Μάρτιν Χάιντεγκερ: Ο αμφιλεγόμενος Γερμανός φιλόσοφος μέσα από τα λόγια του
Πριν από 47 χρόνια, έφυγε από τη ζωή ο Μάρτιν Χάιντεγκερ, ένας φιλόσοφος που σφράγισε τον 20ο αιώνα και άφησε πίσω του σημαντικό έργο αλλά και φράσεις μεγάλης σημασίας.
Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1889 γεννήθηκε ο Μάρτιν Χάιντεγκερ, ένας άνθρωπος που λίγα χρόνια αργότερα θα σημάδευε τον 20ο αιώνα, αφήνοντας το στίγμα του Ναζισμού στη Φιλοσοφία. Ο Χάιντεγκερ ήταν Γερμανός εθνικοσοσιαλιστής ελληνοκεντρικός φιλόσοφος και μία από τις πιο σημαντικές και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της φιλοσοφίας του 20ού αιώνα.
Ο Μάρτιν Χάιντεγκερ είχε δείξει από μικρός την κλίση του προς την φιλοσοφία, η καθολική του οικογένεια όμως είχε άλλα σχέδια, τα οποία τον ανάγκασαν να προσπαθήσει να γίνει ιερωμένος. Ένα σοβαρό ζήτημα υγείας όμως απέτρεψε αυτή την πιθανή καριέρα, ωθώντας τον Χάιντεγκερ να σπουδάσει Θεολογία, την οποία λίγο αργότερα εγκατέλειψε για τη μεγάλη του αγάπη, τη Φιλοσοφία.
Μετά από μία έδρα φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ και έναν θυελλώδη και ταυτόχρονα κατακριτέο έρωτα με τη Γερμανο-εβραία φιλόσοφο και συγγραφέα Χάνα Άρεντ, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ εκδίδει ένα έργο-σταθμό για τη φιλοσοφική σκέψη του 20ου αιώνα. Το «Είναι και Χρόνος» του γρήγορα θα λάβει μία θέση ανάμεσα στα πιο επιδραστικά και σημαντικά βιβλία Φιλοσοφίας.
Εκεί θα αναπτύξει τις ιδέες του χρόνου και της ύπαρξης, δίνοντας έμφαση στην έννοια του «Είναι», μία έννοια εξαιρετικά σημαντική, την οποία, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, σχεδόν όλη η ανθρωπότητα αγνοεί. Παρόλο που ο συγγραφέας δεν ολοκληρώνει ποτέ την αρχική του σκέψη μέσα στο βιβλίο, το «Είναι και Χρόνος» θεωρείται μέχρι και σήμερα ως ένα από τα λίγα έργα που κατάφεραν να επηρεάσουν βαθύτατα την φιλοσοφία του 20ου αιώνα.
Τον Ιανουάριο του 1933, ξεκινά στη Γερμανία το Τρίτο Ράιχ. Το Ναζιστικό κόμμα με αρχηγό τον Χίτλερ κάνει την έλευσή του στο πολιτικό προσκήνιο και ο Χάιντεγκερ το ακολουθεί πιστά. Τον Μάιο του ίδιου έτους προσκολλάται και ο ίδιος στο γερμανικό εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα, βάζοντας πλεύση για τα 12 πιο αμφιλεγόμενα χρόνια της ζωής του, τα οποία -δικαίως- άφησαν ένα αρκετά μεγάλο στίγμα στο όνομα του φιλοσόφου.
Το μεγάλο πάθος του προς το κόμμα του Χίτλερ και όσα αυτό πρέσβευε τον έφερε πολλές φορές αντιμέτωπο με την κριτική και την απέχθεια του κόσμου, όμως του είχε χαρίσει την ισχυρή θέση του πρύτανη στο πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ. Ο Μάρτιν Χάιντεγκερ πίστευε πως μόνο ο Χίτλερ μπορούσε να οδηγήσει τον γερμανικό λαό στο ιστορικό του πεπρωμένο.
Όταν όμως είδε τον τρόπο που ο δικτάτορας θέλησε να κάνει τη Γερμανία ένδοξη, κάτι άρχιζε να αλλάζει στο μυαλό του φιλοσόφου.
Ο ίδιος δεν υποστήριζε σε καμία περίπτωση τις εθνικές εκκαθαρίσεις και μάλιστα δεν έκρυβε τον θαυμασμό του απέναντι σε αρκετούς Εβραίους φιλοσόφους, βάζοντας στους εθνικοσοσιαλιστές υποψίες ότι στην πραγματικότητα δεν υποστήριζε το κόμμα τους. Οι υποψίες αυτές διογκώθηκαν, όταν το 1945 ο Χάιντεγκερ αρνήθηκε να διώξει από το πανεπιστήμιο δύο κουμουνιστές καθηγητές, και τότε έχασε και ο ίδιος το δικαίωμα να διδάσκει εκεί.
Πέρα από τους Εβραίους φιλοσόφους για τους οποίους έτρεφε συμπάθεια, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ διατηρούσε σχέσεις με τη Γερμανο-εβραία φιλόσοφο, συγγραφέα και φοιτήτριά του Χάνα Άρεντ. Ο πρωτύτερος έρωτάς τους είχε αναζωπυρωθεί, ενώ ταυτόχρονα η Άρεντ είχε μόλις πολιτογραφηθεί Αμερικανή.
Χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα, η φιλόσοφος προσπαθούσε συνεχώς να επικοινωνήσει το έργο του Χάιντεγκερ στην Αμερική και να διορθώσει την εικόνα του, η οποία είχε δεχθεί ανεπανόρθωτη ζημιά μετά την ανάμειξή του με το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα. Τελικά, η αποκατάσταση του ονόματος του δεν άργησε να έρθει και το 1952 ο Χάιντεγκερ δίδασκε ξανά στο πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, χωρίς να έχει χάσει εντελώς τους επικριτές του βέβαια.
Εκτός από εθνικοσοσιαλιστής πάντως, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ ήταν και ελληνοκεντρικός φιλόσοφος, ο οποίος έδειξε μεγάλη αγάπη για τους μεγάλους Έλληνες φιλοσόφους και το έργο τους. Έχοντας ταξιδέψει στην Ελλάδα το 1972, λάτρεψε τα νησιά της και στα έργα του δεν ξεχνούσε να αναφέρει τους κλασικούς φιλοσόφους, όπως τον Πλάτωνα, τον Παρμενίδη και τον Ηράκλειτο. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 26 Μαΐου του 1976, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ άφηνε την τελευταία του πνοή στο Μέσκιρχ της Γερμανίας.
Τα αποφθέγματα του Μάρτιν Χάιντεγκερ
Ο αμφιλεγόμενος φιλόσοφος, πέρα από το σημαντικό έργο του σχετικά με τον χρόνο και την ύπαρξη, άφησε πίσω του και 10 φράσεις που περιγράφουν βαθυστόχαστα την καθημερινότητα και την σκέψη.
«Όταν ο άνθρωπος αναλώνεται στην καθημερινότητα, αποφεύγει τις βαθύτερες ανησυχίες και τη διαπεραστική αυτοεξέταση»
«Δεν πρέπει ποτέ να αφήνουμε τους φόβους μας ή τις προσδοκίες των άλλων να βάζουν φραγμούς στο πεπρωμένο μας»
«Το πώς έρχεται κανείς σε επαφή με την πραγματικότητα είναι θέμα επιλογής»
«Ένα σύνορο δεν είναι το σημείο όπου κάτι σταματάει, αλλά το σημείο απ’ όπου κάτι αρχίζει»
«Οτιδήποτε και οσοδήποτε αν προσπαθήσουμε να σκεφτούμε, σκεφτόμαστε πάντοτε μέσα στη σφαίρα της παράδοσης»
«Το μεγαλείο ενός ανθρώπου μετριέται από αυτό που ψάχνει και από τον ζήλο με τον οποίο επιμένει να το ψάχνει»
«Το να προσπαθείς να είσαι κατανοητός είναι αυτοκτονία για τη φιλοσοφία»
«Η σκέψη ξεκινά μόνο όταν καταλάβουμε ότι ο λόγος είναι ο σκληροτράχηλος αντίπαλος της»
«Το Είναι και ο Χρόνος καθορίζουν αμοιβαία το ένα το άλλο, αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε ούτε το Είναι να αντιμετωπιστεί ως κάτι πρόσκαιρο ούτε ο Χρόνος να αντιμετωπιστεί ως ον»
«Το πιθανό είναι ανώτερο από το πραγματικό»
