Rolex Arts Festival: Ιστορίες δημιουργικών συναντήσεων

Δημόσιοι χώροι, γκαλερί, μουσεία και χώροι πολιτισμού στην Αθήνα θα φιλοξενήσουν για μια εβδομάδα του Μαΐου καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, στο πλαίσιο του πρώτου στον κόσμο Φεστιβάλ Τεχνών Rolex που πραγματοποιείται με αφορμή την 20ή επέτειο του Προγράμματος Rolex για την Καλλιτεχνική Καθοδήγηση (Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative).

Οι εκδηλώσεις, που θα πραγματοποιηθούν το τριήμερο 26 – 28 Μαΐου 2023, περιλαμβάνουν τη συμμετοχή ορισμένων από τους πιο ταλαντούχους καλλιτέχνες στον κόσμο, μεταξύ των οποίων οι Gilberto Gil, Joan Jonas, Dianne Reeves, William Forsythe, Robert Wilson, David Chipperfield, Bernardine Evaristo.

Μαζί με τους σταρ των τεχνών όμως, θα έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε ιδιαίτερα υποσχόμενους νεότερους καλλιτέχνες από τον χορό, το θέατρο, τη μουσική, τον κινηματογράφο, την αρχιτεκτονική, τις εικαστικές τέχνες, τη λογοτεχνία, οι οποίοι μέσω του προγράμματος καθοδήγησης (mentoring) της Rolex είχαν τη σπάνια ευκαιρία να περάσουν σημαντικό χρόνο σε δημιουργική αλληλεπίδραση με καλλιτέχνες παγκοσμίου φήμης στον τομέα τους.

Με αυτή την αφορμή, συνομιλήσαμε με τέσσερις νέες καλλιτέχνιδες, υποτρόφους του προγράμματος Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative, τις Khoudia Touré, Thao Nguyen Phan, Maya Zbib και Dina Elwedidi, οι οποίες μοιράζονται μαζί μας την εμπειρία της καθοδήγησης από τους μέντορές τους, καθώς και τα έργα που θα παρουσιάσουν στην Αθήνα.

Khoudia Touré © Rolex Tina Ruisinger

Η υπότροφος χορεύτρια Khoudia Touré θα παρουσιάσει στην Αθήνα το έργο Óró, στο οποίο συμμετέχουν ντόπιοι καλλιτέχνες όπου κι εάν αυτό παίζεται, δίνοντάς του νέα ζωή σε κάθε νέο μέρος. Η εκδήλωση θα εισαχθεί από την μέντορα της Touré, Crystal Pite. Μετά την παράσταση, η χορογράφος θα έχει μια σύντομη συζήτηση με τον σκηνοθέτη-ερμηνευτή Ευριπίδη Λασκαρίδη, μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ Τεχνών Rolex.

«Επιλέχθηκα να συμμετάσχω στην πρωτοβουλία Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative το 2018, για τον κύκλο 2018-2020, στην κατηγορία Χορός. Μέντοράς μου ήταν η Crystal Pite. Είναι δύσκολο να βρω τις κατάλληλες λέξεις για να περιγράψω πόσο ισχυρή ήταν η καθοδήγηση της Crystal Pite στην πορεία μου ως χορεύτρια και χορογράφος.

Η Crystal μου άνοιξε νέες πόρτες. Μου επέτρεψε να μπω στον πυρήνα της διαδικασίας δημιουργίας, σε διάφορα στάδια της δημιουργίας μιας παράστασης και με μεγάλες και διαφορετικές ομάδες ανθρώπων. Ανακάλυψα πολλά νέα εργαλεία, προοπτικές και διαστάσεις μέσα στην τέχνη της μεταφοράς του χορού στη σκηνή. Ξαφνικά είχα πρόσβαση σε μερικά από τα πιο διάσημα θέατρα και χορευτικές ομάδες και είδα τόσα πολλά διαφορετικά σώματα και καλλιτέχνες σε δράση.

Τεχνικά, με βοήθησε να ανοίξω τον εαυτό μου ώστε να αποκτήσω περισσότερη έκθεση και γνώση. Ως χορεύτρια του HipHop, έχω μάθει και εξασκήσει το χορό πολύ μέσω του freestyle και του αυτοσχεδιασμού. Η συνάντηση με την Crystal Pite με βοήθησε να είμαι πιο συνειδητοποιημένη σχετικά με τις ιδιότητες του χορού και ως εκ τούτου να κατανοήσω ευρύτερα αυτό που έκανα.

Τέλος, με εμπνέει συνεχώς ως άτομο, όσον αφορά την εργασιακή ηθική, τη σχέση με την ομάδα της και τους χορευτές με τους οποίους συνεργάζεται, και ως γυναίκα που οδηγείται από το πάθος της και στοχεύει πάντα στο να σπρώχνει πιο πέρα. Το απλό γεγονός ότι πίστευε σε μένα μου έδωσε πολύ περισσότερη αυτοπεποίθηση για να πιέσω τον εαυτό μου και να αναλάβω περισσότερα με τον χορό. Με βοήθησε να ανοίξω τα φτερά μου, να σκάψω βαθύτερα στο όραμά μου για τον χορό και να πάρω περισσότερα ρίσκα.

Νιώθω ότι κατά κάποιον τρόπο μοιράστηκε μαζί μου το ότι η δημιουργικότητα δεν έχει όρια και ελπίζω να το βιώσω αυτό με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.»

Η μέντορας Crystal Pite και η υπότροφος Khoudia Touré © Rolex Anous Abrar

Khoudia Touré – παράσταση χορού “Óró”, στο Ωδείο Αθηνών, συνοδεία ζωντανής μουσικής

«Στην Αθήνα θα παρουσιάσω το “Óró”, το τελευταίο μου χορευτικό έργο, μια ξεχωριστή παράσταση που θα περιλαμβάνει 5 Έλληνες χορευτές, μαζί με την καλλιτεχνική μου ομάδα από τη Σενεγάλη, τη Γαλλία και τον Καναδά, και η οποία θα παρουσιαστεί στο Ωδείο Αθηνών την Παρασκευή 26 Μαΐου 2023.

Το πρόγραμμα μαθητείας της Rolex, που περιλάμβανε τη συνάντηση, την ανταλλαγή εμπειριών και το χρόνο που πέρασα με την Crystal Pite για περίπου δύο χρόνια, από το 2018 έως το 2020, ήταν μια καθοριστική για τη ζωή μου εμπειρία, μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης και ανάπτυξης στο ταξίδι μου ως καλλιτέχνης.

Παράλληλα, δημιουργούσα στο πλαίσιο μιας συλλογικής ομάδας χορού, της Compagnie la Mer Noire, που εδρεύει στο Ντακάρ της Σενεγάλης και έχει τις ρίζες της στη σκηνή χορού δρόμου της Σενεγάλης, και ήθελα να εξερευνήσω, καθώς και να δημιουργήσω κάτι δικό μου.

Η ιδέα του “Óró” προέκυψε σταδιακά από την επιθυμία μου να δημιουργήσω ένα νέο χορευτικό έργο που θα προέκυπτε από τις αλληλεπιδράσεις μου με τη νεολαία σε τρεις διαφορετικές χώρες: Σενεγάλη, Γαλλία και Καναδά. Να συναντήσω νέους ενήλικες (περίπου 18 – 30 ετών) στο σταυροδρόμι διαφορετικών καταστάσεων και καλλιτεχνικών πεδίων και να εξερευνήσω μαζί τους τις σχέσεις τους με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

Αφού με υποστήριξε με το πρόγραμμα καθοδήγησης, η πρωτοβουλία Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative μου επέτρεψε να υποβάλω αίτηση για το “Post-mentoring Fund” για τη δημιουργία αυτού του έργου. Αυτή η αρχική υποστήριξη μου επέτρεψε να ξεκινήσω και να δημιουργήσω μια σουίτα έρευνας, διαμονές και περισσότερη υποστήριξη για αυτό το χορευτικό έργο και το συνολικό έργο από τότε.

Το έργο αυτό δημιουργήθηκε στη Σενεγάλη, καθώς και μέσω δύο σημαντικών διαμονών στο Βανκούβερ του Καναδά το 2022. Εκεί δούλεψα με μια ομάδα χορευτών, επαγγελματιών και ανερχόμενων, οι οποίοι ήταν μαθητές του επαγγελματικού προγράμματος χορού Modus Operandi.

Ήταν απίστευτο να επιστρέφω στο Βανκούβερ και να κάνω πρόβες και να δημιουργώ στο ίδιο στούντιο όπου συνάντησα για πρώτη φορά τη μέντορά μου Crystal Pite και την είδα να δουλεύει. Μαζί ανταλλάξαμε και συζητήσαμε κατά τη διάρκεια ορισμένων φάσεων της δημιουργίας του έργου μου, και οι συζητήσεις αυτές μου επέτρεπαν να αναστοχάζομαι το ρόλο μου ως χορογράφος, ο οποίος καλύπτει τόσες πολλές διαστάσεις, το να καθοδηγείς μια ομάδα καλλιτεχνών, να ερευνάς, να αναπτύσσεις μια κίνηση, χειρονομίες που αφηγούνται ιστορίες επί σκηνής. Οι συζητήσεις μου μαζί της είναι βαθιά πολύτιμες για μένα, με βοηθούν να αναπτυχθώ με διαφορετικούς τρόπους.»

Η εικαστικός Thao Nguyen Phan στο στούντιό της © Rolex Ambroise Tézenas

Η Βιετναμέζα εικαστική καλλιτέχνιδα Thao Nguyen Phan θα πάρει μέρος στην ομαδική έκθεση εικαστικών τεχνών που θα πραγματοποιηθεί στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο πλαίσιο του Rolex arts festival, ενώ θα συμμετάσχει και στην εισαγωγική ομιλία την Παρασκευή 26 Μαΐου 2023, 14:00 – 15:30, με συντονίστρια την σύμβουλο επιμέλειας του ΕΜΣΤ, Ιόλη Τζανετάκη. Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 26 Μαΐου έως τις 04 Ιουνίου 2023.

Μέντοράς της στο πρόγραμμα Καθοδήγησης της Rolex υπήρξε η Αμερικανίδα εικαστική καλλιτέχνης, πρωτοπόρος του βίντεο και της περφόρμανς, Joan Jonas.

«Η εμπειρία μου με την μέντορά μου, Joan Jonas, ήταν μεταμορφωτική. Γνώρισα την Joan όταν είχα ακόμη πολύ μικρή έκθεση στον διεθνή κόσμο της τέχνης. Η συνάντησή μου με την Joan μου έδωσε την έμπνευση και το θάρρος να αμφισβητήσω τον συνηθισμένο τρόπο με τον οποίο έκανα τέχνη, έγινα πιο ανοιχτή, πρόθυμη να πειραματιστώ και ειδικά η εμπλοκή μου με το βίντεο ως μορφή τέχνης ήταν πολύ καθοριστική και είχε γίνει ένα κρίσιμο μέρος της πρακτικής μου. Μετά το πρόγραμμα καθοδήγησης, η καλλιτεχνική μου καριέρα άνθισε. Η καθοδήγηση μου παρείχε έναν εντελώς νέο ορίζοντα δυνατοτήτων και είμαι τόσο ευγνώμων που μπόρεσα να αγκαλιάσω ορισμένες πτυχές του.»

Η μέντορας Joan Jonas με την υπότροφο Thao Nguyen Phan © Rolex – Robert Wright

«Στο Rolex arts festival στην Αθήνα, θα παρουσιάσω το “Mute Grain”, μια εγκατάσταση βίντεο τριών καναλιών που αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου εν εξελίξει έργου και περιλαμβάνει βίντεο, ζωγραφική, φωτογραφίες, εγκαταστάσεις και αρχειακό υλικό.

Το Mute Grain αντανακλά τον λιγότερο τεκμηριωμένο λιμό του 1945-1946 στη Γαλλική Ινδοκίνα (σημερινό Βιετνάμ). Υπό ιαπωνική κατοχή, οι αγρότες αναγκάστηκαν να ξεριζώσουν τις καλλιέργειες τροφίμων για να φυτέψουν μη βρώσιμες πρώτες ύλες υψηλότερης αξίας, όπως η γιούτα. Στις εποχές λιμού που ακολούθησαν, δύο εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι πέθαναν στο βόρειο Δέλτα του Κόκκινου Ποταμού στο Βιετνάμ. Το Mute Grain εξετάζει τα βαθιά σημάδια που άφησε ο λιμός σε ανθρώπους, τόπους και ιστορίες, καθώς και τη συνεχιζόμενη αστάθεια της επισιτιστικής ασφάλειας στην περιοχή.

Γενιές βιετναμέζικων οικογενειών διατήρησαν και μοιράστηκαν μαρτυρίες για τον λιμό, μέσω της αφήγησης και της λαογραφίας. Σε μια προσπάθεια αντιστάθμισης της περιοριστικής επίσημης ιστορίας, υφαίνω μια ευρύτερη συλλογή από αναμνήσεις, αρχειακές φωτογραφίες και προφορικές καταγραφές, με τη συμβολή της γραφής του Yasunari Kawabata και της μυθολογίας. Στο επίκεντρο αυτού του χρονικού, ένας νεαρός άνδρας που ονομάζεται March αναζητά την αδελφή του, την August, η οποία έχει πεθάνει και έχει γίνει “πεινασμένο φάντασμα”.

Μελετώντας αυτή την εποχή της ιαπωνικής κατοχής, μου έγινε σαφές ότι η επισιτιστική ασφάλεια είναι (και ήταν πάντα), μια ατελείωτη επεισοδιακή τραγικωμωδία, η τελική πράξη που απομυζά την ανθρωπότητα και διαβρώνει τόσο τον πολιτισμό, όσο και τη φύση. Στη σημερινή παγκόσμια πολιτική κατάσταση, με την πείνα να εξακολουθεί να μαίνεται σε διάφορα μέρη του κόσμου, η ιστορία του Mute Grain παραμένει εξαιρετικά σημαντική.

Το Mute Grain δημιουργήθηκε μετά τα γόνιμα χρόνια της υποτροφίας Rolex και εν μέρει με τη γενναιόδωρη υποστήριξη της επιχορήγησης μετά την καθοδήγηση. Είχα εφαρμόσει τις γνώσεις και τις εμπειρίες που μοιράστηκε μαζί μου η Joan Jonas κατά τη διάρκεια του προγράμματος καθοδήγησης, ώστε να συμπεριληφθούν στο έργο. Στοιχεία όπως η παρουσία παιδιών-ηθοποιών, η παραστατική πτυχή καθώς και η έμπνευση από τη λογοτεχνία και τη μυθολογία στο “Mute Grain”, προέρχονταν από την πρακτική της Joan, αλλά μετασχηματίστηκαν στη δική μου κατανόηση της τοπικής ιστορικότητας και των μυθολογιών.»

Maya Zbib © Rolex – Audoin Desforges

«Επιλέχθηκα το 2010 και μέντοράς μου ήταν ο διευθυντής όπερας, θεάτρου και φεστιβάλ Peter Sellars. Η επαφή μου με έναν καλλιτέχνη αυτού του διαμετρήματος με βοήθησε να καταλάβω τι σημαίνει να είσαι δεσμευμένος θεατρικός δημιουργός σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.

Μέσω της πρωτοβουλίας Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative μπόρεσα να ενταχθώ σε ένα μεγάλο δίκτυο διεθνών καλλιτεχνών της γενιάς μου και όχι μόνο, από διάφορους τομείς, και να συνδεθώ καθ’ όλη τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας με την πρακτική τους και τα ερωτήματα που θέτουν στο έργο τους.»

Η υπότροφος Maya Zbib με τον μέντορά της Peter Sellars @ Rolex Reto Albertalli

Η υπότροφος Δραματικής Τέχνης Maya Zbib, ο υπότροφος Χορού Lee Serle και ο υπότροφος Εικαστικών Τεχνών Mateo López, που γνωρίστηκαν και έγιναν καλλιτεχνικοί συνεργάτες μέσω του προγράμματος καθοδήγησης Rolex, θα παρουσιάσουν και θα συζητήσουν το νέο τους έργο «Ακούγοντας το ξέφτισμα του χρώματος των τοίχων» (Listening to Walls Wear Off Their Colour). Η Zbib και ο Serle θα παίξουν και οι δύο στο έργο, μαζί με δύο Αυστραλούς χορευτές. Ο Γιώργος Μητρόπουλος, τηλεπαρουσιαστής και πολιτιστικός δημοσιογράφος, θα συντονίσει μια συζήτηση και με τους τρεις σχετικά με το έργο.

«Αυτή η παράσταση, που υποστηρίζεται από το Rolex collaboration fund, θέτει το ερώτημα αν μπορούμε να δημιουργήσουμε χώρο για την αγάπη μεταξύ αγνώστων, όταν αντιμετωπίζουμε έντονα τον φόβο και τη μοναξιά, μέσα από την κίνηση, τις λέξεις και ένα πολύπλευρο έργο τέχνης. Η συνεργασία αυτή ξεκίνησε το 2017 μέσα από διάφορα εργαστήρια στη Νέα Υόρκη, με αποκορύφωμα μια δημόσια παράσταση στο MASSMOCA.

Ο χρόνος που πέρασα με τον μέντορά μου, τον Peter Sellars, ήταν μια καταπληκτική εμπειρία κατά την οποία τον ακολούθησα σε διάφορες πόλεις όπου δημιουργούσε νέες όπερες, με επισκέφθηκε επίσης πολλές φορές στη Βηρυτό και ταξιδέψαμε μαζί για να επισκεφτούμε έναν χώρο χορού στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Ήταν μια περίοδος περισυλλογής που μου επέτρεψε να εξελιχθώ ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος. Συνεχίζω να είμαι συνδεδεμένη μαζί του και τον βλέπω τακτικά.»

Η υπότροφος μουσικής Dina Elwedidi μαζί με τον μέντορά της Gilberto Gil @ Rolex – Reto Albertalli

H Αιγύπτια τραγουδίστρια και συνθέτης Dina Elwedidi, με δύο άλμπουμ στο ενεργητικό της, το Turning Back που κυκλοφόρησε το 2014 και το Slumber (2018), ήταν υπότροφος του προγράμματος Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative κατά την περίοδο 2012-2013 με μέντορα τον θρυλικό Βραζιλιάνο τραγουδιστή και τραγουδοποιό Gilberto Gil. Η μουσικός θα βρεθεί στον κήπο του Μεγάρου Μουσικής της Αθήνας για την εορταστική συναυλίας λήξης του Φεστιβάλ Τεχνών Rolex, την Κυριακή 28 Μαΐου 2023, μαζί με τους υπότροφους μουσικής Aurelio Martínez και Marcus Gilmore και τα μουσικά τους σύνολα από την Αίγυπτο, την Ονδούρα/Γκαριφούνα και τις ΗΠΑ. Ο Gilberto Gil θα συμμετάσχει ως επίτιμος καλεσμένος στη συναυλία.

«Είμαι πολύ ενθουσιασμένη που θα παίξω στο Μέγαρο Μουσικής της Αθήνας, είναι η πρώτη φορά που εμφανίζομαι με τη μπάντα μου στην Αθήνα. Θα παρουσιάσω ένα πρόγραμμα 15 λεπτών που θα περιλαμβάνει δικά μου τραγούδια, από τον νέο, αλλά και από τον προηγούμενο δίσκο μου. Μαζί μου θα είναι σπουδαίοι μουσικοί, όπως ο Marcus Gilmore με τη μπάντα του και η Aurelio & Garifuna Soul Band. Θα ερμηνεύσω επίσης ένα κομμάτι με τον μέντορά μου, τον Gilberto Gil.»

Dina Elwedidi © Rolex Audoin Desforges

«Η συνάντηση με τον Gilberto Gil ήταν μια φανταστική αρχή σε ένα μεταβατικό στάδιο της καριέρας μου. Ήταν ένα από τα καλύτερα πράγματα που μου έχουν συμβεί. Μου έδωσε τη δυνατότητα να έχω πρόσβαση στη σκηνή μαζί του, στα παρασκήνια, στις ηχογραφήσεις, αλλά και στις περιοδείες του. Ταξιδέψαμε μαζί και αγάπησα τις συζητήσεις μας. Η εμπειρία συμμετοχής στο Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative και φυσικά η συνεργασία με τον Gilberto Gil, με βοήθησε να διευρύνω τους ορίζοντές μου σχετικά με τη διεθνή μουσική βιομηχανία.

Ως καλλιτέχνιδα που προέρχομαι από την Αίγυπτο, όπου αντιμετώπιζα πολλές προκλήσεις και δυσκολίες στη μουσική μου καριέρα, ήμουν μπερδεμένη και γεμάτη ερωτήματα, το να συναντήσω τον βαθιά έμπειρο Gil μέσω του προγράμματος της Rolex, ήταν ό,τι πιο μαγικό για εμένα. Είμαι ευγνώμων.»