του δημιούργησε δεκάδες χιλιάδες έργα.

Μέσα στα σημαντικά του έργα, όμως, ήταν και οι αυτοπροσωπογραφίες του, που αποτυπώνουν τόσο τις διάφορες φάσεις της ζωής του όσο και τα διαφορετικά στυλ ζωγραφικής που υιοθετούσε κατά περιόδους ο καλλιτέχνης.

Αυτοπροσωπογραφία Λάδι σε Καμβά, Πάμπλο Πικάσο, 1886, Μουσείο Πικάσο, Βαρκελώνη

Σε ηλικία μόλις 15 χρονών, όταν ακόμη φοιτούσε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βαρκελώνης, ο νεαρός ακόμη Πάμπλο Πικάσο ζωγράφισε την πρώτη αυτοπροσωπογραφία του. Σε αυτή την ηλικία, καθώς ακόμα μάθαινε την τέχνη της ζωγραφικής από τον πατέρα του και τους καθηγητές του, ζωγράφισε πολλές προσωπογραφίες, συμπεριλαμβανομένου και της δικής του. Στα έργα αυτής της περιόδου (πριν το 1900 δηλαδή) ο ακαδημαϊκός ρεαλισμός είναι ξεκάθαρος, ενώ τότε λέγεται ότι ξεκίνησε ουσιαστικά η καριέρα του ως ζωγράφος.

Αυτοπροσωπογραφία σε χαρτί, 1900, Μουσείο Πικάσο, Βαρκελώνη

Το 1900, όταν ο Πάμπλο ενηλικιώθηκε, σχεδίασε την παραπάνω προσωπογραφία. Έτσι, σήμερα έχουμε την ευκαιρία να δούμε πως ήταν ο διάσημος ζωγράφος σε ηλικία μόλις 18 χρονών. Εκείνη την εποχή, οι επιρροές του από τον Μοντερνισμό και μερικούς “κλασικούς” ζωγράφους, όπως ήταν και ο Ελ Γκρέκο, οδήγησαν σε μία δική του εκδοχή του Μοντερνισμού, που φαίνεται στα έργα, όπως το παραπάνω.

“Εγώ,ο Πικάσο”, ελαιογραφία σε καμβά, 1901

Πριν ολοκληρώσει τις Σπουδές του, ο 19χρονος Πικάσο έφυγε από τη Βαρκελώνη και γεμάτος αυτοπεποίθηση έφτασε στο Παρίσι για να παρουσιάσει την πρώτη του ατομική έκθεση, όπου παρουσίασε και αυτό το πορτρέτο του, με τίτλο “Εγώ, ο Πικάσο”. Αυτό το πορτρέτο είναι το πρώτο, στο οποίο ζωγράφισε τον εαυτό του χαρούμενο και περήφανο, κάτι που λίγους μήνες αργότερα, στη “Μπλε Περίοδο” άλλαξε ριζικά.

Αυτοπροσωπογραφία σε καμβά, 1901, Μουσείο Πικάσο, Παρίσι

Λίγους μήνες αργότερα, πάλι το 1901, ξεκίνησε η διάσημη “Μπλε Περίοδος” του Πικάσο. Τα έργα εκείνης της περιόδου είναι μελαγχολικά, σε μπλε, γαλάζιους και πράσινους τόνους, όπως βλέπουμε και στο παραπάνω πορτρέτο. Σε ηλικία 19 ετών, ο Πικάσο επηρεασμένος από την αυτοκτονία του καλού του φίλου Carlos Casagemas, ζωγράφιζε κυρίως ζοφερές εικόνες. Όπως φαίνεται και σε αυτή την προσωπογραφία,  αν και μόνο 19 ετών, απεικονίζει τον εαυτό του γερασμένο, σοβαρό και θλιμμένο.

Αυτοπροσωπογραφία σε καμβά, 1907, Narodni Gallery, Πράγα

Την “Μπλε Περίοδο” ακολούθησε η “Ροζ Περίοδος”, την οποία ακολούθησε η διάσημη “Αφρικανική Περίοδος”. Το 1907, ο Πικάσο επηρεάστηκε από μια έκθεση για την αρχαία αφρικανική τέχνη, που είχε επισκεφτεί στο Εθνογραφικό Μουσείο του Τροκαντερό. Τα έργα αυτής της περιόδου χαρακτηρίζονται από απλοποιημένα σχήματα και φιγούρες που θυμίζουν ξύλινα ειδώλια. Όπως και αυτή η αυτοπροσωπογραφία, έτσι και τα υπόλοιπα έργα της Αφρικανικής Περιόδου, αποτελούνται από παραμορφωμένα χαρακτηριστικά και την εντύπωση ότι καλύπτονται από κάποια αφρικανική μάσκα.

Αυτοπροσωπογραφία σε χαρτί, 1917

Το 1917, ο Πικάσο είχε ήδη προχωρήσει από τον αναλυτικό κυβισμό προς τον συνθετικό κυβισμό. Αυτή η απλή προσωπογραφία του ζωγραφισμένη σε χαρτί με μολύβι είναι χαρακτηριστική των μινιμαλιστικών γεωμετρικών σχεδίων, που ο καλλιτέχνης προτιμούσε εκείνη την εποχή.

Αυτοπροσωπογραφία, μολύβι σε καμβά, 1938

Στο επόμενο πορτραίτο του, 20 ολόκληρα χρόνια αργότερα, βλέπουμε τη ριζική αλλαγή στο στυλ ζωγραφικής του. Τα γεωμετρικά σχήματα παραμένουν, αλλά ο σουρεαλισμός έχει εισχωρήσει πλέον για τα καλά στα έργα του.

Καθιστός Άνδρας, αυτοπροσωπογραφία, 1965

Ένα από τα τελευταία έργα του Πικάσο, συνδυάζει τα στυλ όλων των προηγούμενων περιόδων. Απόλυτα αφοσιωμένος στη δουλειά του, τα έργα του είναι πιο τολμηρά, γεμάτα έκφραση και χρώματα. Τα έργα αυτής της δεκαετίας είχαν λάβει κυρίως αρνητικές κριτικές. Μόνο μετά τον θάνατό του, οι κριτικοί τέχνης συνειδητοποίησαν ότι ήταν για ακόμη μια φορά μπροστά από την εποχή του, έχοντας ανακαλύψει πρώτος τον Νεο-Εξπρεσσιονισμό.

Αυτοπροσωπογραφία, 1972

Αυτοπροσωπογραφία, 1972, Fuji Television Co Gallery, Τόκιο

Λίγους μήνες πριν τον θάνατο του, σε ηλικία 91 ετών, ο Πάμπλο Πικάσο συνέχισε να δουλεύει και να ζωγραφίζει μέχρι και τις πρώτες πρωινές ώρες. Η τελευταία του αυτοπροσωπογραφία ονομάστηκε (κάπως προφητικά) “Αυτοπροσωπογραφία που κοιτάζει τον θάνατο”.