Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου: 10 συγγραφείς μάς αποκαλύπτουν τα αγαπημένα τους βιβλία

Ένα βιβλίο δεν είναι απλά σελίδες γεμάτες μελάνι. Για πολλούς είναι ένα δεύτερο σπίτι στο οποίο βρίσκουν τη θαλπωρή που έχουν ανάγκη. Κάθε φορά που ξεφυλλίζεις ένα νέο βιβλίο, βλέπεις από τις σελίδες του να ξεπηδούν ξεχωριστά και μοναδικά σύμπαντα, στα οποία μπορεί και να βρεις το καταφύγιο σου.

Για αυτό και με πολλά βιβλία οι αναγνώστες αποκτούν ένα έντονο δέσιμο, μία σχέση αγάπης που δύσκολα μπορεί να κλονιστεί. Εξάλλου, ο κόσμος ενός βιβλίου δεν τελειώνει μόλις ολοκληρωθούν οι σελίδες του, αλλά παραμένει ζωντανός και γεμάτος επιπλέον εκπλήξεις, καλώντας τους αναγνώστες του να τον ξανά επισκεφτούν με νέα ματιά και να τις ανακαλύψουν από την αρχή.

Για την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου που γιορτάζουμε σήμερα, λοιπόν, ας ανατρέξουμε και εμείς στα βιβλία που μας σημάδεψαν και πάντα θα ξανά γυρνάμε σε αυτά, μαζί με 10 αγαπημένους συγγραφείς, οι οποίοι μας μιλούν για τα δύο βιβλία που δε θα μπορούσαν να αποχωριστούν ποτέ!

Ένα καλό βιβλίο, ένα βιβλίο που θέλεις να ξαναδιαβάσεις, ποτέ δεν το αποχωρίζεσαι. Θέλεις να το βλέπεις, να το ακουμπάς, να το ξεφυλλίζεις. Κάποια απ’ αυτά τα βιβλία, τα έχω βάλει σ’ ένα ξεχωριστό ράφι και κατά διαστήματα επανέρχομαι ξαναδιαβάζοντας τα.

Ένα από αυτά τα βιβλία είναι το «Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες» της Ντέλια Όουενς, το οποίο περιγράφει τη σπαρακτική κραυγή ενός εγκαταλελειμμένου κοριτσιού, που μεγαλώνει μόνο του σ’ ένα σπίτι στην άκρη του βάλτου. Η κακοποιητική παιδική ηλικία, οι αναζητήσεις της εφηβείας, η βίαια ενηλικίωση, ο εμπαιγμός και η μοναξιά, στιγματίζουν την ψυχή της Κάια. Ο αγώνας της συνεχής, το πείσμα και η επιμονή της δεν έχουν όρια. Τελικά καταφέρνει να εκπληρώσει πολλούς από τους στόχους της, ματώνοντας ανεπανόρθωτα.

Το δεύτερο βιβλίο είναι «Ο ψαράς και ο γιος του» του Ζουλφί Λιβανελί, όπου σ’ ένα ψαροχώρι του Ανατολικού Αιγαίου, καθημερινά ξεβράζονται ένα σωρό σωσίβια από πνιγμένους μετανάστες. Εκεί, ζουν απομονωμένοι ένας ψαράς με την γυναίκα του, που μοχθούν να συνεχίσουν τη ζωή τους μετά από τον θάνατο του μοναχογιού τους. Το επτάχρονο αγοράκι τους πνίγηκε στην θάλασσα. Την αβάσταχτη δυστυχία που βιώνουν, ανακόπτει η ανακάλυψη ενός μωρού, που το κύμα ξεβράζει ζωντανό μέσα σ’ ένα παιδικό σωσίβιο. Ο ψαράς αποκρύβει το γεγονός, παίρνει το μωράκι και το πάει σπίτι του, σκοπεύοντας να το μεγαλώσει σαν δικό του παιδί.
Τα μυθιστορήματα της Άννας Γαλανού κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Νομίζω ότι ο Άντερσεν ήταν που είχε πει «να ζεις μόνο δεν είναι αρκετό – χρειάζεται κανείς λιακάδα, ελευθερία και ένα μικρό λουλούδι». Αυτή τη λιακάδα και την ελευθερία εγώ τη βρίσκω και σε κάποια βιβλία που δεν αποχωρίζομαι ποτέ.

Μάλιστα το ένα μιλάει και για ένα λουλούδι, ένα τριαντάφυλλο, και τη σχέση του με τον άνθρωπο που το φροντίζει. Μιλώ φυσικά για τον «Μικρό πρίγκιπα» του Εξιπερί. Ένα βιβλίο που έχει κάθε αρετή που θα ήθελα να διακρίνει τον καθένα μας. Απλότητα, αγάπη, ευαισθησία, ειλικρίνεια, σεβασμό, φαντασία. Για μένα το βιβλίο «Ο μικρός πρίγκιπας» συνιστά από μόνο του ένα λογοτεχνικό είδος. Είναι το genre που συνομιλεί με όποιον βλέπει με την καρδιά. Κι αυτό είναι το πιο όμορφο είδος.

Κι αν πολλές φορές αναρωτήθηκα πώς μπορεί να ήταν ο «Μικρός πρίγκιπας» στην εφηβεία του, σε αυτό το ερώτημα ήρθε να μου απαντήσει «Ο Φύλακας στη Σίκαλη» του Σάλιντζερ. Ο Χόλντεν, που σιγά σιγά ανακαλύπτει πως ο κόσμος της ενήλικης ζωής είναι τόσο διαφορετικός από εκείνον που έχει μέσα του ως παιδί. Κάποιες φορές τον βρίσκει κάλπικο. Και ονειρεύεται να είχε τη θέση του φύλακα, να σώζει, πιάνοντας στον αέρα, τα παιδιά που φεύγουν προς το μεγάλο κενό της ενηλικίωσης. Δύσκολη η μετάβαση σε μια άσχημη πραγματικότητα την οποία αφήνουμε να δημιουργήσουν άλλοι για μας. Πόσο μόνος νιώθει ο Χόλντεν, με την ψυχή ενός μικρού πρίγκιπα σε μια έρημο από ανθρώπους που δεν τον καταλαβαίνουν και δεν τον νιώθουν ή δεν τους καταλαβαίνει και δεν τους νιώθει. Αγαπώ κι αυτό το βιβλίο επίσης για την ειλικρίνειά του. Και σε τακτά χρονικά διαστήματα το ξαναδιαβάζω. Είναι κι αυτό και «ο Μικρός πρίγκιπας» ένα κριτήριο για μένα, να δω αν ακόμα μπορώ να βλέπω με την καρδιά αλλά και να ξεχωρίζω τους κάλπηδες στη ζωή μου.
Τα παιδικά βιβλία της Σοφίας Δάρτζαλη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Το πρώτο βιβλίο που δε θα αποχωριζόμουν ποτέ είναι σίγουρα το «Εκατό χρόνια μοναξιά» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Το διάβασα για πρώτη φορά στα κρυφά, όταν ήμουν δώδεκα χρονών, καθότι ήταν βιβλίο για ενηλίκους, όμως δεν κατάφερα να το τελειώσω, αφού κάποιος στο σπίτι το είχε δανειστεί, κι έπρεπε να επιστραφεί. Για δύο χρόνια, οπότε και τόλμησα να το αποκτήσω αγοράζοντάς το με δικά μου χρήματα, παρέμενα εγκλωβισμένη στη μαγεία του και σ’ ένα βασανιστικό αίσθημα του ανεκπλήρωτου που όμως τόσο με γοήτευε… Επειδή έκτοτε κάθε που το αναπολώ το ξαναδιαβάζω και κάθε φορά με συνεπαίρνει και με μαγεύει σαν να είναι εκείνη η πρώτη φορά…

Για το δεύτερο όμως, ειλικρινά δεν ξέρω. Είναι τόσα αυτά που αγαπώ και δεν μπορώ ν’ αποχωριστώ ποτέ και για κανένα λόγο. Οπότε θα πάω πολύ πιο πίσω και θα πω το πρώτο βιβλίο που διάβασα, και διάβαζα ξανά και ξανά ως παιδί (κι όχι μόνο), «Τα παραμύθια του Άντερσεν» σε μια έκδοση με ασπρόμαυρα σκίτσα που μου θυμίζουν γκραβούρες. Κι αυτό επειδή κάθε φορά που το ξαναδιαβάζω θυμάμαι πώς ήμουν παιδί!
Τα παιδικά βιβλία της Αγγελικής Δαρλάση κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Είναι περίεργο αυτό που συμβαίνει με τα βιβλία που σε έχουν επηρεάσει και συνεχίζουν να σε επηρεάζουν: δεν ξέρεις αν επιστρέφουν αυτά σε σένα ή εσύ σε αυτά.

Με τις «Εννέα Ιστορίες» του Τζερόμ Ντέιβιντ Σάλιντζερ έχω αυτή τη διαχρονική σχέση θαυμασμού – δεν σταματούν να με απασχολούν, δεν παύω να εντοπίζω σε αυτές μία βαθιά και ομιχλώδη γοητεία που αντιστέκεται στις μόδες, στα ρεύματα που αλλάζουν, στις αναθεωρητικές αναγνωστικές και φιλολογικές τάσεις. Είναι οι θεματικές του Σάλιντζερ που πηγάζουν από τις πιο πεζές ανθρώπινες καταστάσεις, αλλά «μαγειρεύουν» πάντα τις πιο έξοχες αλληγορίες· είναι τα τραυματικά του βιώματα που μετουσιώνονται σε αυθεντικές λογοτεχνικές ιδέες, χωρίς ναρκισσισμούς και νάζια· είναι το ύφος και η γλώσσα του που διεισδύουν στον άνθρωπο και τον περιγράφουν πρωτογενώς. Οι Εννέα Ιστορίες του Σάλιντζερ, -μυστηριώδεις, δωρικές, παράδοξες, αστείες- είναι, νομίζω, ένα διαρκές υπόδειγμα δημιουργικής ευστροφίας· η υπενθύμιση του πόσο σημαντική είναι η λειτουργία της λογοτεχνίας στο μυαλό των ανθρώπων που σκέφτονται.

Το δεύτερο βιβλίο που δε θα αποχωριζόμουν είναι «Ο Μικρός Φίλος» της Ντόνα Ταρτ, όπου στον ατμοσφαιρικό αμερικανικό νότο, το παρελθόν που συγκρούεται βίαια με το παρόν. Εκεί συνυπάρχουν η οικογενειακή δυσλειτουργικότητα, τα ανεπούλωτα τραύματα, η παιδική αναζήτηση ταυτότητας και σκοπού, και στη μέση όλων ένας ακατανόητος φόνος που πυροδοτεί τον μύθο. Η Ντόνα Ταρτ έχει μεγάλο ταλέντο στη δημιουργία σύνθετων αφηγηματικών σκηνικών· είναι από τις συγγραφείς που δεν σου προσφέρουν απλώς μία ιστορία να διαβάσεις, αλλά έναν κόσμο γεμάτο εμπειρίες για να χάσεις ή να βρεις τον εαυτό σου εντός του. Έχω τον Μικρό Φίλο πάντα στο μυαλό μου γιατί περιγράφει με τον πιο συναρπαστικό και ενδιαφέροντα τρόπο πόσο τρομερή περιπέτεια είναι το να μεγαλώνεις. Γονείς, γιαγιάδες, θείες, γείτονες, φίλοι, κήποι, γατιά, αναμνήσεις και αδιόρατοι κίνδυνοι από ένα απειλητικό περιθώριο πλάθουν για τη νεαρή Χάριετ μία ασφυκτική υπαρξιακή συνθήκη. Ο μόνος δρόμος για την ελευθερία είναι αυτός που περνάει μέσα από τη σύγκρουση, από την αποκάλυψη, από την αλήθεια. Η αλήθεια όμως δεν συνίσταται τόσο στη λύση του μυστηρίου, όσο στην ικανότητα να συνυπάρχουμε με αυτό. Ο Μικρός Φίλος είναι ένα αξέχαστα σοφό βιβλίο.
Το πρώτο βιβλίο του Άρη Αλεξανδρή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Είναι πολλά τα βιβλία στα οποία επανέρχομαι. Αν έπρεπε όμως να ξεχωρίσω δύο, με τη διάθεση που έχω αυτό τον καιρό θα επέλεγα αρχικά το «Η μητέρα του σκύλου» του Παύλου Μάτεσι, μία αριστουργηματική αναπαράσταση της ζωής στην ελληνική επαρχία κατά τη διάρκεια της Κατοχής και στην πρωτεύουσα της μετεμφυλιακής περιόδου και μία ειλικρινής έως ωμή αφήγηση κωμικοτραγικών γεγονότων μέσω της συγκλονιστικής ηρωίδας, της δεσποινίδος Ραραού, για την Ελλάδα που ζει με ψευδαισθήσεις.

Η δεύτερη επιλογή μου θα ήταν η «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη, ένα βιβλίο που διαβάζω από την εφηβεία μου. Από το «Εγώ» στη «Ράτσα», στην «Ανθρωπότητα», στη «Γης», ο αγώνας του ανθρώπου να ξεπεράσει τη χωμάτινη υπόστασή του και να αγωνιστεί για τη σωτηρία της γης, του όλου δηλαδή. Όταν το έγραφε ίσως ήταν ένας βαθυστόχαστος φιλοσοφικός δικός του αγώνας. Σήμερα είναι και ένας απόλυτα ρεαλιστικός προβληματισμός.
Τα μυθιστορήματα της Μαίρης Κόντζογλου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Υπάρχουν δύο βιβλία που θεωρώ αξεπέραστα και κρίνω ότι πρέπει να διαβάσει κάθε σύγχρονος άνθρωπος έστω μια φορά στη ζωή του.

Το «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» του Όσκαρ Ουάιλντ είναι το πρώτο από αυτά, για να μην ξεχνάει κανείς ποτέ πως κάθε πράξη μας αφήνει το θετικό ή αρνητικό της αποτύπωμα στην ψυχή μας και πως καθένας στον καθρέφτη του αντικρίζει την αλήθεια του εαυτού του, την οποία μόνο ο ίδιος γνωρίζει σε βάθος.

Το δεύτερο είναι «Η Κλάρα και ο Ήλιος» του Καζούο Ισιγκούρο για να έχει επίγνωση πως κάθε καινούριο επίτευγμα έχει αξία όταν καταφέρνει να αναδείξει και να υπηρετήσει την ουσία της ανθρωπιάς.
Τα μυθιστορήματα της Πασχαλίας Τραυλού κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Δύσκολα αποχωρίζομαι τα βιβλία που έχω διαβάσει και κυρίως όσα έχω αγαπήσει.

Νομίζω πάντα θα κουβαλάω «Το παραμύθι με τα χρώματα» του Κυριτσόπουλου, γιατί αγαπώ τα παραμύθια και γιατί είμαι συναισθηματικά δεμένη με το συγκεκριμένο παραμύθι. Είναι ένα ιδιαίτερο και αισιόδοξο παραμύθι που διάβαζα και αγάπησα όταν ήμουν μικρή και το ξανά βρήκα, ενήλικη πια, όταν μπήκα στο βιβλιοπωλείο του Κέδρου στις προθήκες δίπλα στα δικά μου παραμύθια.

Το δεύτερο βιβλίο που σίγουρα δεν θα αποχωριζόμουν είναι το «Βιβλίο της Ανησυχίας» του Φερνάντο Πεσσόα, για τα όσα γράφει και τον τρόπο που τα αφηγείται. Νομίζω πάντα θα επιστρέφω σε αυτό το βιβλίο. Γιατί όπως αναφέρει σε ένα σημείο, και συμφωνώ, «οι περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν από την ασθένεια του να μην ξέρουν να πουν αυτό που βλέπουν ή αυτό που σκέφτονται». Εγώ θα συμπλήρωνα “ή αυτό που νιώθουν”, κάτι που στη δουλειά μου ως ψυχοθεραπεύτρια προσπαθώ να βοηθήσω τους ανθρώπους να βελτιώσουν.
Τα παιδικά βιβλία της Έρας Μουλάκη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέδρος.

Το πρώτο βιβλίο που δε θα αποχωριζόμουν ποτέ είναι η «Μαρία Νεφέλη» του Οδυσσέα Ελύτη. Κάθε τόσο ανοίγω το βιβλίο και το φυλλομετρώ στη τύχη. Πάντα ανακαλύπτω κάτι καινούργιο. Όλη η φιλοσοφία της ζωής μου συμπυκνώνεται μέσα στις φωνές της Μαρίας Νεφέλης και του Αντιφωνητή.

Τις «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα από την άλλη, τις διαβάζω περίπου κάθε δεκαετία, από την εφηβεία μου. Θεωρώ πως είναι το κορυφαίο ελληνικό μυθιστόρημα. Ήταν και παραμένει μια αποκάλυψη για μένα, τόσο για τη γλώσσα, την πλοκή και τη γραφή, όσο και για την πολιτική του διάσταση. Μας δείχνει ανάγλυφα την αξία των αγώνων, ακόμη κι αν οδηγούν στην ήττα, αλλά και τις ολέθριες επιπτώσεις της δογματικής σκέψης. Οι χαρακτήρες, τα πρόσωπά του με συνοδεύουν ως σύντροφοι σε όλη τη ζωή μου.
Τα παιδικά βιβλία του Κώστα Στοφόρου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέδρος.

Δύο αγαπημένα βιβλία στα οποία πάντα θα επιστρέφω είναι «Η Κοιλιά του Παρισιού» του Εμίλ Ζολά και τα «Πριμαρόλια» της Αθηνάς Κακούρη.

Στο πρώτο, η παλιά κεντρική αγορά του Παρισιού (Les Halles) είναι το θέατρο μιας αλληγορίας που εικονίζει την υπό διαμόρφωση αστική κοινωνία η οποία κυριάρχησε κατά τον εικοστό αιώνα και που, ακόμα και σήμερα, διατηρεί τα βασικά χαρακτηριστικά της. Λάτρεψα τον Φλοράν, τον κεντρικό ήρωα, που ζει μέχρι τέλους το ουτοπικό όραμά του, μέσα σ’ ένα κόσμο όπου κυριαρχεί η ιδιοτέλεια, το ατομικό συμφέρον και ο φθόνος.

Και στα «Πριμαρόλια», με φόντο την κρίση της σταφίδας του τέλους του 19ου αιώνα και μέσα από ένα πλέγμα προσωπικών ιστοριών, η συγγραφέας αποδομεί με περισσή τέχνη και βαθιά γνώση το τραπεζικό – τοκογλυφικό σύστημα που παραμένει κατά βάση αναλλοίωτο μέχρι και σήμερα, σε ένα εξαιρετικό ιστορικό – πολιτικό μυθιστόρημα και μια ευτυχισμένη συνάντηση της μυθοπλασίας με την τεκμηριωμένη αφήγηση.
Τα μυθιστορήματα του Τεύκρου Μιχαηλίδη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός και Πόλις.

Πολλά βιβλία με έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό, όπως όλους μας και πραγματικά είναι δύσκολο να αποφασίσει κανείς ποια είναι τελικά τα δύο πολύ αγαπημένα του βιβλία.

Για τα «Ανοιχτά Χαρτιά», τη συλλογή δοκιμίων του Οδυσσέα Ελύτη όμως δεν χωρά αμφιβολία ότι είναι ένα βιβλίο που άλλαξε εντελώς τη σκέψη μου. Άλλαξε την οπτική μου, με προσδιόρισε ως άτομο και προσδιόρισε ταυτόχρονα, σε πολύ μεγάλο βαθμό, και τις αναγνωστικές μου αναφορές. Η συνάντησή μου με την «ελυτική» σκέψη και τη γλωσσική αγωγής ενός τεράστιου πνευματικού μεγέθους διαπότισε τη σχέση μου με τη λογοτεχνία, στάθηκε ένα ορόσημο, μια μαθητεία σε ένα πολύτιμο και αναντικατάστατο σχολείο αισθητικής αγωγής. Του χρωστώ πολλά και πολύ συχνά ανατρέχω στις σελίδες του και τις ξαναδιαβάζω με το ίδιο πάντοτε ενδιαφέρον και την ίδια λαχτάρα να χωθώ στον κόσμο του Οδυσσέα Ελύτη.

Ένα ακόμα βιβλίο που αγαπώ πολύ είναι το «Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο» του Ισίδωρου Ζουργού. Πρόκειται για ένα πολυσχιδές μυθιστόρημα για τον κόσμο της επιστήμης, της Ιστορίας, της φιλοσοφίας, της Ιατρικής, της θεοκρατικής αντίληψης, της τέχνης, της επινόησης της γραφής, της συναισθηματικής εξέλιξης. Ένα πολύ δύσκολο συγγραφικά ταξίδι στην εποχή που ο Διαφωτισμός αρχίζει να ανατέλλει στον κόσμο με την ελπίδα να σαρώσει τον σκοταδισμό και όλες τις παραδοξολογίες του και να απελευθερώσει ορθολογιστικά τις νέες κοινωνίες. Μια χαρτογράφηση της ανθρώπινης προσπάθειας να στοχαστεί και ταυτόχρονα να απαντήσει σε θεμελιακά ερωτήματα, ένα ταξίδι στην Ευρώπη του 17ου αιώνα και στον ορθολογισμό που γιγαντώνεται, μια πορεία προς τον πολιτισμό και τις ιδέες του. Ένα βιβλίο που πιστεύω δεν αναγνωρίστηκε όσο του άξιζε.

Δε θα μπορούσα όμως να μην αναφερθώ και σε ένα τρίτο αγαπημένο βιβλίο. Μιλώ για «Το Λάθος» του Αντώνη Σαμαράκη. Για τον βαθύ του ανθρωπισμό και το ανάστημα που εν τέλει οι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι σηκώνουν, το ανάστημα της εσωτερικής τους φωνής. Αυτή τη φωνή ακούν και εναντιώνονται σε ό,τι υπονομεύει τη ζωή τους. Και είναι μια φωνή που έρχεται από το παρελθόν. Από την ξεχασμένη αθωότητα της παιδικότητάς τους που επιστρέφει για να διεκδικήσει την αξιοπρέπεια και πάλι. Ο Σαμαράκης εξαναγκάζει τον αναγνώστη του να σιωπήσει για να ακούσει αυτή την εσωτερική φωνή και τότε τίποτα πια δεν είναι ίδιο.
Τα μυθιστορήματα της Τέσυ Μπάιλα κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Ψυχογιός.