Κώστας Καρυωτάκης: Αλήθειες και ψέματα για το τέλος του σπουδαίου ποιητή

Όταν ο Κώστας Καρυωτάκης πάτησε την σκανδάλη και έδωσε τέλος στη ζωή του, στις 21 Ιουλίου 1928, ξύπνησε μία σειρά από φήμες και ερωτήματα γύρω από τα πιθανά αίτια που τον οδήγησαν να αφαιρέσει τη ζωή του, που δεν έχουν κοπάσει ούτε στιγμή.

Ο σημαντικότερος και “κατεξοχήν αντιπροσωπευτικός ποιητής της γενιάς του” σύμφωνα με τον Τέλλο Άγρα, ο Κώστας Καρυωτάκης ανέδειξε όσο κανείς άλλος τους προβληματισμούς της εποχής του, ενώ δεν φοβήθηκε να καταγγείλει τις παθολογίες που μάστιζαν την τότε κοινωνία, αλλά και τις αδικίες και αυθαιρεσίες της εξουσίας.

Μάλιστα, μετά από έναν νόμο της τότε κυβέρνησης που οδήγησε στις απολύσεις χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων, ο Καρυωτάκης ανέπτυξε συνδικαλιστική δράση, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των διεκδικήσεων, ενώ εκλέχθηκε και Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Δημοσίων Υπαλλήλων της Αθήνας. Αυτή η ενεργή του δράση οδήγησε και στην έκτακτη απομάκρυνση και μετάθεση του στην Πρέβεζα, ένα γεγονός που κλόνισε σοβαρά την ψυχολογία του ποιητή.

Παράλληλα, φαίνεται να είχε εξαπολυθεί μία εκστρατεία δυσφήμισης του ονόματός του, ως αντίποινα για την συνδικαλιστική του δράση, αλλά και τις αποκαλύψεις που είχε κάνει για την διαφθορά στο Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας από τον τότε βενιζελικό υπουργό Μιχαήλ Κύρκο.

Όπως είναι φυσικό, όλα αυτά, δεν βοήθησαν την ψυχική υγεία του Καρυωτάκη, που ήταν ήδη κλονισμένος από την σύφιλη που τον ταλαιπωρούσε έξι χρόνια. Ίσως αυτά τα γεγονότα να τον οδήγησαν και στην αφαίρεση της ζωής του.

Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι μετά τον θάνατό του αποκρύφτηκαν πολλές πτυχές της προσωπικότητας του, ενώ αναδείχθηκε μία εικόνα του που μόνο αντιπροσωπευτική δεν ήταν. Ο μαχητικός, οξυδερκής Καρυωτάκης θεωρείται μέχρι και σήμερα “απαισιόδοξος, μισάνθρωπος, ανίκανος να αγαπήσει και να αγαπηθεί” κυρίως λόγω της βιογραφίας που γράφτηκε από τον Χαρίλαο Σακελλαριάδη, μάλλον σε μία προσπάθεια της οικογένειας Καρυωτάκη να παρουσιάσει τον ποιητή ως ψυχικά διαταραγμένο, ώστε να επιτραπεί η ταφή του.

Δημοσίευμα της εφημερίδας Εμπρός, 27 Ιουλίου 1928

Ανακρίβειες, όμως, υπάρχουν από την πρώτη στιγμή της αυτοκτονίας του ποιητή, πολύ πριν την βιογραφία. Δημοσιεύματα της εποχής κάνουν λόγο για αυτοκτονία με πυροβολισμό στον κρόταφο, στο δωμάτιό του. Στην πραγματικότητα, όμως, ο ποιητής πυροβόλησε την καρδιά του, στον κόλπο του Αγίου Σπυρίδωνα στην Πρέβεζα.

Μάλιστα, ο επίσης ποιητής Κώστας Βάρναλης γράφει στο ποίημα Τρεις Θάνατοι: «Ζηλεύω σου το θάρρος, Καρυωτάκη, να σμπαραλιάσεις την τρανή καρδιά, και την κακοτυχιά σου, Ὀλύμπιε Τάκη, να σε πάρουν τα κύματα βαθιά», αναφερόμενος πιθανώς στην αποτυχημένη προσπάθειά του Καρυωτάκη να αυτοκτονήσει με πνιγμό.

Σε αντίθεση με τον Βάρναλη, όμως, πολλοί θεώρησαν την πράξη του Καρυωτάκη ως πράξη δειλίας, αλλά και ως απόδειξη της “διαταραγμένης” του προσωπικότητας. Παρ’ ολ’ αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο σπουδαίος ποιητής έπασχε από σύφιλη, μία ασθένεια, που πέρα από το κοινωνικό στίγμα από το οποίο συνοδευόταν, θα είχε και τραγικές επιπτώσεις στην ζωή του ποιητή.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της εποχής ήταν η περίπτωση του Βιζυηνού, του οποίου οι «παράλογες» πράξεις -όπως για παράδειγμα ο εμμονικός έρωτας του με μία 14χρονη κοπέλα- ήταν αποτέλεσμα μίας παραφροσύνης που συνδέεται με το τελικό στάδιο της σύφιλης, που τότε δεν ήταν φυσικά ιάσιμη.

Έτσι, για πολλούς η αυτοκτονία του Καρυωτάκη δεν ήταν μια «δειλή» κίνηση ενός μίζερου ανθρώπου, αλλά μία προσπάθεια ενός δυνατού ανθρώπου να δώσει στον εαυτό του το τέλος που του άξιζε, ένα τέλος με τους δικούς του όρους -όσο ακόμα είχε τον έλεγχο των πράξεων του.

Ο ίδιος στο αποχαιρετιστήριο σημείωμά του έγραφε: «Αφού εδοκίμασα όλες τις χαρές, είμαι έτοιμος για έναν ατιμωτικό θάνατο. Λυπούμαι τους δυστυχισμένους γονείς μου, λυπούμαι τ’ αδέλφια μου. Αλλά φεύγω με το μέτωπο ψηλά. (Ήμουν άρρωστος.)»