Για τρεις ημέρες η Σκόπελος πλημμύρισε παραδοσιακούς χορούς από όλη την Ελλάδα – κι εμείς ήμασταν εκεί

Αν έχεις συνδέσει τη Σκόπελο με το “Mamma Mia” δεν σε αδικώ – είναι εξάλλου η απόλυτη, feel-good καλοκαιρινή ταινία, που ανέδειξε σε όλο τον κόσμο τις ομορφιές του νησιού. Οφείλω ωστόσο, να σε ενημερώσω ότι η Σκόπελος είναι πολλά παραπάνω από το “νησί του Mamma Mia”. Με ήπιο τουρισμό, πανέμορφες παραλίες, φιλόξενους ανθρώπους, πλούσια παράδοση, η Σκόπελος έχει πολλά προσφέρει σε κάθε επισκέπτη όποια εποχή και να βρεθεί εκεί.

Εγώ έχω επισκεφτεί την Σκόπελο τρεις φορές, ομολογώ όμως ότι μόλις το περασμένο τριήμερο ανακάλυψα την πραγματική ομορφιά αυτού του νησιού, κι αυτό γιατί είχα την ευκαιρία να βρεθώ στο 8ο Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών “Διαμαντής Παλαιολόγος”, που έλαβε χώρα 7-9 Ιουλίου.

Για τρεις ημέρες, λοιπόν, το νησί γέμισε από ομάδες παραδοσιακών χορών που είχαν ταξιδέψει από όλη την Ελλάδα για να μπορέσουν να συμμετάσχουν στο φεστιβάλ. Το αποτέλεσμα; Πόντιοι, Κρήτες, Θρακιώτες, Πελοποννήσιοι, Μικρασιάτες, χορευτές από όλη τη χώρα να γίνονται “ένα” με Σκοπελίτες και… τουρίστες (Έλληνες αλλά και ξένους) σε μία τριήμερη γιορτή αφιερωμένη στη χορευτική μας παράδοση.

Η Σκόπελος φημίζεται για την όμορφη Χώρα και το γραφικό λιμάνι της, φωτογραφία: Γιάννης Σκιαθίτης

Είτε αγαπάς τους παραδοσιακούς χορούς, είτε δεν είχες καμία επαφή μέχρι και το περασμένο τριήμερο (όπως συνέβη με τους περισσότερους ξένους τουρίστες), είχες την ευκαιρία να ανακαλύψεις παραδοσιακούς χορούς από κάθε άκρη της χώρας. Και αν κρίνω από την δική μου εμπειρία, είμαι σίγουρη ότι πολλοί ήταν εκείνοι που δεν περίμεναν ποτέ ένα φεστιβάλ παραδοσιακών χορών να είναι τόσο “σύγχρονο”.

Αν είχες επισκεφτεί την Σκόπελο πριν από την πανδημία, τότε μάλλον είχες ακούσει για το φεστιβάλ, αφού από τις πρώτες του διοργανώσεις είχε μία ισχυρή παρουσία στο νησί. Η αρχή έγινε το 2014, με στόχο να τιμηθεί η μνήμη του Διαμαντή Παλαιολόγου, ενός ανθρώπου που αγαπούσε πολύ την χορευτική παράδοση και έκανε ό,τι μπορούσε για να προάγει τον πολιτισμό του νησιού.

Ένα φεστιβάλ, που ξεκίνησε με 200-250 επισκέπτες την πρώτη του χρονιά, πλέον θεωρείται ένα από τα πολυαναμενόμενα γεγονότα του καλοκαιριού για το νησί και για τους απανταχού λάτρεις των παραδοσιακών χορών. Ενδεικτικά, φέτος, συμμετείχαν 550 χορευτές και συνοδοί, ενώ το φεστιβάλ προσέλκυε περίπου στους 6 χιλιάδες επισκέπτες συνολικά το τριήμερο, σύμφωνα με μερικές πρώτες εκτιμήσεις των διοργανωτών.

“Φέτος είχαμε απόλυτη πληρότητα όλες τις ημέρες” μάς είπε η Κωνσταντίνα Αγγελέτου, διευθύντρια παραγωγής του φεστιβάλ, που ανέλαβε να μας δώσει μία γεύση από το όραμα του φεστιβάλ.

“Από κάποιες σκοτεινές περιόδους της Ελλάδας, ο παραδοσιακός χορός έχει συνδυαστεί με σκοτεινές ιδεολογίες. Εμείς είμαστε πολύ ενάντια σε αυτό, γιατί η παραδοσιακή μουσική είναι ethnic, είναι κάτι που έχουμε μέσα μας και μπορούμε να είμαστε περήφανοι για αυτό, χωρίς αισθήματα εθνικισμού. Έχει περάσει και στις νεότερες γενιές αυτό. Βλέπεις νέο κόσμο να χορεύει μπαϊντούσκα και να ξεδίνει με παραδοσιακά σαν να χορεύει πανκ” είπε, μιλώντας για μερικά πολύ γνωστά και αγαπημένα συγκροτήματα, όπως οι Villagers of Ioannina City, οι ΘΡΑΞ ΠΑΝΚΣ, οι Βουκολική Διαταραχή, που εκπροσωπούν μία ολόκληρη τάση των νέων, που θέλουν να δουν την παραδοσιακή μουσική με μία σύγχρονη ματιά.

“Εύχομαι λοιπόν ότι έχουμε περάσει σε ένα επόμενο στάδιο, που έχουμε απενοχοποιήσει την παραδοσιακή μουσική και μπορούμε να την χαρούμε χωρίς ενοχές” κατέληξε η Κ. Αγγελέτου, κάνοντας από την αρχή ξεκάθαρο ότι αυτό το φεστιβάλ ανήκει στο “σήμερα”.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να σημειώσω κάτι που μου έκανε τρομερά θετική εντύπωση. Πρώτον, το φεστιβάλ παρείχε ταυτόχρονη διερμηνεία στη νοηματική καθ’ όλη τη διάρκεια των παραστάσεων. Δεύτερον, ήταν απόλυτα plastic-free, με τα ποτήρια να είναι είτε χάρτινα είτε επαναχρησιμοποιούμενα.

Το Φεστιβάλ ξεκίνησε δυναμικά, με μία τεράστια παρέλαση που μετέτρεψε το λιμάνι της Χώρας σε ένα ατελείωτο γλέντι παραδοσιακών χορών, στο οποίο οι χορευτικές ομάδες από όλη την χώρα ουσιαστικά “συστήθηκαν”, μέσα από τους χορούς και τις εντυπωσιακές φορεσιές τους.

O σύλλογος Μανδριτσιωτών Θρακιωτών Θέρμης κατά τη διάρκεια της παρέλασης στο λιμάνι της Χώρας, φωτογραφία: Γιάννης Σκιαθίτης

Από το λιμάνι η γιορτή μεταφέρθηκε στο Δημοτικό Θέατρο της Χώρας, εκεί όπου θα λάμβαναν χώρα οι κεντρικές χορευτικές παραστάσεις όλου του τριημέρου. Την αρχή έκανε ο Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Σκοπέλου, που μας παρουσίασε χορούς από τις Σποράδες και το Αιγαίο, ενώ σειρά είχαν ο σύλλογος Μανδριτσιωτών Θρακιωτών Θέρμης, ο σύλλογος Μικρασιατών Καλαμάτας, το Λύκειο Ελληνίδων Καβάλας (που παρουσίασε ένα καταιγιστικό πρόγραμμα με χορούς από τη Μακεδονία) και η Χορευτική Ομάδα Ξένιοι Κρήτες, που ξεσήκωσαν το θέατρο, όπως εξάλλου συνηθίζουν οι κρητικοί χοροί.

Φωτογραφία: Γιάννης Σκιαθίτης

Η βραδιά έκλεισε με ένα welcome party στον Φάρο του λιμανιού – και από την πρώτη κιόλας ημέρα του φεστιβάλ, ένα πράγμα είχε γίνει ξεκάθαρο στο μυαλό μου: Αυτό δεν ήταν ένα απλό φεστιβάλ παραδοσιακών χορών, αλλά μία γιορτή, με στόχο να φέρει την παράδοση όσο πιο κοντά γίνεται στο σήμερα.

Το πρόγραμμα της δεύτερης ημέρας περιλάμβανε μία ξενάγηση στην πανέμορφη Χώρα του νησιού – και αν κρατώ κάτι από αυτή τη ξενάγηση είναι το εργαστήριο μικροναυπηγικής του κ. Μπουνταλά, μία οικογενειακή επιχείρηση που κρατά μία παράδοση αιώνων, η οποία μένει μέχρι σήμερα ζωντανή μέσα από τον κ. Γιάννη Μπουνταλά και την κόρη του, Ρηγίνα.

Ο Τριαντάφυλλος Μπουνταλάς έμαθε την τέχνη της μικροναυπηγικής στον γιο του Γιάννη και το αρμάτωμα στην κόρη του, Νίνα (φωτογραφία από τη δεκαετία του ’80).

Το πρόγραμμα για την ημέρα ήταν πλούσιο, ωστόσο εμείς επιλέξαμε να παρακολουθήσουμε ένα σεμινάριο κρητικών χορών στην παραλία Γλυστέρι. Έχετε δει ποτέ σε κρητικό γλέντι σε beach bar; Ούτε εγώ! Κι όμως, το σεμινάριο μετατράπηκε σε ένα σχεδόν τρίωρο κρητικό γλέντι – και δεν υπήρξε κάποιος που μπόρεσε να αντισταθεί στο να σηκωθεί να χορέψει.

Η βραδιά εννοείται έκλεισε με τις παραστάσεις παραδοσιακών χορών στο δημοτικό θέατρο της Χώρας, όπου παρακολουθήσαμε χορούς από την Νάξο από την ομάδα Ελληνικοί Χοροί Δρώμενα (ΚΕ.Μ.Ε.Α), χορούς από την περιοχή της Χερσονήσου Ερυθραίας από την Ένωση Μικρασιατών Θήβας, χορούς από τη Θεσσαλία από τον Χορευτικό Όμιλο Αιγίου (αλήθεια πόσο ενδιαφέρον που χορευτές κάτοικοι Αιγίου χόρεψαν θεσσαλικούς χορούς;), ενώ λίγο πριν το κλείσιμο μάς ξεσήκωσε ο Μορφωτικός και Πολιτιστικός Σύλλογος «Καλλίστη» Καλαμαριάς με διάφορους δημοφιλείς λαϊκούς χορούς και εννοείται το εκρηκτικό φινάλε έκανε ο Παγκρήτιος Σύλλογος Νομού Αιτωλοακαρνανίας.

Κάπως έτσι έφτασε η Κυριακή, η τρίτη και τελευταία ημέρα του φεστιβάλ, κατά την οποία είχαμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε τη Γλώσσα, ένα πανέμορφο οικισμό της Σκοπέλου, με πανέμορφα “νησιώτικα” λευκά  σπίτια, πλακόστρωτα καλντερίμια και μία θέα που κόβει την ανάσα (αν αντέχεις να ανέβεις μέχρι τον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος αν θυμάμαι καλά διοργανώνει φοβερό πανηγύρι για τον Δεκαπενταύγουστο).

Η εντυπωσιακή σκοπελίτικη φορεσιά, φωτογραφία: Γιάννης Σκιαθίτης

Εκεί, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ, Χρήστος Παλαιολόγος, μάς χάρισε μία πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση για την (πραγματικά εντυπωσιακή) σκοπελίτικη νυφιάτικη φορεσιά – που αποτελεί ένα ιδιαίτερο κομμάτι του λαογραφικού πλούτου της Σκοπέλου, όπως ενημερωθήκαμε αργότερα.

Επόμενη στάση η παραλία Καστάνη, ίσως η πιο διάσημη παραλία του νησιού, χάρη στο Mamma Mia και στην φυσική ομορφιά της, φυσικά. Εκεί ήταν προγραμματισμένο ένα beach party, το οποίο (καλά καταλάβατε) μετατράπηκε σε γλέντι – και κανείς δεν έμεινε αμέτοχος, εθελοντές, χορευτές, παραθεριστές χόρευαν χωρίς σταματημό.

Η καταπράσινη παραλία Καστάνη

Το βράδυ παρακολουθήσαμε την τρίτη και τελευταία παράσταση του φεστιβάλ. Το Λύκειο των Ελληνίδων Θήβας ανέλαβε να μας ξεσηκώσει με νησιώτικους χορούς, ο Σύλλογος Αγίας Τριάδας Παιανίας παρουσίασε ένα πρόγραμμα με χορούς από τη Μ. Ασία, το Χορευτικό Τμήμα Πυλαίας Κ.Ε.Π.Α.Π. Δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη χορούς από την Πιερία, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κερατσινίου “Θυμαιτάδαι” χορούς από την Πάρο και τη Σέριφο, ενώ η Καλλιτεχνική Στέγη Ποντίων Βορείου Ελλάδας παρουσίασε ένα πρόγραμμα ιδανικό για φινάλε, με τους χορούς να συνοδεύουν ποντιακή λύρα και νταούλι, ξεσηκώνοντας το θέατρο, που υποδέχτηκε με εξίσου μεγάλο ενθουσιασμό το χορευτικό “Διαμαντής Παλαιολόγος”.

Η Καλλιτεχνική Στέγη Ποντίων Βορείου Ελλάδας μάς ξεσήκωσε με τους ποντιακούς χορούς της, φωτογραφία: Γιάννης Σκιαθίτης

Εκεί ήταν που το κοινό είχε επιτέλους την ευκαιρία να γίνει “ένα” με τους χορευτές σε ένα τεράστιο γλέντι, που για εμένα αποκρυστάλλωσε την ομορφιά και το νόημα αυτού του φεστιβάλ. Άνθρωποι κάθε ηλικίας (στην πλειονότητά τους νέα παιδιά), επαγγελματίες και ερασιτέχνες, Σκοπελίτες και τουρίστες, χόρευαν, τραγουδούσαν, διασκέδαζαν με παραδοσιακά τραγούδια σε μία άκρως συλλογική εμπειρία, χωρίς “πρέπει” και περιορισμούς.

Ακόμα κι αν δεν ξέρεις τα βήματα, ακόμα κι αν δεν έχεις ποτέ βρεθεί στην Κρήτη ή τη Μακεδονία, η μουσική και ο χορός είναι πράγματα που μας ενώνουν, χωρίς να κοιτούν ηλικία, φύλο, τοπικισμούς, διακρίσεις. Αυτή είναι η ομορφιά και της παραδοσιακής μουσικής – και μόνο αν την προσεγγίσουμε έτσι θα μπορέσει να μείνει ζωντανή.

Αν κρατώ κάτι, λοιπόν, από αυτό το τριήμερο, είναι το ότι οι παραδοσιακοί χοροί έγιναν το όχημα για να συναντηθούν παραδόσεις και κουλτούρες από όλη την Ελλάδα. Είναι πραγματικά πολύ ελπιδοφόρο το γεγονός ότι μια ομάδα νέων κυρίως ανθρώπων μπόρεσαν να διοργανώσουν ένα φεστιβάλ, που σέβεται τον άνθρωπο, τον πολιτισμό και το περιβάλλον – αυτός μάλλον είναι ένας από τους λόγους που ολόκληρο νησί αγκαλιάζει κάθε διοργάνωση.

Ένας από τους στόχους του φεστιβάλ για την επόμενη χρονιά είναι να μπορέσουν να συμμετέχουν σχήματα και από πιο μακρινά μέρη του πλανήτη – μία πρόκληση που δεν είναι άγνωστη για τους διοργανωτές του Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών “Διαμαντής Παλαιολόγος”. Ραντεβού, λοιπόν, στο 9ο Φεστιβάλ!