Λευτέρης Χαρίτος: Η μυθοπλασία πρέπει να “μιλά” στις ψυχές των ανθρώπων

Ο Λευτέρης Χαρίτος μπήκε στις ζωές μας πριν από περίπου πέντε χρόνια, όταν παρουσίασε τη ζωή του θρυλικού Γάλλου πρωταθλητή ελεύθερης κατάδυσης Jacques Mayol στο πρώτο του μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ, “Dolphin Man”, το οποίο κέρδισε Βραβείο Ίρις Καλύτερου Ντοκιμαντέρ και βραβείο Καλύτερου Σκηνοθετικού Ντεμπούτου. Είχαν προηγηθεί βραβευμένες ταινίες μικρού μήκους, δύο ντοκιμαντέρ – το “1821” και το “Ταξίδι της Τροφής” για την COSMOTE TV – αλλά και η σειρά μυθοπλασίας “Άμυνα Ζώνης” που είχαμε παρακολουθήσει στην ΕΡΤ το 2007.

Οι περισσότεροι, όμως, μάλλον τον έμαθαν μέσα από τις “Άγριες Μέλισσες”, τη σειρά – φαινόμενο της ελληνικής τηλεόρασης, που άλλαξε τη μυθοπλασία όπως την ξέραμε και άνοιξε το δρόμο για παραγωγές, διαφορετικές από αυτές που είχαμε συνηθίσει. Η σειρά μπορεί να έχει πλέον τελειώσει εδώ και σχεδόν ένα χρόνο, αλλά έχει ακόμα αφήσει το στίγμα της – ειδικά στον κόσμο που την αγάπησε, που συγκινήθηκε, προβληματίστηκε, παρακινήθηκε και πάνω απ’ όλα δέθηκε με το σύμπαν που έφεραν στη ζωή ο Λευτέρης Χαρίτος και οι συνεργάτες του.

Για αυτή τη δύναμη της μυθοπλασίας θα μιλήσει ο σκηνοθέτης τη Δευτέρα 28 Μαϊου στο TEDxAthens, που φέτος επιστρέφει στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με μία πολύ ιδιαίτερη θεματική, που ακούει στο όνομα “Unleash” – μία λέξη συνδεδεμένη με έννοιες όπως η ελευθερία, η δύναμη, η ανάγκη να αφήσεις τον εαυτό σου ελεύθερο να εξερευνήσει τις δυνατότητες του. Κάπως, όπως λειτουργεί και η δημιουργία της μυθοπλασίας, δηλαδή.

“Πρέπει να αφήσεις τον εαυτό σου ελεύθερο, για να μπορέσεις να μιλήσεις στην ψυχή του άλλου” μάς λέει ο Λευτέρης Χαρίτος, αφού πρώτα έχει μοιραστεί μαζί μας δικές του ιστορίες για τα πρώτα του βήματα στον χώρο, την σχέση του με την τηλεόραση, την απαιτητική τρίτη σεζόν που γύρισε για τις “Άγριες Μέλισσες”, αλλά και τις προκλήσεις που αποζητά και φέτος βρήκε στην νέα σειρά “Η Μάγισσα” που έρχεται στον ΑΝΤ1.

Θεωρώ ότι σε οποιαδήποτε τέχνη, επαγγελματίας θεωρείται κάποιος, όταν αρχίζει να βιοπορίζεται από αυτή. Το θεωρώ σημαντικό κομμάτι αυτό. Γιατί μπορεί να είσαι καλλιτέχνης και να μην βιοπορίζεσαι από αυτό, να κάνεις κάτι άλλο. Οπότε εγώ δούλευα από πολύ νωρίς ταυτόχρονα στο σινεμά, όπως εξάλλου και πολλά νέα παιδιά πλέον, αλλά τότε ήταν πολύ πιο χαλαρά τα πράγματα, μπορούσες να κάνεις ταινίες και να δουλεύεις λίγο λιγότερο, δεν είναι όπως τώρα που αν δεν δουλεύεις χάνεσαι. Εγώ πήγα στη σχολή κατευθείαν, μετά το σχολείο, και ξεκίνησα να δουλεύω παράλληλα σε μικρού μήκους ταινίες με την ειδικότητα του script και ταυτόχρονα έκανα και ταινίες δικές μου. Αυτό κράτησε αρκετά χρόνια,. Μετά γύρω στα 30 αποφάσισα να δουλεύω ως βοηθός σκηνοθέτη, το οποίο κράτησε λίγα χρόνια ακόμη και μετά άρχισα να σκηνοθετώ επαγγελματικά. Έκανα ντοκιμαντέρ, κάποιες σειρές στην τηλεόραση. Εκεί γύρω στα 37 ξεκίνησα να δουλεύω κανονικά.

Έχουν αλλάξει πολύ οι εποχές. Κάποτε βλέπαμε τους τηλεοπτικούς σκηνοθέτες σαν μία άλλη κατηγορία, κάτι που σιγά σιγά έχει αρχίσει να χάνεται ευτυχώς

Η μεγάλη διαφορά τότε ήταν ότι ήμασταν πιο ρομαντικοί και η ζωή δεν ήταν τόσο απαιτητική. Ήταν και τα οικονομικά λίγο διαφορετικά, αλλά έχω την εντύπωση ότι είναι και θέμα θεώρησης. Δεν ξέρω κανέναν νέο άνθρωπο σήμερα που να μην έχει προτεραιότητα να βρει δουλειά από μικρός. Νομίζω ότι η δυσκολία του να μπεις σε έναν χώρο είναι πάνω – κάτω η ίδια, απλά τότε ήμασταν λίγο πιο “χαζοί”, με την έννοια ότι θεωρούσαμε ότι η τηλεόραση είναι κάτι κακό και το σινεμά κάτι καλό, πράγμα το οποίο ευτυχώς πλέον έχει διαλυθεί παγκοσμίως και το καθένα έχει τον χώρο που του αντιστοιχεί και το κύρος που του αναλογεί. Πάντως, από τον κινηματογράφο έλαχιστοι άνθρωποι βιοπορίστηκαν στην Ελλάδα, χωρίς δηλαδή να κάνουν και κάτι άλλο. Οπότε επειδή εμένα με ενδιαφέρει το ζήτημα του βιοπορισμού – το λέω με την έννοια ότι πέρα από το αν κάποιος έχει χρήματα οφείλει να δουλεύει για να ζει – και δεν είχα κι εγώ άλλο τρόπο, έπρεπε να δουλεύω. Και τότε οι ταινίες δεν σου έδιναν χρήματα, αν ήθελες δηλαδή να κάνεις ταινίες, να είσαι δημιουργός. Οπότε ξεκίνησα να δουλεύω από νωρίς στην τηλεόραση, κάνοντας ντοκιμαντέρ και μετά ξεκίνησα σιγά σιγά να κάνω σειρές. Αυτό συνήθως κάνουν οι σκηνοθέτες του κινηματογράφου, κάνουν είτε τηλεόραση είτε διαφήμιση. Εγώ πάντα άνηκα στον χώρο της μυθοπλασίας, η διαφήμιση είναι και το μόνο είδος που δεν έχω κάνει ποτέ στη ζωή μου, είναι ένας χώρος που δεν με ενδιέφερε και δεν με ενδιαφέρει σαν σκηνοθέτη. Οπότε μετά έμεινα στην τηλεόραση και δουλεύω εκεί, και όποτε και αν μπορώ ασχολούμαι και με τον κινηματογράφο. Αλλά τώρα έχουν αλλάξει πολύ οι εποχές, βλέπαμε τους τηλεοπτικούς σκηνοθέτες σαν μία άλλη κατηγορία, αυτό σιγά σιγά έχει αρχίσει να χάνεται ευτυχώς.

Θα ήθελα να ξέρει ότι χρειάζεται άπειρη επιμονή και υπομονή σε αυτή τη δουλειά. Επειδή διδάσκω και μιλάω σε νέα παιδιά, αυτό που τους λέω κατά καιρούς είναι ότι πρέπει να έχεις γερό στομάχι και να αντέχεις και το να μην έχεις δουλειά συνέχεια και το τι συμβαίνει όταν κάνεις κάτι που μπορεί να μην ενδιαφέρει κανέναν. Και κυρίως νομίζω πρέπει να καταφέρεις να κρατήσεις μέσα σου ένα είδος ρομαντισμού για αυτό που κάνεις γιατί όλα συναινούν στο να πεθάνει αυτός ο ρομαντισμός, όταν μπαίνεις σε μία τέτοια δύσκολη δουλειά.

Θα σου πω αυτό που λέω και στους μαθητές μου. Πρέπει ταυτόχρονα να βιοπορίζεσαι. Από την μία όταν είσαι πολύ νέος έχεις λιγότερες ανάγκες, οπότε όντως μπορείς να κάνεις αυτό που είναι το όνειρό σου. Από την άλλη πρέπει να το συνδυάσεις αυτό. Αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι ότι αρχίζεις να δουλεύεις, σε τρώει η δουλειά, οπότε το όνειρο μπαίνει πάντα σε δεύτερη σειρά, αναγκαστικά. Παράλληλα, αυτό που έχω μάθει είναι ότι κάθε φορά που ανεβαίνεις πίστα, πρέπει να κάνεις δύο βήματα πίσω, δηλαδή κάτι χάνεις αν θες να ανέβεις πίστα. Δηλαδή αν ξεκινάς βοηθός βοηθού, μετά για να γίνεις βοηθός πρέπει πάλι να κατέβεις επίπεδο – εκτός βέβαια κι αν είσαι πάρα πολύ καλός, οπότε απλά ανεβαίνεις πολύ γρήγορα. Αλλά για να κάνεις κάτι δικό σου, πρέπει πάντα να εφευρίσκεις χρόνο, εφόσον δουλεύεις πολύ. Εγώ παλιά για κάποια διαστήματα δεν δούλευα, γιατί είχα την πολυτέλεια, είχα τα προς το ζην από κάτι βραβεία που είχα πάρει για τις μικρού μήκους μου και ζούσα, αλλά αυτό ήταν λάθος σκεπτικό θεωρώ. Αν ήμουν πάλι νέος θα το έπαιρνα πίσω. Έκανα μεν τις ταινίες μου, αλλά κάπως πρέπει να μπεις σε έναν χώρο. Εγώ είχα την τύχη επειδή ήταν γνωστός ο πατέρας μου στον χώρο να με μάθουν πολύ γρήγορα οι άνθρωποι. Είχαν αρέσει και οι μικρού μήκους που είχα κάνει τότε, οπότε έγινα γνωστός. Αλλά το να είσαι γνωστός δεν σε βοηθάει καθόλου στο να δουλέψεις, γιατί δεν σημαίνει ότι είσαι και καλός σκηνοθέτης. Ναι, το να είσαι σκηνοθέτης από μία άποψη είναι εύκολο, γιατί θα μου πεις ‘τι κάνει ένας σκηνοθέτης; Απλά κάνει ταινίες’. Όμως αν δεν είσαι ο ένας στους εκατό, αν δεν είσαι πάρα πολύ καλός, δεν γίνεται  τίποτα. Κάπως κάτι πρέπει να κάνεις. Και ο λόγος που το λέω τώρα αυτό είναι γιατί το μετανιώνω, θα έπρεπε να είχα κάνει νωρίτερα αυτά που έκανα.

Δεν απομυθοποίησα την τηλεόραση, απλά προσπάθησα να δείξω ότι μπορεί να γίνει καλύτερα από ότι είχαμε ίσως συνηθίσει

Μιλάω γενικά. Για τα πάντα. Θεωρώ ότι έπρεπε να τα είχα κάνει πιο νωρίς. Θυμάμαι όταν ήμουν 30, μου έλεγαν κάνε μεγάλου μήκους και εγώ δεν έκανα – λόγω τεμπελιάς κυρίως, αλλά και γιατί δεν έβρισκα χρόνο δικό μου, είχα συνέχεια δουλειά, ήμουν πάντα στο τρέξιμο. Και επειδή οι άνθρωποι τώρα είναι πιο πολύ στο τρέξιμο από ότι ήμασταν τότε, πρέπει να επιμείνεις πολύ περισσότερο τώρα. Έχω ένα παιδί στο συνεργείο που τον έχω σκηνοθέτη και έφτυσε αίμα για να βρει χρόνο να κάνει μικρού μήκους ταινίες, γιατί είναι πολυ απαιτητική η δουλειά. Ειδικά στην τηλεόραση.

Παραμένω επιλεκτικός. Θέλω να πω ότι δεν έκανα ποτέ κάτι που δεν ήθελα. Από αυτή την άποψη επιλεκτικός είμαι. Δεν χρειάστηκε να απομυθοποιήσω την τηλεόραση, γιατί η τηλεόραση πάντα ήταν αυτό που ήταν για εμένα. Δεν ήταν κάτι άλλο. Και βλέπω σειρές από πολύ μικρός, απλά υπάρχει μια διαφορά στην ελληνική και την αμερικανική – για παράδειγμα – τηλεόραση, κυρίως λόγω οικονομικών, όχι λόγω ταλέντων. Εν πάση περιπτώσει δεν την απομυθοποίησα, απλά προσπάθησα να δείξω ότι μπορεί να γίνει καλύτερα από ότι είχαμε ίσως συνηθίσει. Είναι πολύ σημαντικό αυτό για εμένα, γιατί ένιωθα ότι μπορούσε να συμβεί – αλλά άλλο να το νιώθεις και άλλο να το κάνεις.

Αυτό που λέμε όραμα είναι μία περίεργη ιστορία, γιατί τι όραμα να έχεις όταν έχεις τρεις ημέρες για κάθε επεισόδιο; Πρέπει να χωρέσεις ένα όραμα σε τρεις ημέρες. Οπότε το όραμα μου δεν ήταν τόσο με την αυστηρά καλλιτεχνική έννοια, αλλά για το πώς θα δημιουργηθούν οι καλύτερες συνθήκες και κυρίως το όραμά μου αφορούσε τους ηθοποιούς. Δεν είναι ότι ονειρεύτηκα κάτι το διαφορετικό με αυτή την έννοια. Εγώ έκανα αυτό που θα έκανα σε οποιαδήποτε περίπτωση. Απλά είχα άγνοια κινδύνου τότε, με την έννοια ότι ό,τι δεν έχεις κάνει στη ζωή σου δεν το ξέρεις. Όταν δεν ξέρεις κάτι, τι να φοβηθείς; Δεν ξέρεις.

Δεν υπάρχει πολιτική τηλεόραση στην Ελλάδα. Στις Άγριες Μέλισσες, αν η τρίτη σεζόν ήταν η πρώτη, δεν θα είχε εγκριθεί ποτέ από κανένα κανάλι.

Ναι, βέβαια η τελευταία σεζόν είχε μια μεγάλη διαφορά: Ότι το είχαμε ήδη κάνει. Η απάντησή μου είναι κυρίως για την αρχή, για το στήσιμο της σειράς, γιατί όταν στήνεται μια σειρά, μετά υπάρχει και λίγο τυφλοσούρτης – χωρίς να σημαίνει ότι το παρατάς. Για την τρίτη σεζόν έχω πολλά να σου πω, γιατί όντως η απεικόνιση της Επταετίας ήταν κάτι το οποίο φοβόμουν πάρα πολύ. Εγώ δεν την είχα ζήσει. Μόνο φωτογραφίες είχα δει, μαρτυρίες κλπ. Αλλά όταν σε μία καθημερινή σειρά, πας να απεικονίσεις κάτι τόσο πρόσφατο, όπου οι άνθρωποι που έχουν πάει εξορία, είναι ακόμα ζωντανοί, δεν μπορούσα να κάνω του κεφαλιού μου. Ταυτόχρονα, κάθε παραγωγή έχει το όριό της, δεν μπορείς να κάνεις τα πάντα. Δεν μπορούσα εγώ για παράδειγμα να ζητήσω σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης να μπουν 200 άτομα, δεν γινόταν. Οπότε έπρεπε με αυτούς που είχα να το κάνω. Πιστεύω ότι αυτό ήταν όντως δύσκολο για εμένα, αλλά λόγω της εποχής κυρίως. Το έτρεμα αυτό. Αλλά αγάπησα πολύ την τρίτη σεζόν.

Ναι, ευτυχώς, ναι. Αλλά πολύ ειλικρινά, είχα μεγάλο φόβο για αυτή τη σεζόν, πολύ περισσότερο από τις άλλες δύο. Αρχικά δεν είχε ξαναγίνει στην ελληνική τηλεόραση. Επίσης δεν υπάρχει πολιτική τηλεόραση στην Ελλάδα. Νομίζω αν αυτή ήταν η πρώτη σεζόν, δεν θα είχε εγκριθεί ποτέ από κανένα κανάλι. Και είναι λογικό. Δεν θα έκανε νούμερα. Δεν λέω κάτι πρωτότυπο, είναι σίγουρο. Γι’ αυτό και έπεσε και η τηλεθέαση στην τελευταία σεζόν.

Μου έμαθε ότι είναι ωραίο πράγμα να επιτυγχάνεις. Και το ωραίο αυτό συναίσθημα δεν έχει να κάνει με την επιτυχία καθ’ εαυτή, αλλά με την αγάπη του κόσμου. Οι “Μέλισσες” είναι μία πολύ ιδιάζουσα περίπτωση, γιατί αγαπήθηκε πολύ από τον κόσμο. Και αυτή την αγάπη την εισπράξαμε όλοι και ήταν κάτι πολύ σπουδαίο. Επίσης μου έμαθε ότι πρέπει να τολμάς πάντα, αν πιστεύεις κάτι, πρέπει να το κάνεις, δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Και μου έμαθε ότι δεν πρέπει να επαναπαύεσαι στην επιτυχία, ότι πρέπει να είσαι παρών συνέχεια. Θα μπορούσα για παράδειγμα στην τρίτη σεζόν να πω ‘μια χαρά τα καταφέραμε, τώρα θα αράξω’, αλλά δεν μπορούσα.

Δεν είναι ο χαρακτήρας μου αυτός. Όχι ότι οι άλλοι αράζουν, αλλά είναι πολύ κουραστικό να κάνεις μια καθημερινή σειρά τόσα χρόνια. Είναι μια κούραση, όχι σωματική, αλλά που έχει να κάνει με το ότι πρέπει συνέχεια να έχεις δημιουργικές ιδέες. Το δημιουργικό μυαλό θέλει ξεκούραση. Αλλά ναι δεν μπορούσα να το παρατήσω, γιατί αν το παράταγα σίγουρα η απεικόνιση στον τρίτο κύκλο θα ήταν διαφορετική.

Μου αρέσουν μόνο οι προκλήσεις και μάλιστα αυτές που είναι πολύ δύσκολες. Και τώρα η καινούρια σειρά που κάνω, έχει μάχες, πειρατές, ήταν μια τεράστια πρόκληση. Ήταν αυτό που κανονικά θα έπρεπε να πω όχι, αλλά μ’ αρέσει να χτυπάω το κεφάλι μου στον τοίχο. Πάλι είναι ένα πείραμα.

Θεωρώ ότι η επιτυχία δεν είναι κάτι που έχει να κάνει μόνο με εμένα, είναι μια συλλογική δουλειά αυτή. Είμαι προετοιμασμένος για τα πάντα. Βέβαια είναι ωραίο να κάνεις επιτυχίες, κανείς δεν θέλει να αποτυγχάνει. Όποιος πει το ανάποδο, λέει ψέματα. Όλοι θέλουν την αποδοχή του κόσμου. Απλά νιώθω τεράστιο βάρος, γιατί όπου κι αν γυρίσεις, λένε όλοι “άντε περιμένουμε” και αυτό το “περιμένουμε” είναι πολύ περίεργο, γιατί ο καθένας στο κεφάλι του φτιάχνει ένα φανταστικό πράγμα το οποίο περιμένει, και συχνά όταν το κάνεις αυτό απογοητεύεσαι.

Το καθήκον ενός δημιουργού είναι να αγκαλιάσει τον κόσμο, στον οποίο απευθύνεται, και να προσπαθήσει να τον εμπλέξει συναισθηματικά.

Ναι, είναι υψηλές οι προσδοκίες αλλά κι εμείς το αντιμετωπίζουμε έτσι, ότι πάμε να κάνουμε κάτι δύσκολο και απαιτητικό. Αν θα πετύχει ή όχι, δεν μπορώ να στο πω. Και μιλάω αν θα πετύχει με την έννοια του κόσμου, γιατί καμιά φορά μπορεί κάτι να σου πέτυχε και να είναι πολύ ωραίο, αλλά ο κόσμος να μην το αγκαλιάσει

Εγώ είμαι καλεσμένος στο TEDxAthens για να εκπροσωπήσω τον χώρο του πολιτισμού, γιατί συνήθως τα TEDx είναι πιο επιστημονικά. Με απασχόλησε πολύ η έννοια του “Unleash” και μέσα σε όλη την προετοιμασία που έκανα θεώρησα ότι πρέπει να μιλήσω για την έννοια της μυθοπλασίας και για τον λόγο που ο άνθρωπος έχει ανάγκη την μυθοπλασία. Το “Unleash” είναι κάτι προσωπικό, σημαίνει ότι πρέπει να αφήσεις τον εαυτό σου ελεύθερο, για να μπορέσεις να μιλήσεις στην ψυχή του άλλου. Αυτή είναι μια πολύ ιδιαίτερη συνθήκη αλλά θεωρώ ότι η μόνη, βασική επιλογή που έχει η μυθοπλασία είναι αυτή, να μπορέσει να μιλήσει σε κάποιον, να νομίζεις δηλαδή ότι σε αφορά προσωπικά. Επειδή το βίωσα αυτό ως σκηνοθέτης στις “Άγριες Μέλισσες” – δηλαδή υπήρχαν πολλές προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που επηρεάστηκαν από την μυθοπλασία των Μελισσών και τόλμησαν πράγματα στη ζωή τους – θεωρώ ότι αυτό είναι πολύ σπουδαίο. Οπότε το καθήκον ενός δημιουργού είναι να αγκαλιάσει τον κόσμο στον οποίο απευθύνεται και να προσπαθήσει να τον εμπλέξει συναισθηματικά σε αυτόν τον κόσμο.

Δεν έχω ξαναμιλήσει ποτέ μπροστά σε τόσο κόσμο. Γενικά μιλάω εύκολα, διδάσκω πολλά χρόνια, εχω συνηθίσει να μιλάω και μεγαλώνοντας έχω ανακαλύψει ότι έχω μια σχετική ευκολία στο να μιλάω. Όμως αυτό για κάποιο λόγο το έχω δει αλλιώς, ότι πρέπει να είμαι ο πιο καλός μου εαυτός. Υπάρχει χρόνος, δηλαδή πρέπει να συνοψίσω όσα θέλω να πω στον δεδομένο χρόνο – και επίσης αν δεις την αίθουσα σε πιάνει δέος. Δεν ξέρω πώς είναι αυτό το συναίσθημα, είναι μια πρώτη φορά για εμένα. Βουτάω λίγο στα βαθιά και το παίρνω σοβαρά, γιατί δεν μου έχει ξανασυμβεί. Είναι ένα νέο challenge, μ’ αρέσει. Είναι μια πίστα παραπάνω.