Σιμόν ντε Μποβουάρ: Φιλόσοφος, αγωνίστρια, γυναίκα

Διανοούμενη, φιλόσοφος, συγγραφεάς, επαναστράτρια. Πολλά μπορεί να πει κανείς για τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, που έζησε τη ζωή της χωρίς να συμβιβάζεται ούτε στιγμή με τα κοινωνικά πρότυπα. Μετά από δεκάδες ρηξικέλευθα δοκίμια και διηγήματα, τέσσερις αυτοβιογραφίες και ένα θεατρικό έργο, όταν έφυγε από τη ζωή στις 14 Απριλίου 1986 ήταν ήδη διάσημη σε όλο τον κόσμο.

Με τις ιδέες της άλλαξε για πάντα το φεμινιστικό κίνημα και τον υπαρξισμό, ενώ με την επαναστατική ζωή της μας ενέπνευσε να μην υποτασσόμαστε στα κοινωνικά πρότυπα, να ορίζουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας και να πιέζουμε για την αλλαγή.

Ας ρίξουμε, λοιπόν, μια ματιά στο φιλοσοφικό έργο και την επαναστατική ζωή της φιλοσόφου που άλλαξε για πάντα την έννοια της “Γυναίκας”.

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ έγραψε και κυκλοφόρησε το πρώτο φιλοσοφικό της δοκίμιο το 1944, σε ηλικία μόλις 36 ετών (εκείνη την εποχή ήταν πολύ δύσκολο να “εκδοθεί” κανείς πριν την ηλικία των 35). Με τίτλο “Πύρρος και Κινέας” το δοκίμιο της αποτελούσε ουσιαστικά μια συζήτηση γύρω από την ηθική του υπαρξισμού, κάνοντας έτσι ξεκάθαρο ότι, όπως και ο σύντροφος της Ζαν-Πωλ Σαρτρ, έτσι και εκείνη θα πορευόταν με τον υπαρξισμό, απορρίπτοντας τη θεωρία της ουσιοκρατίας.

Το δεύτερο φιλοσοφικό της δοκίμιο, με τίτλο “Για μια ηθική της αμφισβήτησης” (1947) συνέχισε τη σκιαγράφηση της υπαρξιστικής ηθικής, εξηγώντας μάλιστα κάποιες αντιφάσεις, στην παγίδα των οποίων έπεφταν πολλοί υπαρξιστές, ανάμεσα τους και ο Σαρτρ.

Επηρεασμένη από τον υπαρξισμό έγραψε και το πιο διάσημο βιβλίο της, το “Δεύτερο Φύλο”, στο οποίο πολλοί (αν όχι όλοι) αποδίδουν την εμφάνιση του δεύτερου φεμινιστικού κύματος. Σε αυτό το βιβλίο, η ντε Μποβουάρ έβαλε τα θεμέλια για τον σύγχρονο φεμινισμό. Με φιλοσοφικά και επιστημονικά επιχειρήματα κατέρριψε μια για πάντα την ιδέα της “θηλυκότητας” ως κάτι το φυσικό.

Η Σιμόν Ντε Μποβουάρ με την κόρη της, Sylvie Le Bon de Beauvoir, σε διαδήλωση για την ελεύθερη και δωρεάν έκτρωση, Παρίσι, 1971

Με το “Δεύτερο Φύλο” η ντε Μποβουάρ προκάλεσε αμέσως μια φεμινιστική επανάσταση, προκαλώντας αμέσως αντιδράσεις. Το αποκάλεσαν πορνογραφικό, αισχρό μέχρι και αντιπατριωτικό. Το Βατικανό το έβαλε στη μαύρη λίστα με τα απαγορευμένα βιβλία. Η Σιμόν ντε Μποβουάρ, όμως, δεν υποχώρησε, συνεχίζοντας να γράφει φεμινιστικά δοκίμια ασταμάτητα.

Παράλληλα, αυτό που δεν μπορείς παρά να αναγνωρίσεις στη ντε Μποβουάρ είναι ότι έκανε πράξη τα λόγια της. Ασχολήθηκε με μία σειρά από σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα της εποχής της. Μέχρι και το τέλος της ζωής της πάλεψε για τα δικαιώματα των γυναικών στην Γαλλία, λαμβάνοντας μέρος σε πολλές διαδηλώσεις.

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ με τον Ζαν-πωλ Σάρτρ και τον Τσε Γκεβάρα στην Κούβα

Την δεκαετία του ’70, μάλιστα, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το δικαίωμα των γυναικών στην έκτρωση. Το 1971, έγραψε και στη συνέχεια υπέγραψε το Μανιφέστο των 343. Επρόκειτο για μία λίστα που περιλάμβανε διάσημες γυναίκες που ισχυρίζονταν ότι είχαν κάνει έκτρωση, η οποία ήταν παράνομη τότε στη Γαλλία. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η ντε Μποβουάρ δεν είχε υποβληθεί ποτέ σε έκτρωση, αλλά το έκανε για να υποστηρίξει τις υπόλοιπες γυναίκες και τον σκοπό τους. Η έκτρωση στην Γαλλία έγινε τελικά νόμιμη το 1975.

Παράλληλα, η ντε Μποβουάρ διεξήγαγε εκστρατείες, ώστε να μην είναι μόνο οι γυναίκες υπεύθυνες για την ανατροφή των παιδιών. Παράλληλα, κατάφερε να κερδίσει πρόσβαση σε δωρεάν αντισύλληψη, ενώ απαίτησε να ιδρυθούν καταφύγια για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

“Γυναίκα δε γεννιέσαι, αλλά γίνεσαι”. Αυτή είναι ίσως η πιο διάσημη φράση από “Το Δεύτερο Φύλο” που εξηγεί και τον τρόπο που η ντε Μποβουάρ έβλεπε τη θηλυκότητα. Για εκείνη η θηλυκότητα ήταν μια κοινωνική κατασκευή, ένας “μύθος” που δεν αντιπροσώπευε την πραγματικότητα.

Δεν άφησε ποτέ την κοινωνία να καθορίσει τις πράξεις και τις επιθυμίες της. Λάτρευε τα αθλήματα και ιδιαίτερα την πεζοπορία και την ορειβασία. Παρ’ όλο που συχνά της θύμιζαν ότι δεν είναι “πρέπον” για μια γυναίκα να ορειβατεί μόνη της, εκείνη δεν σταμάτησε ποτέ να εξασκεί το αγαπημένο της χόμπι.

Δεν παντρεύτηκε ποτέ, γιατί δεν πίστευε στον γάμο. Αντιθέτως έζησε έναν μεγάλο έρωτα με τον σύντροφο της, Ζαν-Πωλ Σάρτρ, με τον οποίο είχαν ανοιχτή σχέση. Άλλοι μεγάλοι της έρωτες ήταν ο συγγραφέας Νέλσον Όλγκριν και ο κινηματογραφιστής Κλοντ Λαζμάν. Ερωτεύτηκε και έζησε τη ζωή της χωρίς να συμβιβαστεί. Εξάλλου, όπως έλεγε και η ίδια: “Η ευτυχία μας είναι ηθικό μας καθήκον”.

Πάνω από έναν αιώνα από την έκδοση του, το “Δεύτερο Φύλο” παραμένει πιο επίκαιρο από ποτέ. Μπορεί να μην διεκδικούμε ακριβώς τα ίδια πράγματα με τις γυναίκες της εποχής. Οι γυναίκες συνεχίζουν, όμως, να δέχονται διακρίσεις, να παλεύουν για ίσο μισθό με τους άντρες, να αγωνίζονται κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης. Από το κίνημα #MeToo, μέχρι και τους σημερινούς αγώνες για το δικαίωμα στην έκτρωση, ο αντίκτυπος της Σιμόν ντε Μποβουάρ είναι αδιαμφισβήτητος.