Έλλη Πασπαλά: Δεν έχω την ανάγκη να εντυπωσιάσω, αλλά να επικοινωνήσω

Ο πρώτος της δίσκος «Στη λάμψη του φεγγαριού» (1988), έπαιζε σε λούπα στο σπίτι μου, όταν ήμουν παιδί, η φωνή της με μάγευε, το ίδιο και τα τραγούδια κι εξακολουθεί να είναι από τους πιο αγαπημένους μου. Ένας δίσκος με τον οποίο η – γεννημένη στην Αμερική – Έλλη Πασπαλά επανασυστηνόταν στο κοινό, μέσα από σπουδαία τραγούδια δημιουργών όπως οι Nino Rota, Kurt Weill, Randy Newman, μετά τη συνεργασία της με τον Μάνο Χατζιδάκι που κράτησε από το 1982 έως το 1988.

Μια συνεργασία που ήταν η αφορμή να μείνει στην Ελλάδα και να χαράξει μια πορεία όπου κάθε της μετέπειτα συνεργασία και κάθε δισκογραφικό βήμα, είναι προσεκτικά διαλεγμένα και φαίνεται να υπηρετούν τη μουσική με τον ύψιστο σεβασμό. Ένα σεβασμό και μια διακριτικότητα, που είναι ξεκάθαρα και στη συνομιλία μας, με αφορμή την επερχόμενη συναυλία της με τον Vassilikos στο Ηρώδειο στις 9 Ιουλίου 2023, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, με τίτλο “My American songbook”.

Συναντηθήκαμε στον ισόγειο χώρο του σπιτιού της, όπου παραδίδει μαθήματα φωνητικής. Δίπλα στο πιάνο της, το αναλόγιο, μια ασπρόμαυρη φωτογραφία ενός χαμογελαστού Μάνου Χατζιδάκι, την οποία έχει τραβήξει η ίδια, κι ένα κόκκινο φόρεμα που κρέμεται στη βιβλιοθήκη, το φόρεμα του ρεσιτάλ της αποφοίτησής της στη Νέα Υόρκη το οποίο είχε ράψει για εκείνη η μητέρα της. «Δεν μπορώ να το αποχωριστώ», μου λέει με διακριτή συγκίνηση για τις μνήμες που αυτό κουβαλάει. Όπως και τα κομμάτια που έχει επιλέξει με ιδιαίτερη σκέψη και φροντίδα για τη συναυλία της στο Ηρώδειο, η οποία αποτελεί «ένα μέρος του προσωπικού μου DNA», όπως αναφέρει.

Έχω ονομάσει το πρόγραμμα “My American songbook”, βασιζόμενη στον όρο «The American songbook», τον κατάλογο της ανθολογίας του αμερικάνικου τραγουδιού που περιλαμβάνει δημιουργίες από τη γενιά των Cole Porter, George Gershwin, Irving Berlin και φτάνει περίπου μέχρι τη δεκαετία του ’60. Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι θα ήταν ωραίο να βάλω τη δική μου πινελιά, να επεκταθώ λίγο στο χρόνο και στο ρεπερτόριο, γιατί έχουν υπάρξει πάρα πολύ σπουδαίοι δημιουργοί οι οποίοι δεν έχουν μείνει αυστηρά στα σύνορα της Αμερικής, αλλά οι μουσικές τους έχουν ταξιδέψει σε όλο τον πλανήτη. Μάλιστα έχω συμπεριλάβει και δυο καλλιτέχνες από τον Καναδά, τη Joni Mitchell και τον Leonard Cohen, οι οποίοι όμως πέρασαν σχεδόν όλα τους τα δημιουργικά χρόνια στην Αμερική. Ήθελα δηλαδή να επεκταθώ και σε άλλα μουσικά είδη, διότι τα περισσότερα από τα τραγούδια του Cole Porter και του George Gershwin, προέρχονταν από το είδος του musical.

Ήταν βέβαια το υπερθέαμα, γιατί ήταν πολύ δύσκολες εποχές και το μιούζικαλ άνθισε πολύ στην Αμερική. Ήθελα όμως να δώσω χώρο και στο άλλο ρεύμα που προέκυψε από τη ροκ τη δεκαετία του ‘50 ως το ’70, με τους πολύ σπουδαίους τραγουδοποιούς, όπως ο Paul Simon, ο Randy Newman, που τραγούδια του ερμήνευσα στον πρώτο μου δίσκο, «Στη λάμψη του φεγγαριού», οι Stevie Wonder, Carol King, Tori Amos από τη νεότερη γενιά και φυσικά ο Bob Dylan. Δεν μπορεί να υπάρξει «American songbook» χωρίς ένα τραγούδι του Bob Dylan. Αυτοί οι άνθρωποι δώσανε φωνή σε μια κουλτούρα ελπίδας, προσμονής και χαρακτηρίζουν την Αμερική που εγώ αγαπώ. Υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία μπορούμε να κατακρίνουμε την Αμερική, αλλά αυτοί οι δημιουργοί πραγματικά δώσανε φωνή και ψυχή σε πολλές γενιές και ξεπέρασαν τα σύνορα της χώρας τους. Γι’ αυτό ήθελα να τους συμπεριλάβω. Δηλαδή, το Bridge over troubled water των Simon & Garfunkel, είναι τραγούδι σταθμός.

Θέλω απλώς να τιμήσω τα τραγούδια και να τα υπηρετήσω σωστά

Επέλεξα τραγούδια που για εμένα είναι πολύ σημαντικά, συνδέομαι με όλα. Δεν επέλεξα, για παράδειγμα, τα hits του Stevie Wonder, τον οποίο λατρεύω και θαυμάζω, αλλά κομμάτια που σημαίνουν κάτι για εμένα και τα περισσότερα από αυτά που θα ακούσετε στο Ηρώδειο δεν τα έχω τραγουδήσει ποτέ, όπως για παράδειγμα το Like a rolling stone του Bob Dylan.

Ο David Lynch επιμελείται τις ενορχηστρώσεις, οι οποίες αφορούν ένα μεγάλο σύνολο μουσικών, ένα κουαρτέτο εγχόρδων, ένα κουαρτέτο πνευστών και ένα τζαζ κουαρτέτο. Οι σολίστες είναι ο David Lynch στα σαξόφωνα και στο φλάουτο, ο Τάκης Φαραζής στο πιάνο, ο Ντίνος Μάνος στο κοντραμπάσο και ο Γιάννης Αγγελόπουλος στα τύμπανα. Με τον David και τον Τάκη Φαραζή μοιραζόμαστε μια κοινή αισθητική όλα αυτά τα χρόνια, τους ευγνωμονώ και τους εμπιστεύομαι, με καταλαβαίνουν και τους καταλαβαίνω. Είναι πάρα πολύ ανοιχτοί στις επιθυμίες μου και στις τάσεις μου. Είναι πολύ σημαντικό να μπορεί και να θέλει ο άλλος να σε συναντήσει.

Κάποια τραγούδια τα έχει αλλάξει πολύ ο David και κάποια ελάχιστα. Ας πούμε, το δημοφιλέστατο Summertime του George Gershwin, έχει αλλάξει πολύ. Αυτό το τραγούδι δεν το πλησίαζα ποτέ, αν και είναι το πιο γνωστό του Gershwin και το έχει τραγουδήσει το σύμπαν. Δεν ξέρω εγώ πώς θα ανταπεξέλθω. Δεν σας κρύβω ότι, ναι μεν ανυπομονώ για τη συναυλία στο Ηρώδειο, αλλά είμαι και αγχωμένη. Είναι ένα πολύ σοβαρό και μεγάλο εγχείρημα για μένα. Θέλω απλώς να τιμήσω τα τραγούδια και να τα υπηρετήσω σωστά και ωραία.

«Είναι μεγάλη μου χαρά και τιμή που θα είναι και ο Vassilikos μαζί μου, γιατί αυτά τα τραγούδια κυλάνε στο αίμα του»

Με τιμούν τα λόγια σας, αλλά δεν είναι εύκολο, διότι για εμένα το κάθε τραγούδι είναι ένας ολόκληρος κόσμος, είναι ένα σύμπαν που τυχαίνει να διαρκεί λίγα λεπτά, χωρίς αυτό να μειώνει την αξία του και το πόσο σπουδαίο είναι. Όταν έχω απέναντί μου ένα τραγούδι, όπως το Both sides now της Joni Mitchell, που το έγραψε όταν ήταν μόλις 21 ετών, σκέφτομαι με τι σοφία το έγραψε, με τι απλότητα, καθαρή ψυχή και καθαρό πνεύμα. Σχολιάζει όλο τον κύκλο της ζωής μέσα σε τρεις στίχους, μέσα σε ένα τραγούδι. Αυτό για μένα είναι τόσο σπουδαίο και σημαντικό. Ή κι ο Bob Dylan στο Like a rolling stone, που σχολιάζει μια ολόκληρη κοινωνία μέσα σε ένα τραγούδι.

Πραγματικά στέκομαι με δέος απέναντι σε αυτά τα σπουδαία τραγούδια και σε αυτούς τους δημιουργούς, γιατί μου φαίνεται απίστευτο το ότι με πολύ λίγα μέσα ανοίγουν έναν ολόκληρο ορίζοντα. Εκφράζουν μια στιγμή, ή μία εποχή, ή μια κατάσταση ή μια συνθήκη με ποιητικό και πνευματικό τρόπο. Γι’ αυτό μου είναι δύσκολο κι όσο μεγαλώνουμε δεν γίνεται πιο εύκολο. Η κάθε στιγμή είναι φτου κι απ’ την αρχή και άντε να δούμε τώρα τι ψάρια θα πιάσουμε (γέλια).

Τα σπουδαία τραγούδια, με πολύ λίγα μέσα ανοίγουν έναν ολόκληρο ορίζοντα

Όταν μεγαλώνει ο άνθρωπος, η φωνή επηρεάζεται. Δεν είμαι το ίδιο με αυτό που ήμουν πριν από 20 χρόνια. Απλώς θα ήθελα να πιστεύω ότι ίσως έχω αποκτήσει μια ωριμότητα και ένα ίχνος σοφίας, μπορεί και να είναι ψευδαίσθηση αυτό. Αλλά δεν έχω την ανάγκη να εντυπωσιάσω, έχω όμως την ανάγκη να επικοινωνήσω.

Η αλήθεια είναι ότι δεν ήμουν ποτέ έτσι. Εγώ πάντα πάντα ήθελα να βυθιστώ στη μουσική. Όταν είσαι νεότερος, γοητεύεσαι, υπάρχει μια φιλαρέσκεια όταν ξέρεις ότι σε παρακολουθούν οι άνθρωποι. Αυτό μου έχει φύγει εδώ και χρόνια (γέλια). Όχι ότι δεν θέλω να με ακούνε οι άνθρωποι, αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος. Όλοι οι μουσικοί κάνουμε αυτή τη δουλειά για να έχουμε μια επικοινωνία με τον κόσμο και εννοείται ότι η επιτυχία, αν υπάρχει, είναι πολύ ευχάριστη και ευπρόσδεκτη.

Αυτό που προσπαθώ να μεταφέρω και στους μαθητές μου όμως, είναι πως το ουσιαστικό είναι να υπηρετήσει κανείς τη μουσική, να διεισδύσει μέσα στη μουσική, γιατί αυτό θα σε πάει παραπέρα. Αυτό θα σου ανοίξει την ψυχή, το μυαλό, σας ορίζοντες. Νιώθω ότι είμαι πάρα πολύ τυχερή που μπόρεσα από μικρή ηλικία να αισθανθώ, να εκτιμήσω και να αγαπήσω τη μουσική. Μου κινούσε την ψυχή η μουσική και με πήγαινε σε άλλα επίπεδα, σε άλλη στρατόσφαιρα. Και είναι μεγάλη υπόθεση αυτό.

«Δεν είμαι το ίδιο με αυτό που ήμουν πριν από 20 χρόνια. Απλώς θα ήθελα να πιστεύω ότι ίσως έχω αποκτήσει μια ωριμότητα και ένα ίχνος σοφίας» | Φωτογραφία: Τάσος Βρεττός

Α ωραία, θα σας πω! Έχω δει τους Simon and Garfunkel σε μια συναυλία που είχαν κάνει στο Central Park, την Joni Mitchell, η οποία ήταν η μεγάλη μου λατρεία, την είδα τη δεκαετία του ’70 όταν ήταν στο απόγειο της καριέρας της και πάρα πολύ δημιουργική, τον Stevie Wonder τον είδα στην Ελλάδα όταν είχε παίξει στη Νέα Σμύρνη, έχω δει την Aretha Franklin στη Νέα Υόρκη, η οποία ήταν ασύλληπτη κι έχει τραγουδήσει βέβαια το Natural woman, που είναι κομμάτι της Carol King. Διότι η Carol King υπήρξε μια σπουδαία τραγουδοποιός που κυρίως έδινε τα τραγούδια της σε άλλους ερμηνευτές, όπως έκαναν αρχικά τόσο ο Bob Dylan, όσο και ο Leonard Cohen.

Λατρεύω τον Nat King Cole, την Ella Fitzgerald και τη Sarah Vaughan. Δεν είναι μόνο η ομορφιά της φωνής τους, αλλά και το πώς διεισδύουν μέσα στην ψυχή του τραγουδιού. Και βέβαια σαν νεότερη φωνή έχω μια πολύ μεγάλη αγάπη και αδυναμία στην k.d. lang, η οποία έχει επίσης τραγουδήσει Cole Porter, Joni Mitchell και Leonard Cohen. Είναι συγκλονιστική τραγουδίστρια, υπηρετεί τη μουσική, το τραγούδι κι έχει σημειώσει τεράστιες επιτυχίες. Επίσης, η Tori Amos είναι πολύ ιδιαίτερη δημιουργός, πάρα πολύ τολμηρή, ένα ανεξέλεγκτο και ανεξάρτητο πνεύμα. Εγκατέλειψε σε πολύ μικρή ηλικία τις σπουδές κλασικού πιάνου σε ένα πολύ φημισμένο ωδείο, επειδή της είπαν ότι αυτά που κάνει στη μουσική δεν μπορεί να τα κάνει εκεί. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και με τη Nina Simone. Και οι δυο αυτές γυναίκες πήραν έναν εντελώς προσωπικό δρόμο, που ίσως αν ακολουθούσαν την πεπατημένη να μην κατάφερναν να ξεχωρίσουν.

(γέλια) Δεν ήταν φίλος των ωδείων, όχι. Οφείλω να πω εδώ, επειδή εγώ πήγα σε μουσικό γυμνάσιο στην Αμερική, ότι το ωδείο στην Αμερική είναι πανεπιστημιακή σχολή, δεν είναι όπως είναι εδώ. Δηλαδή παίρνεις bachelor, μεταπτυχιακό, διδακτορικό. Τα μικρά παιδιά κάνουν ιδιαίτερα μαθήματα μουσικής, ή προπαρασκευαστικά μαθήματα για αυτές τις σχολές. Το ωδείο της γειτονιάς, που έχουμε εδώ, δεν υπάρχει στην Αμερική. Η αλήθεια είναι ότι, εγώ έμαθα πάρα πολλά πράγματα και είχα μια πολύ σπουδαία δασκάλα γιατί ήταν μια σπουδαία καλλιτέχνις, την Judith Raskin. Οι σχολές αυτές είναι οι πανεπιστημιακές σχολές, είχα πάρει το Bachelor, είχα δώσει εξετάσεις και με είχαν δεχτεί για να κάνω μεταπτυχιακό, αλλά ήρθα στην Ελλάδα και έμεινα. (γέλια)

«Ο Χατζιδάκις ζητούσε συγκεκριμένα πράγματα, ήταν όμως και πολύ ανοιχτός σε προτάσεις» | Φωτογραφία: Τάσος Βρεττός

Τα χρόνια που μεγάλωνα εγώ, οι άνθρωποι δεν ταξίδευαν πολύ, ωστόσο, από τα 13-14 ερχόμουν κάθε δύο χρόνια στην Ελλάδα. Οι γονείς μου κατάγονται από την Ανατολική Ρωμυλία και εγκαταστάθηκαν μετά την ανταλλαγή πληθυσμών στη Θεσσαλονίκη. Εκεί γνωρίστηκαν και γέννησαν τα δυο αδέρφια μου. Όταν τα πράγματα δυσκόλεψαν πολύ, μετανάστευσαν για την Αμερική. Εκεί γεννήθηκα και μεγάλωσα εγώ.

Ως μαθήτρια είχα ξεκινήσει να δουλεύω στη Νέα Υόρκη και ζούσα μια διπλή ζωή, γιατί μες στην εβδομάδα τραγουδούσα κλασικές συνθέσεις και τα Σαββατοκύριακα τραγουδούσα σε μια μπουάτ ελληνικά τραγούδια, με ρεπερτόριο από Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, ρεμπέτικα, Ξαρχάκο, Μαρκόπουλο και Σαββόπουλο. Ήμασταν το ποιοτικό άλλοθι της Αστόρια, γιατί υπήρχαν τα σκυλάδικα και υπήρχαμε και εμείς. Και επειδή τότε είχαν έρθει πάρα πολλοί φοιτητές από την Ελλάδα, είχαμε κοινό!

Εκείνη την περίοδο ήθελα να πολιτικοποιηθώ, να κοινωνικοποιηθώ, να ενταχθώ και αμέσως μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ήρθαν στη Νέα Υόρκη η Μελίνα Μερκούρη με τον Ζιλ Ντασέν και κάνανε μια μεγάλη μάζωξη στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ζητώντας εθελοντές για μια ταινία που ήθελαν να γυρίσουν. Θα ήταν μια δική τους παραγωγή, όπου θα αναπαριστούσαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Αυτό που θα λέγαμε σήμερα docudrama. Ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία. Τότε ήρθε και ο Μίκης Θεοδωράκης στη Νέα Υόρκη και διηύθυνε μια χορωδία την οποία ονόμασε «Λαϊκή χορωδία της Νέας Υόρκης», στην οποία συμμετείχα κι έτσι γνώρισα τον Μίκη, ήμουν η μικρή της παρέας.

Με τον Χατζιδάκι άρχισα να βλέπω όχι μόνο τη μουσική, όχι μόνο την τέχνη, αλλά τη ζωή ολόκληρη αλλιώς

Απίστευτη, άλλαξε όλο τον ρου της ζωής μου. Εκείνο το καλοκαίρι είχα πει στις δουλειές μου στη Νέα Υόρκη ότι θα λείψω 3 μήνες. Ήθελα να κάνω παρατεταμένες διακοπές. Ήταν η εποχή που ηχογραφούσε ο Χατζιδάκις την «Πορνογραφία» και είχε ανάγκη από μια γυναικεία φωνή γιατί είχε αρρωστήσει μία από τις τραγουδίστριες που ήταν στο έργο. Έκανα ακρόαση, με άκουσε και θυμάμαι ότι ήταν Τρίτη και Τετάρτη μπήκα στο στούντιο. Στη συνέχεια το ένα έφερε το άλλο και κάποια στιγμή έφτασε Νοέμβρης, οπότε όταν μίλησα με τους γονείς μου στο τηλέφωνο, είπα στη μητέρα μου να μου φέρει ρούχα όταν θα ερχόταν να με επισκεφτεί, γιατί ήθελα να μείνω.

Αυτή την έχω βγάλει εγώ στην Κρήτη, θα πηγαίναμε στα Ανώγεια και είχα τη μηχανή μαζί μου. Είναι ωραία φωτογραφία. Ήταν κι ο ίδιος γλυκύτατος εκείνη την ώρα.

Όχι βέβαια. Αλλά η γνώμη του είχε λόγο ύπαρξης. Γιατί τώρα με τα social media όλοι εκφράζουν τη γνώμη τους, αλλά τα περισσότερα που ακούμε και διαβάζουμε είναι για τα σκουπίδια, να με συγχωρείτε.

Αυτό το σκεφτόμουν σήμερα πριν έρθετε και σκέφτομαι ότι πολλά νέα παιδιά δεν τον γνωρίζουν τον Χατζιδάκι και όταν τον μαθαίνουν, τον αγαπάνε. Σκέφτομαι ότι μπορεί να υπάρξει σύντομα στο μέλλον κάποιος αντίστοιχα νεαρός που θα κάνει μια διάλεξη για τον Χατζιδάκι, όπως έκανε τότε ο Χατζιδάκις για το Ρεμπέτικο και θα είναι πολύ ωραίο! (γέλια)

Ο Χατζιδάκις ζητούσε συγκεκριμένα πράγματα, ήθελε ο ερμηνευτής να διεισδύσει, να μπει μέσα στο τραγούδι και στο στίχο, να μην το πλησιάζει επιφανειακά και για εντυπωσιασμό, αλλά να μπει μέσα στο πνεύμα και την ψυχή του τραγουδιού. Ήταν όμως και πολύ ανοιχτός σε προτάσεις, αν κάποιος μουσικός ή τραγουδιστής του πρότεινε μια προσέγγιση διαφορετική και του έκανε, την υιοθετούσε αμέσως.

Ο Χατζιδάκις δεν είχε καμία επιθυμία και στόχο να είναι δάσκαλος. Δεν διεκδικούσε αυτό το ρόλο

Εντελώς. Εμένα μου είχε κάνει εντύπωση το εξής. Ήταν η πρώτη χρονιά που θα πηγαίναμε να παίξουμε στο Ζουμ για τον Σείριο. Εγώ είχα ήδη συμφωνήσει με τον Ηλία Λιούγκο να κάνουμε κάποιες εμφανίσεις στο Καφεθέατρο. Ο Χατζιδάκις θύμωσε πάρα πολύ μαζί μας, γιατί θεωρούσε ότι αποσπάμε τη συγκέντρωσή μας, θεωρούσε ότι πρέπει να είμαστε δοσμένοι σε ένα πράγμα και να μην είμαστε σκορποχώρι. Ήρθε, αν δεν κάνω λάθος, ο Γιώργος Χατζιδάκις στο πρόγραμμα και μας άκουσε, πήγε στον Μάνο και του είπε ότι είναι πάρα πολύ ωραίο το πρόγραμμά μας και ήρθε ο Χατζιδάκις στο Καφεθέατρο και μας άκουσε. Δεν είχε κανένα κόμπλεξ. Και όντως του άρεσε πάρα πολύ. Πόσο ανοιχτός ήταν στο να ακούσει τα πάντα, από κάθε είδος. Ο Χατζιδάκις, όχι μόνο μου αφαίρεσε τις παρωπίδες, μου άνοιξε το κρανίο.

Δεν είχε καμία επιθυμία και στόχο να είναι δάσκαλος. Δεν διεκδικούσε αυτό το ρόλο καθόλου, αν ήσουνα δίπλα του και μάθαινες κάτι, καλώς, αν δεν μάθαινες τίποτα, κακό του κεφαλιού σου. Αλλά δεν υιοθέτησε ποτέ το ρόλο του δασκάλου, δεν τον ενδιέφερε.

Εγώ άρχισα να βλέπω όχι μόνο τη μουσική, όχι μόνο την τέχνη, αλλά τη ζωή ολόκληρη αλλιώς. Και βέβαια αυτό εγκυμονεί και κινδύνους, γιατί όταν ανοίγει ένα τέτοιο πλαίσιο, σου αλλάζει τη ζωή τελείως. Είναι άγνωστο το πού βαδίζεις.

Δεν μπορώ να απορρίψω το έργο ενός καλλιτέχνη, μπορώ όμως να καταδικάσω τις πράξεις του

Ήταν υπέροχη! Μου αρέσει πάρα πολύ ο Νίκος Καραθάνος σαν ηθοποιός και σαν σκηνοθέτης, οπότε όταν με πήρε τηλέφωνο και μου πρότεινε να συνεργαστούμε, πριν ακόμα να έχει κάτι συγκεκριμένο, πέρα από τη γενική ιδέα της παράστασης, είπα αμέσως ότι είμαι μέσα. Κι έτσι το έζησα κι αυτό! (γέλια) Το ευχαριστήθηκα πολύ, το χάρηκα.

Η πλάκα είναι η εξής. Βγαίνοντας από το θέατρο ένα βράδυ, μετά το τέλος της παράστασης, έρχεται μια κυρία η οποία φώναζε προς το μέρος μου «κυρία Γιαννάτου, κυρία Γιαννάτου, μισό λεπτό!» Γυρνάω εγώ και αφού μου λέει πόσο της άρεσε η παράσταση, συμπληρώνει «κυρία Γιαννάτου, πείτε μου, πού μάθατε τόσο καλά αγγλικά;» (γέλια). Δεν ήξερα τι να της πω, να της χαλάσω το όνειρο; Αλλά δεν μπορούσα να το αφήσω, οπότε απαντώ «Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Πρέπει να σας πω ότι δεν είμαι η Σαβίνα Γιαννάτου, είμαι η Έλλη Πασπαλά και τα αγγλικά μου τα έμαθα στην Αμερική, εκεί γεννήθηκα» και τη βλέπω να έχει μπλοκάρει, να μην ξέρει τι να την κάνει αυτή την πληροφορία η γυναίκα (γέλια). Στη συνέχεια πλησίασαν και δυο κοπέλες, πρέπει να ήταν κόρες της και τους λέει «τελικά δεν είναι η κυρία Γιαννάτου, είναι η κυρία Πασπαλά» (γέλια).

Ναι, φυσικά, θα συμμετάσχω το χειμώνα σε ένα νέο musical του Εθνικού Θεάτρου, όπου θα τραγουδάω, σε μουσική σύνθεση του Άγγελου Τριανταφύλλου και λιμπρέτο του Γιάννη Αστερή.

Είναι μεγάλη μου χαρά και τιμή που θα είναι και ο Vassilikos μαζί μου, γιατί αυτά τα τραγούδια κυλάνε στο αίμα του, τα αγαπάει πολύ, του πάνε τρομερά. Μάλιστα, μεταξύ άλλων, θα τραγουδήσει και το Nothing compares 2 U, του Prince.

Σε όλες τις εποχές υπάρχουν φυσιογνωμίες στην τέχνη, που ήταν πολύ αμφιλεγόμενες προσωπικότητες. Δεν νιώθω ότι μπορώ να διαγράψω έναν μεγάλο καλλιτέχνη. Μπορεί να τιμωρηθεί για τις πράξεις του, ως οφείλει βεβαίως. Εγώ κρίνω καλλιτεχνικά το έργο του. Αναιρείται η δημιουργία; Σαφώς πρέπει όσοι έχουν υποστεί τέτοια βία να μιλάνε και πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα που να τους υποστηρίζει και να τους διευκολύνει να μιλήσουν. Πρέπει να μάχεται κανείς, η ζωή είναι μάχη. Δεν μπορώ να απορρίψω το έργο ενός καλλιτέχνη, μπορώ όμως να καταδικάσω τις πράξεις του. Είναι ένα ζήτημα που με προβληματίζει, δεν έχω τη λύση.

Έρχομαι σε επαφή με πολύ νέα παιδιά και μεγαλύτερους ενήλικες, η μικρότερη μαθήτριά μου αυτή τη στιγμή είναι 9 ετών. Δεν θα γίνουν όλοι τραγουδιστές, αλλά καλλιεργείται ο ακροατής κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Παίρνω πολύ σοβαρά τη διδασκαλία και γι’ αυτό δεν δίδασκα για πάρα πολλά χρόνια. Όταν έχεις ένα τέτοιο ρόλο, θες να βοηθήσεις τους ανθρώπους να βρουν τη φωνή τους και να διευκολυνθούν ως προς την έκφρασή τους και βέβαια εκεί θέλει προσοχή, γιατί έρχεσαι σε επαφή με τον ψυχισμό του άλλου κι αυτό δεν πρέπει κανείς να το περιφρονεί. Υπάρχουν στιγμές που μπαίνουν άλλα θέματα μέσα στο μάθημα τα οποία δεν έχουν σχέση με τη μουσική, όμως θα επηρεάσουν τη φωνή. Θέλει πολύ λεπτό χειρισμό.

Εγώ είμαι λίγο της παλιάς σχολής. Μου αρέσουν οι ωραίες φωνές, αλλά μου αρέσουν και οι κατεστραμμένες φωνές. Λατρεύω τον Tom Waits ας πούμε, διότι είναι τόσο εκφραστική και τόσο συγκινητική η φωνή του. Μου αρέσουν οι φωνές που νιώθω ότι πάλλονται στο χώρο και στο σύμπαν και δονείται κάτι. Θεωρώ τη φωνή όργανο. Και επειδή έχω μεγάλη αγάπη για τα όργανα, όπως το πιάνο, τα πνευστά, αλλά και για τα έγχορδα, για αυτές τις δονήσεις, θέλω να νιώθω τις δονήσεις σε μία φωνή. Αυτό που προσέχω πρώτα είναι η μουσική, ξέρω ότι δεν με τιμά αυτό ιδιαίτερα, αλλά πρώτα ακούω τη μουσική και μετά το στίχο.

Ο στίχος μου δίνει επιπλέον χρώματα. Αυτό αγαπώ σε κάποιους τραγουδιστές, που μαζί με τη δόνηση του ήχου, μεταφέρουν και το δυναμισμό του στίχου. Είναι σαν να μου ανθίζει ένα υπέροχο λουλούδι, το όμως έχει και ωραία μυρωδιά. Το αγαπημένο μου λουλούδι είναι το τριαντάφυλλο, αλλά δεν μυρίζουν όλα. (γέλια) Τρελαίνομαι για τα τριαντάφυλλα που ανθίζουν και έχουν αυτά τα υπέροχα χρώματα, αλλά και που μυρίζουν. Αυτό είναι για μένα ο καλός τραγουδιστής.