Με την πένα του συγγραφέα: Κώστας Στοφόρος, “Το Μακρύ Ταξίδι του Καραβάτζο”

Ως προς τη συγγραφή άρχισα τα πρώτα δειλά μου βήματα στην εφηβεία και τότε βρήκα συμπαραστάτη τον συγχωριανό μου συγγραφέα Γιώργη Χαλατσά που με ενθάρρυνε να συνεχίσω. Από μια εφημερίδα κι ένα περιοδικό που βγάζαμε με μια παρέα στο Χαλάνδρι, ξεκίνησα να δημοσιεύω κάποια λογοτεχνικά κείμενα, ενώ στη συνέχεια κυκλοφόρησαν βιβλία μου για μεγάλους. Το πρώτο μάλιστα ήταν μια συλλογή διηγημάτων με τον τίτλο «Μια εύθραυστη εποχή», ενώ το μεγαλύτερο -όχι τυχαία όπως φάνηκε- ήταν ένα παραμύθι για μεγάλους που λεγόταν «Καβάλα σε ένα σκουπόξυλο».

στα οποία έλεγα ιστορίες και παραμύθια που έβγαζα από το μυαλό μου. Μετά, με αρχή μια ζωγραφιά της Στεφανίας Βελδεμίρη ξεκινήσαμε μια συνεργασία που οδήγησε στη δημιουργία τεσσάρων χρωματιστών παραμυθιών: Του Κόκκινου, του Πορτοκαλί, του Λευκού και του Κίτρινου, τα οποία κυκλοφορούν διαδικτυακά από τις εκδόσεις Σαΐτα.

Εκεί διοχετεύω ένα ακόμα μέρος της δημιουργικότητάς μου, φτιάχνοντας ντοκιμαντέρ, η δημιουργία των οποίων τα έχει όλα μέσα. Οι δυο πιο πρόσφατες συνεργασίες σε αυτόν τον τομέα έγιναν με το History του Cosmote TV, με την υποστήριξη του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης και επιστημονική επιμέλεια της Δρας Ευαγγελίας Κανταρτζή, ενώ εγώ είχα αναλάβει τη δημοσιογραφική έρευνα και το σενάριο. Το ένα, «Οι κυνηγοί της αιωνιότητας», υλοποιήθηκε με σκηνοθέτη τον Τάκη Παπαγιαννίδη και είναι μια σειρά έξι επεισοδίων για μεγάλους Έλληνες φωτογράφους, ενώ το δεύτερο, με σκηνοθέτη τον Σπύρο Λαμπρόπουλο, ονομάζεται «Να μαθαίνω γράμματα» και απλώνεται πάλι σε έξι επεισόδια αναφέροντας την ιστορία της εκπαίδευσης από την Άλωση μέχρι σήμερα.

Μεγάλα εκπαιδευτικά συνέδρια που συγκεντρώνουν κορυφαίους επιστήμονες, όπως το 8ο Πανελλήνιο Συνέδριο με τίτλο «Εκπαίδευση και Πολιτισμός στον 21ο αιώνα» που συνδιοργανώνουμε με την Παιδαγωγική Εταιρεία Ελλάδος στις 13-14 Μαΐου στο Κολλέγιο Αθηνών, στο Ψυχικό, και τη δράση «Τα σχολεία αναζητούν την ιστορία τους» με σεμινάρια και εργαστήρια, αλλά και τους Διεθνείς Μαθητικούς Διαγωνισμούς στους οποίους μέχρι τώρα έχουν πάρει μέρος χιλιάδες μαθητές όλων των βαθμίδων από Ελλάδα, Κύπρο και την Ομογένεια.

όπου καθημερινά γίνονται εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία. Δυο από τα πιο δημοφιλή είναι «Το παλιό σχολείο» αλλά και το «Περπατάω με τη τάξη μου στη Πλάκα», δράση την οποία επιμελούμαι εγώ προσωπικά. Περπατάω λοιπόν με τα παιδιά στην Πλάκα μιλώντας τους με έναν διαφορετικό και παιγνιώδη τρόπο για την ιστορία. Διοργανώνουμε βέβαια περιπάτους και για ενηλίκους, ενώ συνεργαζόμαστε και με Δήμους και Περιφέρεις, αλλά και με Πανεπιστημιακές σχολές για την υλοποίηση διαφόρων προγραμμάτων.

Έχουμε κάνει πολλά σεμινάρια και στα συνέδρια που οργανώνουμε αυτό το θέμα αποτελεί βασικό κομμάτι. Μάλιστα, την περασμένη διετία πήγαμε στη Χίο, στη Λέσβο, στη Ρόδο και στο Καστελόριζο, κάνοντας αρκετές δράσεις φιλαναγνωσίας.

Ό,τι πιο ισχυρό υπάρχει είναι το δικό τους παράδειγμα! Για αυτό πρέπει να επισκέπτονται οικογενειακά βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία και να αφήνουν τα παιδιά να διαλέξουν βιβλία, να τους διαβάζουν από όταν είναι μωρά και μεγαλώνοντας να διαβάζουν βιβλία παρέα και να τα συζητούν. Η παιδική λογοτεχνία είναι απαραίτητη και για τους «μεγάλους».

Φέτος, στην 4^η χρονιά του, συμμετέχω με δυο δράσεις. Η πρώτη είναι την Κυριακή 14 Μαΐου στις 6 το απόγευμα, όπου με σημείο εκκίνησης το Βιβλιοπωλείο Monogram θα πραγματοποιήσουμε έναν «Περίπατο Μυστηρίου» στον Χολαργό, θα μάθουμε στοιχεία της ιστορίας του, θα λύσουμε γρίφους και θα ανακαλύψουμε στοιχεία που θα μας οδηγήσουν στη δημιουργία μιας ιστορίας μυστηρίου. Η δεύτερη θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 21 Μαΐου στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων και έχει τίτλο «Ο κλέφτης του Σεράφειου», καθώς την ώρα που όλοι θα ασχολούνται με τις εκλογές, μια παράξενη υπόθεση θα βασανίζει τους παρευρισκόμενους του Φεστιβάλ Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Τότε, τα παιδιά με την καθοδήγησή μου θα πρέπει να ανακαλύψουν τα στοιχεία και να ανασυνθέσουν το τι έχει συμβεί, προσπαθώντας να ανακαλύψουν τον ένοχο πίσω από την μυστήρια αυτή υπόθεση στο Σεράφειο.

Τα παιδιά δυστυχώς δεν έχουν ούτε χρόνο, ούτε διάθεση να διαβάσουν «εξωσχολικά» αναγνώσματα.

Για αυτό και είναι μεγάλη η χαρά μου, καθώς και οι προηγούμενες εμπειρίες υπήρξαν μοναδικές, ενώ πρέπει να τονίσω πως το βιβλίο μου «Το ελάφι της Ρόδου» ίσως να μην είχε ολοκληρωθεί αν δεν είχε μεσολαβήσει ένας τέτοιος περίπατος στον Χολαργό! Γι’ αυτό και στον επίλογο του αναφέρω όλα τα ονόματα των παιδιών που συμμετείχαν σε εκείνον τον πρώτο περίπατο μυστηρίου.

Πιέζονται από το πραγματικά άθλιο εκπαιδευτικό σύστημα και αναγκάζονται να διαβάζουν ατελείωτες ώρες και να απομνημονεύουν χιλιάδες άχρηστες γνώσεις. Ειδικά στο Λύκειο, το σχολείο δεν θα έπρεπε να ονομάζεται σχολείο καθώς δεν επιτελεί εκπαιδευτική λειτουργία. Είναι απλώς προθάλαμος για το Πανεπιστήμιο. Συχνά, ακόμη και παιδιά που διάβαζαν πολύ στο Δημοτικό, σταματάνε ξαφνικά να έχουν οποιαδήποτε σχέση με βιβλία από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου. Η μειονότητα που εξακολουθεί να διαβάζει όμως, αποτελείται από δεινούς αναγνώστες κι εξαιρετικά «αυστηρούς» κριτές.

Αλλά αυτό δεν θα πρέπει να σε παραλύει, αλλά να σου δίνει παραπάνω κίνητρο. Οπότε γράφω τελικά αυτά που σκέφτομαι, που αγαπάω, που θέλω να μοιραστώ με όση ειλικρίνεια γίνεται, ελπίζοντας το μήνυμά μου να φτάσει στον παραλήπτη του. Έτσι, μετά από μια «Βραδιά παραμυθιού» που διοργανώναμε συχνά με τους φίλους των παιδιών μου, γεννήθηκε η παρέα που συντροφεύει τα περισσότερα μου βιβλία. Μαζευόμασταν στο «Πανόραμα», σε έναν πεζόδρομο πλάι στη θάλασσα. Εκεί, στα «σκαλάκια της οδού Αμυγδαλιάς», σκαρφιζόμασταν όλοι μαζί παραμύθια με τη βοήθεια της «Μαγικής Τράπουλας των παραμυθιών», που έχουμε φτιάξει μαζί με τη ζωγράφο Στεφανία Βελδεμίρη.

Μας μίλησε τότε για την ιστορία της περιοχής και μετά τα παιδιά έφτιαξαν ένα παραμύθι. Όταν γύρισα σπίτι, μου μπήκε η ιδέα να γράψω και εγώ μια ιστορία μυστηρίου με όσα έμαθα εκείνο το βράδυ. Πήρα ένα τετράδιο κι άρχισα να γράφω. Οι ήρωες θα ήταν σίγουρα κορίτσια και τα ονόματά τους τα εμπνεύστηκα από το τραγούδι που μου είχε κολλήσει εκείνο τον καιρό και το λατρεύω: «Η μπαλάντα του Αντρίκου» σε στίχους Κώστα Βάρναλη και μουσική Μίκη Θεοδωράκη.

Δίπλα τους στέκονται πάντα τα δυο αγόρια της παρέας, ο  δυναμικός και θαρραλέος Δημήτρης, αδερφός της Αντιγόνης και ο… δραστήριος Γιάννης, αδερφός της Ζηνοβίας. Πέρα από τη βασική παρέα βέβαια, στο «Μακρύ Ταξίδι του Καραβάτζο» βλέπουμε τη Δόμνα και τη Σμαρώ, ενώ σε κάθε βιβλίο υπάρχουν και κάποιοι άλλοι «ντόπιοι» πρωταγωνιστές. Και οι ενήλικες παίζουν όμως τον ρόλο τους στην ιστορία. Αλλά ο ενήλικας που είναι ο πιο σημαντικός και τον λατρεύουν οι ήρωες του βιβλίου -αλλά νομίζω και οι αναγνώστες, είναι ο παππούς Λευτέρης, που γνώρισε τη γιαγιά Ζωή ως εξόριστος στη Λέρο και πάντα παρακολουθεί με αγάπη και βοηθά τα εγγόνια του.

Την Ιόλη που ήταν τότε εννέα ετών και στον Ιάσονα, τότε επτά ετών. Καταλαβαίνω ότι τους αρέσει και με δική τους προτροπή γράφω σχεδόν καθημερινά και τους τα διαβάζω το βράδυ. Βρίσκομαι λοιπόν να έχω γεμίσει δυο τετράδια κι να έχει γεννηθεί το πρώτο βιβλίο της σειράς, «Η κούπα του Πτολεμαίου -περιπέτεια στο Πόρτο Ράφτη» που κυκλοφόρησε ένα χρόνο αργότερα από το «Ιπτάμενο Κάστρο», ενώ οι υπόλοιπες περιπέτειες με αρχή τον «Κώδικα της Λέρου» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέδρος.

Τα προβλήματα και τα διλήμματά τους -πέρα από τις περιπέτειες- ίσως είναι και δικά τους διλήμματα. Οι ήρωες μου είναι ευάλωτοι, όπως όλοι μας, και συχνά δεν τα καταφέρνουν ή έχουν να διαχειριστούν προβλήματα που τους υπερβαίνουν. Ίσως κάπου εκεί να βρίσκεται αυτό που αρέσει στους αναγνώστες. Αν και νομίζω πως μεγάλο ρόλο παίζουν η πλοκή και το μυστήριο κάθε φορά.

Στο Πόρτο Ράφτη που ξεκίνησε η περιπέτεια, παραθερίζω εδώ και 18 χρόνια. Στην αγαπημένη Λέρο έχω πάει αναρίθμητες φορές και έχω ζήσει εκεί όλη τη στρατιωτική μου θητεία -ενάμιση χρόνο. Από τη Γκιώνα κατάγομαι, ενώ τους άλλους τόπους τους έχω επισκεφθεί πολλές φορές και πάντα υπάρχει κάτι που με μαγεύει.

Η έρευνά μου για αυτές όμως δεν είναι καινούργια. Ξεκίνησε πριν από μια εικοσαετία, όταν γύρισα μια σειρά ντοκιμαντέρ για το κανάλι ALTER. Ανάμεσα τους ήταν και μια σειρά τεσσάρων επεισοδίων για τη Θράκη. Όμως πέρα από τα αξιοθέατα, αυτό που λάτρεψα στη Θράκη είναι οι άνθρωποί της. Νομίζω πως σαν τους Θρακιώτες δεν είναι κανείς μας. Δεν έχω εξήγηση γι’ αυτό, αλλά όποτε πάω στην περιοχή το επιβεβαιώνω ξανά και ξανά. Ακόμη κι ο τρόπος που ήδη αγκάλιασαν το βιβλίο με συγκινεί πραγματικά.

ήταν μια έκθεση που παρακολούθησα στη Κατάνια με θέμα «Ο Καραβάτζο στη Σικελία», όπου μέσα από τη χρήση νέας τεχνολογίας, με δραματοποιημένα βίντεο και αντίγραφα πινάκων, ζούσες στιγμή τη στιγμή τη ζωή του μοναδικού αυτού ζωγράφου. Σε αυτό ήρθε να προστεθεί και ο πίνακας του «Η ταφή της Αγίας Λουκίας» που βρίσκεται στις Συρακούσες, στην Εκκλησία της Αγίας Λουκίας. Όταν δε ανακάλυψα πως ο δεύτερος πολιούχος της Κατάνια είναι ο Άγιος Εύπλους, κάποτε προστάτης των ναυτικών στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης, την οποία ήδη σκόπευα να έχω στο επίκεντρο του μυθιστορήματος, σκέφτηκα κατευθείαν πώς θα ζωγράφιζε το μαρτύριό του ο Καραβάτζο.

Απελευθερώνει τη φαντασία, σε κάνει να ονειρεύεσαι, παρηγορεί, διασκεδάζει, αφυπνίζει, μαγεύει. Δεν θα έπρεπε απλώς να διδάσκεται στα σχολεία, αλλά θα έπρεπε να βρίσκεται στο επίκεντρο της σχολικής ζωής. Από τη θεωρία ως την εφαρμοσμένη τέχνη, αλλά και τη διακόσμηση των σχολείων. Αντί όμως να ενθαρρύνεται η δημιουργικότητα, τα παιδιά φορτώνονται με ατελείωτο όγκο άχρηστων γνώσεων, κάτι που θεωρώ τραγικό!

Τα «καλλιτεχνικά» θα έπρεπε να έχουν τη μερίδα του λέοντος στις διδακτικές ώρες. Χωρίς να είναι ένα ακόμη «μάθημα».

Στη κάθε μια υπάρχουν κομμάτια που τα θεωρώ πολύ ιδιαίτερα. Ίσως να επέλεγα την «Πέμπτη πόλη των Δωριέων» που διαδραματίζεται στον τόπο καταγωγής μου, το χωριό του πατέρα μου τα Καστέλλια Φωκίδας, καθώς σε αυτό το βιβλίο έχω βάλει πολλά δικά μου βιώματα, ενώ στο επίκεντρό του βρίσκεται η προστασία της Γκιώνας, που δυστυχώς ακόμη και σήμερα καταστρέφεται από την ασύδοτη εξόρυξη βωξίτη.

Την είχα αρχικά ονομάσει «Το τέλος του παιχνιδιού», θεωρώντας πως είναι η τελευταία περιπέτεια αυτής της παρέας, όμως πριν στείλω το τελικό χειρόγραφο στον «Κέδρο» πρόσθεσα ένα ερωτηματικό στον τίτλο. Μάλλον σωστά έπραξα, καθώς ήδη σκέφτομαι μια ακόμη περιπέτεια. Έχω γράψει κάποια πράγματα και το ερευνώ ακόμη, όμως αν ολοκληρωθεί θα διαδραματίζεται στη Λήμνο.

αν και στη χώρα που ζούμε χρειάζονται κι άλλα πράγματα για να ξεπεράσει κανείς τα εμπόδια που ορθώνονται. Στους επίδοξους συγγραφείς όμως θα δώσω μία συμβουλή που «κλέβω» από την Πατρίτσια Χάισμιθ, η οποία ξεκινά το δοκίμιό της «Πως να γράψετε ένα μυθιστόρημα αγωνίας και δράσης» λέγοντας:

«Το πρώτο πρόσωπο που οφείλεις να τέρψεις γράφοντας ένα βιβλίο είσαι εσύ ο ίδιος. Αν καταφέρεις να μετατρέψεις το γράψιμο σε μια απολαυστική διαδικασία, θα παρασύρεις και τους εκδότες και τους αναγνώστες που έρχονται στη συνέχεια»…