Θερινό Βιβλιοστάσιο: Ένα τετραήμερο αναγνώσεων και συζητήσεων στον Κήπο των Αρχαιολόγων

Πληθαίνουν οι («μικροί») εκδοτικοί οίκοι, πληθαίνουν και οι («εναλλακτικές») εκδηλώσεις για το βιβλίο. Έτσι, πλάι στο Φεστιβάλ Βιβλίου, που διοργανώνει κάθε χρόνο στο Ζάππειο ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου, και τις αντίστοιχες γιορτές σε Πειραιά και Θεσσαλονίκη, μικρότερες συνομαδώσεις στον χώρο του βιβλίου διοργανώνουν τα δικά τους φεστιβάλ.

Ένα τέτοιο φεστιβάλ είναι και το Θερινό Βιβλιοστάσιο, που διοργανώνεται από τη Σύμπραξη Εκδοτικών Εγχειρημάτων και φέτος φτάνει, αισίως, στην 6η του έκδοση. Έτσι, από την Πέμπτη 13 έως και την Κυριακή 16 Ιουλίου 2023, στον δροσερό Κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (πεζόδρομος Ερμού 134, Θησείο), κάθε μέρα από τις 18.00 έως τις 23.00, χιλιάδες βιβλία, νέες εκδόσεις και περιοδικά, από νέα και νεανικά μικρά εκδοτικά εγχειρήματα, περιμένουν τον επισκέπτη, (προ)καλώντας τον να γίνει και ενεργός αναγνώστης.

Στο πλαίσιο του 6ου Θερινού Βιβλιοστάσιου, κάθε μέρα θα φιλοξενεί δύο συζητήσεις, με θέματα που κινούνται γύρω από ένα κοινό άξονα στον οποίο θα είναι αφιερωμένη η κάθε ημέρα. Ειδικότερα:

Αν η σχέση ανθρώπου-φύσης συνιστά καταστατικό θέμα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, η σύγχρονη όξυνση της κλιματικής κρίσης έχει αναπόφευκτα αφήσει το αποτύπωμά της στη φαντασία και την καλλιτεχνική δημιουργία. Πώς εισπράττει σήμερα η λογοτεχνία την κλιματική κρίση και ποια η ιστορική εξέλιξη της συζήτησης για το περιβάλλον και την οικολογία; Ποιες οι διαφορές ανάμεσα στα υποείδη της οικοδυστοπίας, της κλιματικής φαντασίας, του οικοφουτουρισμού, και ποια η διασύνδεσή τους με τα κυρίαρχα μυθιστορηματικά μοτίβα; Πώς επηρεάζει ο κυρίαρχος λόγος τις μυθιστορηματικές επινοήσεις και πώς διαμορφώνονται οι εναλλακτικές αφηγήσεις για το μέλλον;

Για ωραία βιβλία, μυθιστορηματικές καταρρεύσεις, οικολογικές ουτοπίες, μικρές και μεγάλες αφηγήσεις και παραμυθίες, μέλλοντα με δίψα αλλά και δίψα για μέλλοντα διαφορετικά των κυρίαρχων αφηγήσεων, συζητούν οι: Σοφία Αυγερινού (μεταφράστρια), Αθηνά Κακλαμάνη (Smassing Culture), Πάνος Τσερόλας (συγγραφέας, γεωλόγος), ενώ συντονίζει η Δήμητρα Ευσταθίου (εκδόσεις Angelus Novus).

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας των αλγορίθμων, των μεγαδεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης επιδρά με πρωτόφαντο τρόπο στην τέχνη, στην επιστήμη, στην ανθρώπινη δημιουργικότητα και στην ίδια τη σχέση του ανθρώπου με τον λόγο. Ποιος είναι ο αντίκτυπος αυτής της υπερσύγχρονης τεχνολογίας στη γραφή και την ανάγνωση, στην παραγωγή και την κατανόηση του λόγου; Πώς επηρεάζεται η συγγραφή, η μετάφραση, η επιμέλεια και η έκδοση βιβλίων; Και ποιες συνέπειες έχουν όλα αυτά στη διαμόρφωση των λογοτεχνικών κριτηρίων του αναγνωστικού κοινού; Αυτά τα ερωτήματα προσπαθούν να προσεγγίσουν οι: Δημήτρης Λένης (αστροφυσικός, συγγραφέας), Νίκος Ν. Μάλλιαρης (περιοδικό Πρόταγμα), Τέλης Τύμπας (καθηγητής ιστορίας της τεχνολογίας, ΕΚΠΑ), ενώ συντονίζει ο Σπύρος Μανουσέλης (δημοσιογράφος, Η Εφημερίδα των Συντακτών).

Υπάρχει προλεταριακή λογοτεχνία και, αν ναι, από ποιες μορφές γραφής συγκροτείται; Πρόκειται για μια λογοτεχνία που γράφεται από τα εργατικά στρώματα ή μια λογοτεχνία που μιλάει γι’ αυτά; Κι ακόμα περισσότερο, ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της σήμερα; Πώς μπορεί να σχετίζεται η προσέγγιση της εργατικής καταπίεσης με άλλες, εξίσου βίαιες καταπιέσεις; Με αφετηρία αυτά τα ερωτήματα, οι συζητητές επιστρέφουν σε σημαντικές στιγμές μιας λογοτεχνίας των υποτελών, όπως γράφτηκε με διάφορες αφορμές: από το κίνημα των Λουδιτών μέχρι τον Μάη του ’68, και από το πρώιμο βιομηχανικό εργατικό κίνημα στη σύγχρονη καταπίεση των εργατικών μαζών και τις αντιστάσεις σε αυτήν. Συζητούν οι: Κρίτων Ηλιόπουλος (μεταφραστής), Χρήστος Κρυστάλλης (περιοδικό βλάβη), Ντίνα Σωτηριάδη (Λέσχη Ανάγνωσης Εκτός Γραμμής), ενώ συντονίζει ο Γιώργος Καλαμπόκας (εκδόσεις Εκτός Γραμμής).

Γιατί επιμένουμε να διαβάζουμε αστυνομική λογοτεχνία; Γιατί άνθρωποι που βρίσκονται πολύ μακριά από μια κουλτούρα «νόμου και τάξης» αρέσκονται να διαβάζουν περιπέτειες κακών μπάτσων ή ιδιωτικών ντετέκτιβ; Από την εμφάνισή της μέχρι τις μέρες μας, ανεξάρτητα από τα ιδιαίτερα γνωρίσματά της ανάλογα με τη σχολή ή τη χώρα συγγραφής, η αστυνομική λογοτεχνία αποτελεί την κατεξοχήν φόρμα του κοινωνικού μυθιστορήματος της εποχής μας. Γραμμένη ως επί το πλείστον από προοδευτικούς συγγραφείς, συνεχίζει να συμπυκνώνει το πεδίο στο οποίο καταγράφεται με τον πιο άμεσο τρόπο η διαμαρτυρία ενάντια στο άδικο και καταπιεστικό κοινωνικό σύστημα και η καταγγελία των κυρίαρχων πολιτικών εκφραστών του. Με αφορμή την εξαιρετικά πλούσια καλοκαιρινή εκδοτική παραγωγή, συζητούν για την ιδιαιτερότητα της αστυνομικής λογοτεχνίας και ιχνογραφούν το φαινομενικό της παράδοξο οι Κώστας Αθανασίου (μεταφραστής, επιμελητής της Εποχής των βιβλίων), Μάρκος Κρητικός, (συγγραφέας), Χίλντα Παπαδημητρίου (συγγραφέας, μεταφράστρια), ενώ συντονίζει ο Αντώνης Φράγκος (δημοσιογράφος, ρ/σ Στο Κόκκινο 105,5).

Η μετανάστευση και η εξορία εκατομμυρίων ανθρώπων το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, μπροστά στο τέρας του φασισμού, άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους και στην πνευματική ιστορία. Πώς η εξορία επηρέασε το έργο τους και τον τρόπο που έβλεπαν τον κόσμο οι «απάτριδες» του πνεύματος και οι συγγραφείς που λογοκρίθηκαν και βίωσαν τον ρατσισμό και την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους; Μέσα από ποιες διαδικασίες αποπειράθηκαν να δώσουν τη δική τους απάντηση σε μια εποχή που η διασύνδεση βίας, κουλτούρας και πολιτικής καθόριζε την κοινωνία; Πώς αυτή η στιγματισμένη κοινότητα αποτέλεσε το μέσο για τη δημιουργία νέων γλωσσικών δεσμών αλλά και για την κριτική παρατήρηση ενός κόσμου που συγκλονιζόταν από τεκτονικές αλλαγές; Με επίκεντρο τη Χάνα Άρεντ και τη Σχολή της Φραγκφούρτης, συζητούν η Βίκυ Ιακώβου (επίκουρη καθηγήτρια πολιτικής φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου) και ο Ηλίας Παπαγιαννόπουλος (επίκουρος καθηγητής πολιτικής θεωρίας, Πανεπιστήμιο Πειραιά), ενώ συντονίζει ο Νίκος Κατσιαούνης (εκδόσεις Έρμα)

Εκατό χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία, το μνημειώδες έργο του ούγγρου μαρξιστή Γκέοργκ Λούκατς «Ιστορία και ταξική συνείδηση» παραμένει αναντικατάστατο ανάγνωσμα για τη σχέση φιλοσοφίας και ιστορίας, για το υποκείμενο και το ερώτημα της οργάνωσης. Αντίστοιχα, η «Απάντηση στον Τζων Λιούις», του 1972, αποτέλεσε ένα από τα πιο πολεμικά έργα του γάλλου μαρξιστή Λουί Αλτουσέρ, που καθόρισε εν πολλοίς την πρόσληψη του συγγραφέα από το αναγνωστικό κοινό, διεκδικώντας μια ριζικά αντιτελεολογική σύλληψη της ιστορίας και απορρίπτοντας τον «θεωρητικό ανθρωπισμό». Με αφορμή τις πρόσφατες επανεκδόσεις των δύο βιβλίων σε νέες μεταφράσεις (από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων και Εκτός Γραμμής, αντίστοιχα), επιστρέφουν σε μια θεμελιώδη, στην ιστορία του μαρξισμού, θεωρητική αντιπαράθεση, με επίδικο τη σχέση της ιστορίας με τη φιλοσοφία όπως τη συμπύκνωσαν οι δυο κατεξοχήν ετερόδοξοι κι όμως τόσο διαφορετικοί στην προσέγγισή τους μαρξιστές του 20ού αιώνα, οι Δήμητρα Αλιφιεράκη (φιλόλογος), Παναγιώτης Σωτήρης (διδάσκων φιλοσοφία στο ΕΑΠ), Νίκος Φούφας (διδάσκων πολιτική φιλοσοφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο), ενώ συντονίζει ο Αλέξανδρος Μινωτάκης (Historical Materialism Athens).

Όλο και πιο ορμητικά, η αναζήτηση ενός φεμινιστικού τρόπου συνύπαρξης ξεχύνεται στη δημόσια σφαίρα και στην ιδιωτική ζωή. Ένας σύγχρονος φεμινισμός (επαν)εφευρίσκει τον εαυτό του μέσα από πρακτικές αντίστασης αλλά και απόπειρες να γράψει τη ζώσα ιστορία του. Έτσι γεννά κείμενα που μιλούν για τα τραύματα που αιώνες εκμετάλλευσης χαράσσουν στα σώματα των θηλυκοτήτων, για τις νέες μάχες απέναντι στις διαθεματικές καταπιέσεις, για τις επιθυμίες που δημιουργούν νέους δρόμους χειραφέτησης, για το συλλογικό «εμείς» που γεννιέται στη συνάρθρωση τραύματος και επιθυμίας. Τα πολλά πρόσωπα αυτών των αναζητήσεων φωτίζουν, μέσα από τη συνομιλία τους, τέσσερα σύγχρονα αλλά και αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους βιβλία που εκδόθηκαν πρόσφατα στα ελληνικά: Κλωτσιές με δωδεκάποντα (Ψηφίδες), Άπιαστη μητρότητα (εκδόσεις Πλήθος), Sister outsider (εκδόσεις Κείμενα), Φεμινισμός για το 99%: Μανιφέστο (εκδόσεις Εκτός Γραμμής). Συζητούν οι: Ισμήνη Θεοδωροπούλου (μεταφράστρια), Ελιάνα Καναβέλη (εκπαιδευτικός, διδακτόρισσα κοινωνιολογίας), Μαρία Μάζη (κοινωνιολόγος) και συντονίζει η Δέσποινα Παρασκευά-Βελουδογιάννη (εκδόσεις Εκτός Γραμμής).

Τι είναι αυτό που κάνει ένα λογοτεχνικό έργο κουίρ; Το υποκείμενο που το έχει γράψει, η θεματολογία και η γραφή, ή ο τρόπος ανάγνωσής του; Υπάρχει «κουίρ λογοτεχνία» ή είναι άλλος ένας διαχωρισμός, άλλη μια ταμπέλα; Είναι η «κουίρ λογοτεχνία» στρατηγική ενδυνάμωσης; Είναι ακτιβιστική, κινείται εκτός του κυρίαρχου αφηγήματος, ή έχει αφομοιωτικές τάσεις; Πώς συνομιλεί στην ελληνόφωνη λογοτεχνία το κουίρ βίωμα με την τάξη και τη φυλή; Ιχνογραφούν το παρελθόν και το παρόν της λογοτεχνίας που μιλά για το κουίρ βίωμα και την εμπειρία, αναζητούν τις προβληματικές και τα σημεία αναφοράς της, αναδεικνύουν τις επιθυμίες, τις αγωνίες, τις αναζητήσεις και τους συμβολισμούς που φέρει εντός της οι Ερωφίλη Κόκκαλη (συγγραφέας), μκχ (ποιήτρια), Γιώτα Τεμπρίδου (διδακτόρισσα φιλοσοφίας, συγγράφισσα) και συντονίζει ο Θοδωρής Αντωνόπουλος (δημοσιογράφος, LIFO).

Στο 6ο Θερινό Βιβλιοστάσιο παίρνουν μέρος οι εκδοτικοί οίκοι και περιοδικά: Ακυβέρνητες Πολιτείες, Αλφειός, Αντίποδες, Απρόβλεπτες, Ασίνη, Βαβέλ, βλάβη, Εκδόσεις των ξένων, Εκδόσεις των Συναδέλφων, Εκτός Γραμμής, Ενύπνιο, Έρμα, Εύμαρος, Ισνάφι, Κείμενα, Κέλευθος, Κιουρί-at, Κίχλη, Κυψέλη, Μάγμα, Οκτάνα, Ουαπίτι, Πανοπτικόν, Πλήθος, Φιλενάδια του Τεφλόν, Ψηφίδες, Angelus Novus, Firebrand, Futura, Kaboom, Opportuna, Petites-Maisons, Redmarks, Robotnik Fantastica, Yusra.