Γιάννης Τσαρούχης: 34 χρόνια μετά τον θάνατο του, αφήνει ακόμα το αποτύπωμά του

“Ένας επαναστάτης δεν γίνεται να είναι συνάμα και κλασικός. Αλλά με τον Τσαρούχη γίνεται” είχε δηλώσει ο Οδυσσέας Ελύτης για τον Γιάννη Τσαρούχη, έναν από τους σημαντικότερους έλληνες καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Πράγματι, ο Τσαρούχης κινούταν σε δύο γραμμές: Την νεοκλασική τάση, που προσπαθεί να αφομοιώσει το αρχαίο ελληνικό ιδεώδες και την απόλυτη αντίρρηση αυτής.

Με έργα εμπνευσμένα από την ελληνική παράδοση, τη μυθολογία και την ομορφιά του ανθρώπινου σώματος που είναι γνωστά για το έντονο χρώμα, την πλούσια υφή και την ποιητική τους διάθεση, ο πρωτοπόρος καλλιτέχνης άφησε σημαντική παρακαταθήκη στον ελληνικό πολιτισμό. Καταξιωμένος ζωγράφος, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, συγγραφέας και μεταφραστής, ο Γιάννης Τσαρούχης δήλωνε απλώς “ερευνητής”.

“Πιστεύω πως είμαι ένας ερευνητής, που ψάχνω να βρω μέσα μου την αληθινή μου πίστη και πάνω στα έργα μου τον τρόπο που θα ήταν πιο σύμφωνος με τον εαυτό μου… Τα καλά παραδείγματα πρέπει να ξέρουμε να τα ερμηνεύουμε σύμφωνα με την περίπτωση μας, αλλιώς καταντούν καταστρεπτικά” είχε πει το 1987 ο ίδιος ο καλλιτέχνης.

Ναύτης καθιστός και γυμνό ξαπλωμένο, 1948. Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη.

Τα έργα του, πρωτοποριακά για την εποχή τους, βοήθησαν να αλλάξει ο τρόπος που βλέπουμε την τέχνη μέσω του μοντερνισμού και του σεξουαλισμού που διακατείχε τις δημιουργίες του. Ο Τσαρούχης μετατόπισε τα όρια ανεκτικότητας απέναντι στην ομοφυλοφιλία και αποτέλεσε σημαντικό εκπρόσωπο της ελληνικής γκέι κοινότητας. Τα έργα του ήταν συχνά εμπνευσμένα από την προσωπική του εμπειρία και “έσπασαν” πολλά ταμπού, χωρίς ο ίδιος να χρειαστεί να κάνει κάποιο επίσημο σχόλιο. Η αποδοχή του κοινού και η αναγνώριση του έργου του, τον έκαναν έναν πραγματικό star της εποχής του.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης ως Άγγελος στην αποθέωση του Αθανάσιου Διάκου, 1948. Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη.

Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1910 και σπούδασε ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. “Γεννήθηκα στο τελευταίο πάτωμα ενός σπιτιού τρίπατου στην οδό Λουκά Ράλλη και Βασιλέως Γεωργίου, στον Πειραιά. Όπως τα περισσότερα σπίτια εκεί τότε, ήταν νεοκλασικό… Το να βγεις περίπατο στον Πειραιά εκείνη την εποχή ήταν σαν να σεργιανίζεις σε μια γιγαντιαία σκηνογραφία με βράχια και ωραία σπίτια με αγάλματα και αετώματα” είχε δηλώσει ο καλλιτέχνης, που όσο πολυταξιδεμένος κι αν ήταν, πάντα εξέφραζε την αγάπη του για τις Αθηναϊκές συνοικίες, με μια πιο καλλιτεχνική ματιά.

Καφενείο Μαυροκέφαλου, 1966, Νερομπογιά σε χαρτί kraft, Ίδρυμα Γιάννης Τσαρούχης

Το 1935, με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου έζησε και εργάστηκε για τα επόμενα 15 χρόνια. Εκεί, γνώρισε και συνδέθηκε με σημαντικούς καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο Πικάσο, ο Ματίς και ο Μπρακ. “Η αγάπη που τρέφω για τους μεγάλους μοντέρνους (Πικάσο, Ματίς, Μπρακ κ.α.) προέρχεται από το ότι εξέφρασαν ένα αληθινό αίσθημα βγαλμένο από την πραγματικότητα” είχε πει χαρακτηριστικά για τους πυλώνες του μοντερνισμού, των οποίων ήταν αδιαμφησβήτητα εφάμιλλος.

Το 1950, επέστρεψε στην Ελλάδα και άρχισε να εργάζεται ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος σε θεατρικές παραστάσεις. Επίσης, άρχισε να εκθέτει τα έργα του σε σημαντικές γκαλερί ανά τον κόσμο. Ο Τσαρούχης άφησε την τελευταία του πνοή το 1989 στην Αθήνα, αλλά το έργο του συνεχίζει να εμπνέει και να συγκινεί τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Γυμνό ξαπλωμένο σε κόκκινη κουβέρτα, 1948. Ιδιωτική συλλογή.

Αυτή την περίοδο μάλιστα μπορείτε να ανακαλύψετε το έργο του σπουδαίου καλλιτέχνη μέσα από τα μάτια της νέας γενιάς καλλιτεχνών. Φοιτητές της Ανώτατης σχολής Καλών Τεχνών, σε συνεργασία με το ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη, παρουσιάζουν πίνακες, φωτογραφίες, videos, εγκαταστάσεις και άλλες κατασκευές που αντλούν δημιουργικές αφορμές από τα έργα του Τσαρούχη. Οι νέοι καλλιτέχνες μας βάζουν “Στον κύκλο του Τσαρούχη” σε μια έκθεση που παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Τσαρούχη.

Μέσα από μια σειρά συναντήσεων στο ίδρυμα, νέοι καλλιτέχνες είχαν την ευκαιρία να ερευνήσουν το αρχείο του Τσαρούχη, να διαβάσουν τα κείμενα του και να ανακαλύψουν τις πολλαπλές εκφάνσεις του ταλέντου του. Επεξεργάστηκαν ποιήματα, σκηνικά, κοστούμια, πίνακες, και ακόμη, είχαν την ευκαιρία να εργαστούν στον χώρο, στον ίδιο χώρο που δημιουργούσε επί σειρά ετών ο ίδιος ο Γιάννης Τσαρούχης. Το αποτέλεσμα της έρευνάς και δουλειάς τους παρουσιάζεται σε αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση, που θα διακοπεί τον Αύγουστο, για να συνεχίσει τον Σεπτέμβριο. Περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση θα βρείτε εδώ.