Χάρης Τζωρτζάκης: Θέλω να μπω και στο κομμάτι της πολιτικής

H τελευταία φορά που τον είχα δει – πριν συναντηθούμε στον δροσερό κήπο του Black Duck – ήταν καθώς μιλούσε σε μια από τις φορτισμένες συνελεύσεις του ΣΕΗ, στη διάρκεια των μεγάλων καλλιτεχνικών κινητοποιήσεων. Εκεί, ο Χάρης Τζωρτζάκης διατύπωσε ένα λόγο συγκροτημένο και ενωτικό, αποδεικνύοντας πως, είναι ενεργός στον κλάδο του μα και πως έχει ψύχραιμη πολιτική σκέψη κι έξω από αυτόν. Βέβαια, ο αιχμηρός δημόσιος λόγος του, όπως συχνά τον δημοσιεύει στα social media, ενίοτε τον χαρακτηρίζει με εντονότερα χρώματα – κάτι που, όπως παραδέχεται, έχει αρχίσει να φιλτράρει.

Ο Χάρης Τζωρτζάκης, φαίνεται πως, ωριμάζει. Ωριμάζει καλλιτεχνικά, επαγγελματικά, κοινωνικά και κάθε πράξη του έρχεται ως επαλήθευση αυτής της διαπίστωσης. Πιστεύει πια στον εαυτό του, σχεδιάζει πως θέλει να κινηθεί στο θέατρο, κάνει όνειρα μικρής κλίμακας γιατί τον καθησυχάζουν, απομακρύνεται από τους καθιερωμένους καλλιτέχνες γιατί πλήττει, υπολογίζει στους φίλους του μέσα στο χώρο, δουλεύει αθόρυβα ως θεατρικός δάσκαλος. Σε αυτόν τον άξονα πρωταγωνιστεί τώρα στο «Garamond 12», την τελευταία φετινή παραγωγή του θεάτρου Πορεία πάνω στο νέο θεατρικό έργο που διακρίθηκε από την Σχολή Πυροδότησης ενώ οργανώνει το φθινοπωρινό του βήμα: Το νέο μονόλογο του Θανάση Τριαρίδη «Τηλεφώνημα» που θα σκηνοθετήσει ο Κώστας Φιλίππογλου στο Faust.

Παρόλα αυτά, αναγνωρίζει πως δεν είναι πλασμένος μόνο για το θέατρο. Η ζωή του, του επιφυλάσσει πολλά ακόμα: Την οικογένεια, τα παιδιά του, μια ξενοδοχειακή επιχείρηση στη νότια Εύβοια και, όπως αποκαλύπτει, ένα σταθερό ενδιαφέρον «να βουτήξει τα χέρια του στη λάσπη» – ή αλλιώς να ασχοληθεί με την πολιτική σκηνή. Μεγαλωμένος στη Νίκαια, παιδί μιας μεσοαστικής οικογένειας, ή καθώς λέει, «παιδί ανθρώπων που πάλεψαν για την ζωή τους», εκπαιδεύτηκε στην αξία της συλλογικής προσπάθειας. Ο ίδιος την ονομάζει αλληλεγγύη.

Μαχητικός όπως πάντα, ο Χάρης Τζωρτζάκης πρωταγωνιστεί στο “Garamond 12” το νέο θεατρικό έργο με την υπογραφή της Μαρίας Δριμή που κάνει πρεμιέρα στο θέατρο Πορεία, από την Σχολή Πυροδότησης.

Τελευταία, βρίσκομαι σε μια διαδικασία σκέψης γύρω από αυτό γιατί τελικά, καμιά φορά, χρειάζεται να φιλτράρω το λόγο μου· όχι να τον λειάνω αλλά να ελέγξω τον παρορμητισμό μου. Ίσως να έχουν ενοχληθεί ή πληγωθεί κάποιοι άνθρωποι από αυτά που λέω. Από και πέρα, θεωρώ ότι είμαι δίκαιος και όταν μου ζητείται προσπαθώ να μιλάω ελεύθερα χωρίς να μετρώ τα λόγια μου – αναφορικά με το προσωπικό κόστος.

Έχω δημιουργήσει πολλές αντιπάθειες στο χώρο και λέγονται πράγματα για μένα από ανθρώπους που δεν με ξέρουν

Μέσα σε δύο μήνες ως κλάδος απεργήσαμε επτά ημέρες. Ακολούθησα απεργιακή στάση σε όλες τις συνεργασίες μου. Επομένως, δεν παίρνω αποστάσεις από την ρήξη, ωστόσο μέσα στον συνδικαλισμό οφείλουμε να είμαστε μεθοδικοί, να ζητάμε συγκεκριμένα πράγματα για να κερδίσουμε έστω και κάτι μικρό – γιατί έχουμε πολλά χρόνια να κερδίσουμε το παραμικρό. Επομένως, στη συνέλευση του ΣΕΗ – όπου διαπραγματευόμασταν την πρόταση για απεργία διαρκείας – τοποθετήθηκα έχοντας την πλήρη γνώση ότι δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί μια τέτοια πρωτοβουλία. Ακόμα και οι μονοήμερες απεργίες είχαν βγει μετά κόπων και βασάνων και ήταν η μειοψηφία του κλάδου που παρέσυρε την πλειοψηφία στην κινητοποίηση. Κατά τα άλλα, ναι, οφείλουμε να σκεφτούμε και τους παραγωγούς μας όταν αυτοί μας πληρώνουν κανονικά και είναι τυπικοί.

Ναι, είναι κάτι που έχω από πολύ μικρός. Ήμουν πάντα αυτός που έπαιρνε θέση στα πράγματα, ακόμα κι αν αυτό γινόταν σε πιο αθώες καταστάσεις. Θυμάμαι πως η μητέρα μου, με συμβούλευε να μην είναι πάντα παρών, πως δεν με αφορούν τα πάντα, αλλά τελικά αυτό παρέμεινε ένα δομικό στοιχείο της προσωπικότητας μου. Και νομίζω πως δεν θέλω να το αλλάξω. Παρότι, το κόστος στη δουλειά μου είναι μεγάλο.

Τι ονειρεύεται τώρα που μεγαλώνει; “Έχει μεσολαβήσει η εμπειρία και αλλάζει η διαδρομή που πηγαίνεις προς τα όνειρα· αλλά τα όνειρα παραμένουν”, απαντά.

Έχω δημιουργήσει πολλές αντιπάθειες στο χώρο και λέγονται πράγματα για μένα από ανθρώπους που, στην πραγματικότητα, δεν με ξέρουν. Όλοι κρίνουν μια δημόσια τοποθέτηση – συχνά μέσα από τα social media, όπου παρερμηνεύονται πράγματα. Από την άλλη, διαπιστώνω πως ο κόσμος έχει μάθει να μην ασχολείται, να κοιτάζει τη δουλειά και το μικρόκοσμο του κι αυτό είναι κάτι που δεν μπορώ να το καταλάβω. Δεν μπορώ να κοιτάζω μόνο τη δουλειά μου – όχι. Προσωπικά προτιμώ τους ανθρώπους με τους οποίους διαφωνώ ριζικά αλλά παίρνουν θέση, από εκείνους που επιλέγουν να μείνουν αμέτοχοι, που δεν ξέρεις τι πρεσβεύουν και κινούνται με την ίδια ευκολία σε κάθε συνθήκη, σε κάθε χώρο και πολιτική κατάσταση. Συνομιλούν το ίδιο άνετα με όλους τους διευθυντές θεάτρων, των φεστιβάλ, έχουν πάντα δουλειά και προοδεύουν ενώ πολλοί από αυτούς δεν το αξίζουν. Είναι, δηλαδή, αμέτοχοι στα πράγματα, αλλά συμμέτοχοι στο σύστημα.

Όχι, αντισυστημικός δεν είμαι αφού παίζω σε παραστάσεις κεντρικών θεάτρων, σε κρατικές σκηνές, παίζω στην τηλεόραση, έχω μια επιχείρηση. Αντισυστημικός είναι εκείνος που θα επέλεγε το ερασιτεχνικό θέατρο και θα εξέφραζε την τέχνη του μέσα από αυτή την οδό.

Βρίσκω δουλειά, έχω προτάσεις αλλά αισθάνομαι ότι είμαι αδικημένος σε σχέση με τους ρόλους που μου προτείνονται. Νομίζω ότι αξίζω παραπάνω ευκαιρίες

Ναι, γιατί δεν θα μπορούσα να συνομιλήσω. Μ’ έχουν καλέσει πολλές φορές – ειδικά όταν ήμουν νεότερος ηθοποιός – σε τραπέζια που κλείνονται μεταξύ ανθρώπων που κρατούν τα ηνία του πολιτισμού. Δεν πήγα ποτέ γιατί βαριόμουν. Προτίμησα αφενός να διαθέσω το χρόνο μου στους δικούς μου ανθρώπους και αφετέρου γιατί δεν μπορούσα να διακρίνω στους άλλους ένα μέσο για να ανελιχθώ. Για παράδειγμα, είμαι πολύ φίλος με το Χάρη Φραγκούλη, ο οποίος σκηνοθετεί εδώ και 10 χρόνια. θα ήθελα πάρα πολύ να παίξω σε μια δουλειά του, αλλά δεν με έχει καλέσει ποτέ. Είμαστε φίλοι ουσιαστικά, όχι για να δουλεύουμε αναγκαστικά μαζί.

Βρίσκω δουλειά, έχω προτάσεις αλλά αισθάνομαι ότι είμαι αδικημένος σε σχέση με τους ρόλους που μου προτείνονται. Νομίζω ότι αξίζω παραπάνω ευκαιρίες σε σχέση με ρόλους – ειδικά του κλασικού ρεπερτορίου και του σύγχρονου θεάτρου. Σαν να μπήκα ξαφνικά σε μια λίστα δεύτερων ρόλων.

Θα κάνω δικά μου πράγματα – που δεν έχω κάνει ποτέ για κάποιο λόγο. Νομίζω ότι έχει φτάσει αυτή η ώρα. Του χρόνου, για παράδειγμα, θα κάνουμε ένα νέο μονόλογο του Θανάση Τριαρίδη, το «Τηλεφώνημα» σε σκηνοθεσία του Κώστα Φιλίππογλου στο Faust, κάτι που περιμένω με πολλή χαρά. Την ίδια ώρα, συζητάω κι άλλες συνεργασίες με δικές μου πρωτοβουλίες.

“Θα κάνω δικά μου πράγματα – που δεν έχω κάνει ποτέ για κάποιο λόγο. Νομίζω ότι έχει φτάσει αυτή η ώρα” αποκαλύπτει.

Ναι. Και για να πω την αλήθεια, βαρέθηκα να υπηρετώ οράματα σκηνοθετών, βαρέθηκα τον αναμενόμενο τρόπο που δουλεύουν. Ασφαλώς δεν μιλάω για όλους, αλλά κυρίως γι’ αυτούς που κυριαρχούν στο θεατρικό στερέωμα. Θα ήθελα να δουλέψω με εντελώς νέους ανθρώπους, να μπορώ να υλοποιήσω φρέσκιες ιδέες και ευτυχώς – κάνοντας άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες – τα έχω καταφέρει κάπως με τα οικονομικά μου ώστε μπορώ να αποτελέσω μέρος μιας νεανικής προσπάθειας με μεγαλύτερο ρίσκο.

Αναλόγως. Αν δεν συμβεί, δεν μπορώ να κρίνω από πριν. Για παράδειγμα, όταν ήμουν φοιτητής, έλεγα πως δεν θα κάνω ποτέ τηλεόραση. Κι όμως στη συνέχεια κατάλαβα πως αδίκως έκρινα την τηλεόραση εφόσον δεν είχα καμία επαφή μαζί της. Κι αφού δεν μπορώ να δουλέψω σε παράσταση του Πέτερ Στάιν, ας δουλέψω σε μια σειρά του Star για να καλύψω τις βιοποριστικές μου ανάγκες.

Βαρέθηκα να υπηρετώ οράματα σκηνοθετών, βαρέθηκα τον αναμενόμενο τρόπο που δουλεύουν. Ασφαλώς δεν μιλάω για όλους, αλλά κυρίως γι’ αυτούς που κυριαρχούν στο θεατρικό στερέωμα

Ακόμα είμαι. Απλώς έχει μεσολαβήσει η εμπειρία και αλλάζει η διαδρομή που πηγαίνεις προς τα όνειρα· αλλά τα όνειρα παραμένουν.

Δεν κάνω μακροπρόθεσμα σχέδια, δεν φαντάζομαι τον εαυτό μου σε δέκα χρόνια από τώρα. Ακόμα και τα παιδιά μας δεν σχεδιάσαμε να τα αποκτήσουμε. Ήρθαν, μας συνάντησαν και, μαζί τους, πάμε παρακάτω. Σχετικά με το θέατρο δεν έχω κάποιο μεγαλόπνοο σχέδιο. Εξάλλου, νιώθω πως ό,τι ονειρευόμουν μέχρι στιγμής το έχω καταφέρει: Είμαι ενεργός στο χώρο, κάνω θέατρο, τρέχω εδώ και δύο χρόνια κάποιες δικές μου ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες, στο Athens School. Και δημιούργησα το «I miss my dog», ένα στούντιο τέχνης στην Καισαριανή.

Σχολιάζοντας το ελληνικό θεατρικό σύστημα: “Υπάρχουν σκηνοθέτες που επιβιώνουν εδώ και δεκαετίες σε ένα χώρο μέσα από κρατικά χρήματα, οι οποίοι στο ελεύθερο επάγγελμα δεν θα μπορούσαν να σταθούν ούτε για μια πενταετία”.

Πράγματι, στο παρελθόν έχω βιώσει περιστατικά κακοποιητικής συμπεριφοράς που με ανάγκαζαν να κατηγορώ τον εαυτό μου. Ναι, το θέατρο οφείλει να έχει βάσανο, αλλά όχι βασανισμό. Οφείλει να έχει ψάξιμο, έρευνα, μόχθο αλλά αυτό πρέπει να προκύπτει μέσα από μια δημιουργική διαδικασία. Ο ρόλος του σκηνοθέτη είναι να εμπνεύσει τους ηθοποιούς του, να φέρει την ιδέα του μπροστά τους – κι όχι να επιβάλλει την άποψη του κακοποιητικά προσπαθώντας να καλύψει δικά του καλλιτεχνικά κενά. Υπάρχουν σκηνοθέτες που επιβιώνουν εδώ και δεκαετίες σε ένα χώρο μέσα από κρατικά χρήματα, οι οποίοι στο ελεύθερο επάγγελμα δεν θα μπορούσαν να σταθούν ούτε για μια πενταετία. Μου έχει τύχει να εμφανίζομαι στην πρώτη πρόβα παράστασης και να συνειδητοποιώ πως ο σκηνοθέτης δεν έχει διαβάσει το έργο, παρά μόνο την θεατρική διασκευή του! Κάτι τέτοιοι σκηνοθέτες είναι που περιφέρουν έργα αρχαίας τραγωδίας σαν τσίρκο στην επαρχία για να μαζέψουν χρήματα. Και κάπως έτσι συμβαίνουν παραστάσεις εδώ και χρόνια που δεν τις θυμάσαι το επόμενο καλοκαίρι. Όμως, την «Αντιγόνη» του Λευτέρη Βογιατζή δεν την ξεχνάς.

Όντως! Γιατί αν είναι μία καλή παράσταση στις 100 προσπάθειες ενός σκηνοθέτη, τότε, μάλλον, πρόκειται για τυχαίο γεγονός. Και σε μένα αν δώσεις τις ίδιες ευκαιρίες, τι διάολο; Μια παράσταση θα μου πετύχει! Δεν το λέω με κόμπλεξ, του τύπου «γιατί αυτοί κι όχι εγώ». Εξάλλου, δεν με αφορούν τα μεγάλα project. Δεν με νοιάζει η Επίδαυρος – ενώ την λατρεύω ως χώρο – απλώς γιατί δεν θεωρώ πως μπορώ να δημιουργήσω μια παράσταση τέτοιου μεγέθους ή να υπάρξω μέσα σε αυτήν. Δεν με αφορά η Στέγη, δεν με αφορά να βλέπω παραστάσεις στη Στέγη, γιατί αναζητώ παραστάσεις μικρής κλίμακας· στο ύψος του ανθρώπου.

Δεν με αφορούν τα μεγάλα project. Δεν με νοιάζει η Επίδαυρος απλώς γιατί δεν θεωρώ πως μπορώ να δημιουργήσω μια παράσταση τέτοιου μεγέθους ή να υπάρξω μέσα σε αυτήν

Ο «Γλάρος» – η πρώτη μου παράσταση στο Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία του Θοδωρή Αμπαζή. Κάθε φορά που ξεκινάω μια νέα συνεργασία, γυρνάω πίσω και την σκέφτομαι. Επίσης, το «Βιτριόλι» σε σκηνοθεσία του Ολιβιέ Πι στο Εθνικό· παρότι έκανα ελάχιστες πρόβες για το ρόλο, αισθάνθηκα ότι ανήκω στον κόσμο του. Το «Μεφίστο» σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη. Ο «Βασιλιάς Ληρ» του Τομάς Παντούρ που ενώ ήταν μια φεστιβαλική παράσταση, στόχευε στην μικροκλίμακα.

Δεν έχω απωθημένο να κάνω κάτι διεθνές. Και πάλι γιατί δεν νομίζω ότι ανήκω στη μεγάλη κλίμακα. Πάντως, με την ευκαιρία του «Garamond 12» στο θέατρο Πορεία, δουλεύω ξανά με ξένο σκηνοθέτη: Τον Ρώσο Σεργκέϊ Οκούνεφ.

Θα ήθελε να ήταν κάποιος άλλος – όπως στο “Garamond 12”; “Θα ήθελα πολύ να ήμουν γυναίκα. Θαυμάζω τις γυναίκες γιατί είναι μαχήτριες. Επιβιώνουν σε ένα σύστημα που είναι πλασμένο από άντρες για άντρες. Αν γεννιόμουν πάλι, θα ήθελα να γεννιόμουν γυναίκα για να αντιμετωπίσω την πρόκληση να μεγαλώνεις σε εχθρικό κόσμο” λέει.

Θα ήθελα πολύ να ήμουν γυναίκα. Θαυμάζω τις γυναίκες γιατί είναι μαχήτριες. Επιβιώνουν σε ένα σύστημα που είναι πλασμένο από άντρες για άντρες. Αν γεννιόμουν πάλι, θα ήθελα να γεννιόμουν γυναίκα για να αντιμετωπίσω την πρόκληση να μεγαλώνεις σε εχθρικό κόσμο. Ξέρω, δηλαδή, ότι η κόρη μου μεγαλώνοντας θα φοβηθεί πολλές φορές προσπαθώντας να βάλει το κλειδί στην πόρτα – κι αυτό με θλίβει.

Όχι, δεν χρησιμοποίησα ποτέ την εξωτερική μου εμφάνιση ως εργαλείο – και έκανα λάθος. Δεν είχα την παραμικρή άποψη για το πως θα φαίνομαι σε κάθε παράσταση. Σήμερα καταλήγω πως κακώς έπραξα από την στιγμή που και η δουλειά το ζητάει με έναν τρόπο.

Ενδεχομένως στο ότι δεν με αφορά η συζήτηση για την εξωτερική ομορφιά. Ορίζω την ομορφιά ως ένα σύνολο, μια όμορφη προσωπικότητα· αν δεν συνοδεύεται από έναν αξιόλογο χαρακτήρα δεν την επιλέγω. Κατά συνέπεια, δεν το προσπάθησα – παρότι μικρότερος ήμουν ωραίο παιδί. Πάντα φρόντιζα να αποδομώ όταν κάποιος με αξιολογούσε με βάση την εξωτερική μου εμφάνιση. Ούτε καν στα κορίτσια δεν έπιανε τόπο. Μάλλον, μεγάλωσα με πολλές ανασφάλειες για το πως είμαι και πως φαίνομαι. Φοβόμουν την απόρριψη.

Δεν χρησιμοποίησα ποτέ την εξωτερική μου εμφάνιση ως εργαλείο – και έκανα λάθος

Η προηγούμενη δεκαετία της ζωής μου ήταν πάρα πολύ γεμάτη: Έκανα δύο παιδιά, έκανα μια επιχείρηση από το πουθενά – μια ξενοδοχειακή επιχείρηση – έκανα συνέχεια θέατρο και τηλεόραση και δεν είχα χρόνο για μένα, χρόνο για να επεξεργαστώ ιδέες. Από την άλλη, διατηρούσα πάντα μια ανασφάλεια αν είμαι καλός, αναρωτιόμουν γιατί με παίρνουν σε δουλειές, αν αξίζω όντως να έχω θέση στο θέατρο. Πλέον έχω απαλλαγεί από αυτήν. Τα έχω βρει με τον εαυτό μου και πιστεύω ότι αξίζω να παίζω. Κανείς δεν μου κάνει χάρη.

Υπέφερα από ανασφάλεια σκεπτόμενος διαρκώς πως δεν είμαι αποδοτικός κι αυτό με εγκλώβιζε τόσο, ώστε δεν μπορούσα να σκεφτώ τους άλλους που παίζουν μαζί μου. Όταν, όμως, άρχισα να φροντίζω τους συμπαίκτες μου, γνώρισα μια μεγάλη ελευθερία στο θέατρο. Όταν αφοσιώνεσαι σε μια άλλη ύπαρξη, αυτόματα όλα έρχονται στην θέση τους – δεν σκέφτεσαι περιττά. Πλέον, λατρεύω να παίζω.

Για την ομορφιά και την αυτοπεποίθηση του: “Πάντα φρόντιζα να αποδομώ όταν κάποιος με αξιολογούσε με βάση την εξωτερική μου εμφάνιση. Ούτε καν στα κορίτσια δεν έπιανε τόπο. Μάλλον, μεγάλωσα με πολλές ανασφάλειες για το πως είμαι και πως φαίνομαι. Φοβόμουν την απόρριψη”.

Ναι. Και με βοήθησαν πολύ οι φίλοι μου – ο Χάρης (Φραγκούλης), ο Έκτορας (Λιάτσος), ο Ανδρέας (Κωνσταντίνου), ο Ανδρέας (Κοντόπουλος). Είναι σχέσεις που έχουν περάσει από βάσανο αφού πρόκειται για σχέσεις στον ίδιο εργασιακό χώρο όπου υπάρχει ανταγωνισμός και φθόνος.

Ναι και δεν διστάζω να πω ότι ζηλεύω όλους μου τους φίλους – με την έννοια του θαυμασμού. Είναι ωραίο να θαυμάζουμε κι έχουμε ξεχάσει να το κάνουμε. Ίσως, προσπαθούμε να τοποθετήσουμε το θαυμαστό στα μέτρα μας. Γι’ αυτό και δεν έχουμε πια μια καλή αίσθηση του ωραίου.

Πλέον έχω απαλλαγεί από την ανασφάλεια. Τα έχω βρει με τον εαυτό μου και πιστεύω ότι αξίζω να παίζω. Κανείς δεν μου κάνει χάρη

Δεν ακούω λόγια θαυμασμού ή, τουλάχιστον, δεν τα αντιλαμβάνομαι. Δεν νομίζω ότι κάνω κάτι αξιοθαύμαστο.

Ίσως, ότι είμαι πολυπράγμων. Είμαι στο θέατρο, στα μαθήματα μου στο στούντιο, την επιχειρηματική μου ενασχόληση στο Evia Silence. Επίσης, η καθημερινότητα μου περιλαμβάνει πολιτική και συνδικαλισμό. Αφοσιώνομαι με την ίδια αγάπη σε ό,τι κάνω. Δεν μπορώ να αφοσιωθώ μόνο στην τέχνη. Θέλω να έχω πολλά πεδία δράσης, αλλιώς τρελαίνομαι.

Όχι. Παρότι όταν κάνω θέατρο είμαι 100% εκεί, χωρίς κανέναν δισταγμό.

“Αφοσιώνομαι με την ίδια αγάπη σε ό,τι κάνω. Δεν μπορώ να αφοσιωθώ μόνο στην τέχνη. Θέλω να έχω πολλά πεδία δράσης, αλλιώς τρελαίνομαι” εξηγεί.

Νομίζω ότι πρέπει να μπω σε αυτό το κομμάτι. Μέχρι τώρα και ξεκινώντας από το Πανεπιστήμιο, ασχολούμουν αντισυστημικά με την πολιτική κι αυτό με οδήγησε σ’ ένα αδιέξοδο. Δεν έχουμε καμιά νίκη – πέραν από τη νίκη κατά του φασιστικού κινήματος. Δεν καταφέραμε να διαχυθεί ένας λόγος στο ευρύ κομμάτι της κοινωνίας. Και καθώς τα πράγματα οδεύουν από το κακό στο χειρότερο, τίθεται πάλι ένα ζήτημα διακυβέρνησης στο εδώ και τώρα για το ποιος θα στρέψει την κοινωνία σε μιαν άλλη κατεύθυνση μακριά από τη σήψη που επικρατεί στην υγεία, την παιδεία, στον πολιτισμό. Οπότε, αν εμπιστευτώ κάποιον/κάποιους ενδεχομένως να ασχοληθώ και ενδοσυστημικά με την πολιτική.

Κάποιοι πρέπει να βάλουν τα χέρια τους στη λάσπη. Ειδικά στην τοπική αυτοδιοίκηση αισθάνομαι πως υπάρχει χώρος δράσης – αν έρθει αλλαγή θα έρθει μέσα από τοπικές κοινωνίες. Στην κεντρική διοίκηση σπανίως υπάρχει πεδίο δράσης. Ακόμα και με κεντροαριστερό κόμμα να πολιτευτεί κανείς σήμερα, θα αναγκαστεί να ακολουθήσει την τρέχουσα καπιταλιστική πολιτική και θα υπηρετήσει τις ανάγκες του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος. Αυτό κάνουν όλοι οι Έλληνες πολιτικοί· γι’ αυτό και δεν βαραίνει ο πολιτικός λόγος κανενός.

Θεωρώ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ – παρά τα πάρα πολλά προβλήματα και τα πολλά λάθη του παρελθόντος – θα λειτουργήσει καλύτερα τουλάχιστον για τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα

Όχι δεν θα ψηφίσω απελπισμένος. Θα ψηφίσω πολύ συνειδητά ΣΥΡΙΖΑ ενώ δεν ανήκω στο κόμμα. Μάλιστα, όταν εξελέγη ο ΣΥΡΙΖΑ δούλευα στο Εθνικό και αποχώρησα για συνδικαλιστικούς λόγους. Παρόλα αυτά, θα ψηφίσω με σκοπό να κυβερνηθεί η χώρα την επόμενη των εκλογών. Θεωρώ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ – παρά τα πάρα πολλά προβλήματα και τα πολλά λάθη του παρελθόντος – θα λειτουργήσει καλύτερα τουλάχιστον για τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα.

Όχι. Δεν ελπίζω σε αυτή τη χώρα. Ιδανικά θα ήθελα να αφήσω στα παιδιά μου μια άνεση, ώστε μην χρειαστεί να ζήσουν εδώ, να φύγουν εκτός. Τα προβλήματα του ελληνικού κράτους είναι δομικά και άλυτα, είμαι βαθιά απογοητευμένος. Για μένα η τραγωδία στα Τέμπη ήταν το τέλος κάθε ελπίδας: Επιτρέψαμε να συγκρουστούν δύο τρένα, να πεθάνουν 60 άνθρωποι και να καταστραφούν οι ζωές δεκάδων ακόμα, επιλέξαμε να μην το αποτρέψουμε ως κοινωνία. Πρέπει να σηκώσουμε αυτήν την ενοχή.

“Παλιότερα πάθαινα κρίσεις πανικού και τότε άρχισα να σκέφτομαι εκείνους που έχουν σοβαρά προβλήματα να αντιμετωπίσουν. Η αλληλεγγύη για μένα λειτούργησε θεραπευτικά”, ομολογεί.

Προσπαθώ να μην είμαι κακός. Αυτό σημαίνει πως οι περισσότερες επιλογές μου έχουν να κάνουν με το ότι επιδιώκω να είμαι εντάξει με τους γύρω μου. Ξέρεις, παλιότερα πάθαινα κρίσεις πανικού. Τότε άρχισα να σκέφτομαι εκείνους που έχουν σοβαρά προβλήματα να αντιμετωπίσουν. Και κάπως είπα στον εαυτό μου «ησύχασε, είσαι καλά», «μην κάνεις το Εγώ σου τόσο μεγάλο, γιατί γύρω σου είναι ζούγκλα και πολύς κόσμος χρειάζεται στήριξη». Στράφηκα έτσι στο να στηρίξω άλλους κι άφησα εμένα στην άκρη που είχα σπίτι, φαγητό, οικογένεια, σχέση, φίλους. Η αλληλεγγύη για μένα, δηλαδή, λειτούργησε θεραπευτικά.

Όλοι έχουμε πάθη, κάνουμε λάθη και καλό είναι να τα εκθέτουμε. Ο Κλάους Μαν έλεγε πως όλοι οι άνθρωποι έχουμε μέσα μας κάτι κακό, αλλά δεν μπορούμε να το πούμε ποτέ δημόσια. Βέβαια, η επικρατούσα άποψη λέει πως όλοι γεννιόμαστε καλοί και αλλοτριωνόμαστε μέσα από τις συνθήκες. Αν, όμως, παραδεχτούμε ότι ως άνθρωποι έχουμε ζωϊκά ένστικτα και κάνουμε πράγματα για την επιβίωση μας, τότε ο δρόμος μας είναι μόνο προς την αρετή.