Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας: Ένα ταξίδι γεμάτο μουσική και ιστορία στην πρωτεύουσα της Μεσσηνίας

Στην Πλατεία Βασιλέως Γεωργίου Β’, στην Καλαμάτα, υπάρχει ένα εικαστικό έργο δημιουργημένο από τον Παναγιώτη Λαμπρινίδη για την επέτειο 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης, το «Μνημείο Φωτός». Αποτελείται από τρία μέρη. Ένα κάθετο μεταλλικό κυλινδρικό στοιχείο με αποτυπωμένο διάτρητο και διαπερατό από το φως το πρώτο πολιτικό και διπλωματικό κείμενο του Αγώνα, την «Προειδοποιήσις εις τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς» της Μεσσηνιακής Σύγκλητου. Ένα οριζόντιο μάρμαρο με τη λέξη «ελευθερία» γραμμένη σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, η έννοια της οποίας «οπτικοποιείται», χάρη στο τρίτο φωτογλυπτικό στοιχείο, ως μια δέσμη φωτός που ενώνει τον ουρανό και τη γη. Και ως προς το τελευταίο δεν μπορεί κάποιος να μη σκεφτεί πόσο απόλυτα ταιριάζει μια τέτοια σπουδαία αναλογία όταν στο μυαλό εισέρχεται η λέξη μουσική.

Γιατί η Καλαμάτα -η πρώτη ελληνική πόλη που απελευθερώθηκε- επιδεικνύει περήφανα και αγκαλιάζει την τέχνη με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως και την ιστορία της, οικουμενικά. Ένας εξαιρετικός λόγος, λοιπόν, για να την επισκεφτεί κανείς και να τη γνωρίσει είναι το φεστιβάλ κλασικής και τζαζ μουσικής «Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας», το οποίο φέτος διεξάγεται για 7η χρονιά και ολοκληρώνεται στις 5 Αυγούστου. Η ιδρυτική και οργανωτική ομάδα του αποτελείται από τους Indira Rahmatulla, Στάθη Γυφτάκη και Δημήτρη Λάμπο.

Εμείς είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τις πρώτες τρεις μέρες των εκδηλώσεων του και σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας από τη διοργάνωση καθώς και από τη διαμονή μάς στην πρωτεύουσα της Μεσσηνίας.

Το Μνημείο Φωτός | Φωτογραφία: Αριστούλα Ζαχαρίου

Την ημέρα της άφιξης μας ήρθαμε για πρώτη φορά σε επαφή με την πόλη μέσα από έναν απογευματινό περίπατο. Στην Καλαμάτα το σύγχρονο/αστικό εναλλάσσεται με το παραδοσιακό στοιχείο προσφέροντας στον επισκέπτη μια ποικιλία αυθεντικών εικόνων και εμπειριών. Μοιάζει να ζει στους δικούς της χαλαρούς ρυθμούς και αυτός είναι ένας από τους λόγους -μαζί φυσικά με τη ζεστή φιλοξενία και την ευγένεια των ανθρώπων της- που σε κάνει να εξοικειώνεσαι πολύ εύκολα μαζί της. Και πιο σημαντικά, η πόλη αυτή αγαπάει τον πολιτισμό. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι του μοναδικού και πολυδιάστατου χαρακτήρα της.

Πιάνο Τρίο Isimsiz | Φωτογραφία: Στυλιανός Παπαρδέλας

Έτσι το βράδυ βρεθήκαμε στο Μέγαρο Χορού, ένα επιβλητικό πολιτιστικό τοπόσημο, σύγχρονης αρχιτεκτονικής, για την εναρκτήρια εκδήλωση των «Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας». Η φετινή διοργάνωση υποσχέθηκε ένα πρόγραμμα γεμάτο «αντιθέσεις, φρεσκάδα και δυναμισμό». Και από το πρώτο της κιόλας «καλωσόρισμα» έγινε αμέσως αντιληπτό πως θα κρατούσε αυτήν της την υπόσχεση.

Οι «Διεθνείς Ημέρες» επέλεξαν να μάς παρουσιάσουν για την έναρξη ένα μουσικό σύνολο που έρχεται για πρώτη φορά στη χώρα μας, τους Τρίο Isimsiz. Δημιουργήθηκε το 2009 στο Guildhall School of Music & Drama και αποτελείται από τους Pablo Hernán Benedí (βιολί), Edvard Pogossian (βιολοντσέλο) και Erdem Misirlioglu (πιάνο). Οι τρεις τους μάς συστήθηκαν με έργα των Joseph Haydn, Eric Wolfgang Korngold και Johannes Brahms, χαρίζοντας μας μια άκρως ενδιαφέρουσα βραδιά.

Παρακολουθώντας τους Τρίο Isimsiz αυτό που σου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι το πως εξωτερικεύουν μέσα από τις εμφατικές κινήσεις, τις εκφράσεις των προσώπων και τις πληθωρικές ερμηνείες τους, τον τρόπο που «βιώνουν» οι ίδιοι τη μουσική μέσα τους. Ο ενθουσιασμός τους είναι μεταδοτικός, απολύτως φυσικά και κάπως παιχνιδιάρικα θα λέγαμε. Σε παρασύρει σε θαυμαστά μουσικά «μονοπάτια» που με έκπληξη ανακαλύπτεις πως ενυπάρχουν μέσα στην ψυχή σου, μετατρέποντας το ατομικό βίωμα σε συλλογικό.

Το Μέγαρο Χορού Καλαμάτας, ένα επιβλητικό πολιτιστικό τοπόσημο, σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Φωτογραφία: Αριστούλα Ζαχαρίου

Η Καλαμάτα είναι μια πόλη με πλούσια και συναρπαστική ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Επί φραγκοκρατίας θα γνωρίσει την αίγλη, ενώ θα ζήσει την πιο ένδοξη στιγμή της με την απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό στις 23 Μαρτίου του 1821. Από τα τέλη του 19ου αιώνα και έπειτα θα παρουσιάσει σημαντική ανάπτυξη και ακμή, θα έρθει αντιμέτωπη με δύο καταστροφικούς σεισμούς, θα ανασυγκροτηθεί και μέχρι σήμερα θα παραμείνει ένα από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της Ελλάδας.

Ο Βυζαντινός Ναός των Αγιών Αποστόλών (11ο – 12ο αι.) στο ιστορικό κέντρο της Καλαμάτας | Φωτογραφία: Αριστούλα Ζαχαρίου

Την Καλαμάτα, λοιπόν, δεν την έχεις μάθει πραγματικά αν δεν επισκεφτείς το ιστορικό της κέντρο με τη γραφική αρχιτεκτονική, τους πεζόδρομους, τις μεγάλες πλατείες, τα μαγαζιά, τα μνημεία και τα μουσεία. Εκεί εμείς πραγματοποιήσαμε τέσσερις «must» στάσεις:

Ανεβήκαμε στο Κάστρο, το οποίο οφείλει τη σημερινή του μορφή στις ανακατασκευές του ιδρυτή του πριγκιπάτου της Αχαΐας, Γοδεφρείδου Α΄ Βιλλεαρδουΐνου, (αρχές 13ου αιώνα), για να απολαύσουμε την πανοραμική θέα, όπου το μάτι «φτάνει» μέχρι τη θάλασσα. Επισκεφτήκαμε τον βυζαντινό ναό των Αγιών Αποστόλών (11ο – 12ο αι.), εκεί που οι Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και Παπαφλέσσας συμμετείχαν στην πανηγυρική δοξολογία μετά την απελευθέρωση της. Περιηγηθήκαμε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας, το οποίο στεγάζεται στην παλιά κλειστή Δημοτική Αγορά και παρουσιάζει τη διαχρονική εξέλιξη της πόλης και της ευρύτερης περιοχής από την Προϊστορική Περίοδο έως τα Βυζαντινά Χρόνια (1453). Και αφήσαμε για το τέλος τη Συλλογή ελληνικών ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια», μια από τις πιο πληρέστερες σε πανελλήνιο επίπεδο, που φιλοξενείται στον εκθεσιακό χώρο του Λυκείου των Ελληνίδων Καλαμάτας. Στους τρεις ορόφους, ολοκληρωμένες φορεσιές, κοσμήματα, χρυσοκέντητοι επενδυτές, πόρπες και άλλα αξεσουάρ μας έδωσαν μια εντυπωσιακή «γεύση» για την ενδυματολογική παράδοση από άκρη σε άκρη της Ελλάδας, τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ στην είσοδο θαυμάσαμε την εκπληκτική λεπτομέρεια με την οποία τα σκίτσα του Γιάννη Μετζικώφ αποτυπώνουν τις γυναικείες παραδοσιακές ενδυμασίες των ελληνικών νησιών.

Ex Silentio στην Αρχαία Μεσσήνη | Φωτογραφία: Στυλιανός Παπαρδέλας

Το «ταξίδι» μάς στον χρόνο συνεχίστηκε το βράδυ με τη συναυλία των Ex Silentio στο Θέατρο Αρχαίας Μεσσήνης όπου και μεταφερθήκαμε με το πούλμαν του φεστιβάλ. Μια από τις πολυάριθμες εκδηλώσεις των «Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας» με δωρεάν είσοδο για το κοινό. Η Αρχαία Μεσσήνη (ιδρ. 369 π.Χ), ένας αρχαιολογικός χώρος γύρω στα 35 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα, αποτελεί κορυφαία επιλογή για μια σύντομη «απόδραση» εκτός πόλης. Τα σημαντικά αρχαιολογικά κατάλοιπα που έχουν ανακαλυφθεί εκεί δίνουν μια όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα μιας αρχαίας πόλης με τις οχυρώσεις, το θέατρο, την αγορά και τα ιερά της, το στάδιο και το γυμνάσιο, το ασκληπιείο, την παλαίστρα, τα ταφικά μνημεία κ.α. Και φυσικά το μουσείο.

Για έναν τέτοιο υποβλητικό χώρο δεν θα μπορούσαμε να σκεφτούμε κάτι πιο ταιριαστό από τους Ex Silentio. Το ξεχωριστό αυτό μουσικό σύνολο, σε καλλιτεχνική διεύθυνση του Δημήτρη Κούντουρα, δημιουργήθηκε το 2001 και ειδικεύεται στην παλαιά μουσική και την ιστορική ερμηνεία. Εκείνο το Σαββατόβραδο μας χάρισαν μια μαγευτική εμπειρία κάτω από τον έναστρο ουρανό, αντάξια της κατάνυξης και της μυσταγωγίας που αποπνέει η Αρχαία Μεσσήνη. Μια βραδιά αφιερωμένη στη μπαρόκ μουσική με έργα των Vivaldi, Handel, Rameau και Rebel.

Ο ιδιαίτερος ήχος που παρήγαγαν τα όργανα εποχής των Ex Silentio, τα ιστορικά φλάουτα του Δημήτρη Κούντουρα, το μπαρόκ βιολί των Φανή Βοβώνη και Άντζυ Κασδά, η βιόλα ντα γκάμπα του Ανδρέα Λινού, το βιολόνε του Δημήτρη Τίγκα και το τσέμπαλο του Πάνου Ηλιόπουλου, καθώς, φυσικά, η καθηλωτική και συγκινητική ερμηνεία της σοπράνο Φανής Αντωνέλου, μάς διηγήθηκαν μουσικές «ιστορίες» για τη γέννηση του κόσμου, το δέος της ύπαρξης, τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, την ανυπέρβλητη ομορφιά της και άλλες φιλοσοφικές αναζητήσεις που απασχόλησαν τους δημιουργούς της εποχής εκείνης.

Το Θέατρο Αρχαίας Μεσσήνης από ψηλά | Φωτογραφία: Αριστούλα Ζαχαρίου

Η τρίτη και τελευταία ημέρα παραμονής μας στην Καλαμάτα ξεκίνησε με μια ακόμη εξόρμηση στο ιστορικό κέντρο για να επισκεφτούμε το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται στο παραδοσιακό Αρχοντικό Κυριακού. Εκεί μάθαμε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον προβιομηχανικό τρόπο ζωής των κατοίκων της Καλαμάτας με εκθέματα για την καθημερινότητα, την αγροτική και ποιμενική ζωή, τη γεωργική βιοτεχνία, την υφαντική τέχνη, την αγγειοπλαστική, τα αστικά επαγγέλματα, την τυπογραφία και τη βιβλιοδεσία. Είδαμε πως οι αστές Καλαματιανές γυναίκες στόλιζαν τα σπίτια τους. Περιδιαβήκαμε σε αίθουσες με ιστορικό υλικό και έργα τέχνης για την Ελληνική Επανάσταση, με παραδοσιακές ενδυμασίες αλλά και τις ευρωπαϊκές τάσεις που ενέπνευσαν το ντύσιμο των Καλαματιανών και με αγιογραφίες.

Έπειτα αφήνοντας πίσω μάς το παρελθόν της πόλης αποφασίσαμε να γνωρίσουμε το παρόν της και έτσι από το ιστορικό κέντρο ξεκινήσαμε για έναν περίπατο προς το λιμάνι της Καλαμάτας. Την Καλαμάτα χαίρεσαι να την περπατάς. Φαρδιά πεζοδρόμια, πεζόδρομοι, μεγάλες πλατείες, πάρκα, ελάχιστη κίνηση, πολλές διαβάσεις, ποδηλατόδρομοι δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για μια χαλαρή βόλτα που σου φτιάχνει τη διάθεση και την οποία μπορείς να συνδυάσεις εξερευνώντας τις αμέτρητες γαστρονομικές απολαύσεις που η πόλη έχει να σου προσφέρει.

Κινηματογράφος και μουσική στο Πάρκο Σιδηροδρόμων | Φωτογραφία: Στυλιανός Παπαρδέλας

Το βράδυ μας βρήκε στο Δημοτικό Πάρκο Σιδηροδρόμων Καλαμάτας, μια έκταση 54 στρεμμάτων που περιλαμβάνει το Μουσείο Σιδηροδρόμων, παιδικές χαρές, γήπεδα και ανοιχτούς χώρους πολιτιστικών εκδηλώσεων. Περπατώντας δίπλα σε παλιά βαγόνια των Συρμών του ΟΣΕ και ανάμεσα στους κατοίκους που κατακλύζουν τον χώρο τα απογεύματα, βρεθήκαμε στην Πλατεία Ευκαλύπτων για να παρακολουθήσουμε μια ακόμη δωρεάν εκδήλωση των «Διεθνών Μουσικών Ημερών Καλαμάτας».

Εκεί ο βωβός κινηματογράφος συνάντησε τη μουσική σε έναν υπέροχο διάλογο που χάρισε πολλά χαμόγελα στους παρευρισκόμενους. Η Moving Band του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας (Γιώργος Παυλάκος, Σταύρος Τσότρας, Υπαπαντή Αλεξανδροπούλου, Κατερίνα Μηλιαρέση, Στάθης Γυφτάκης) έντυσε μουσικά με παιχνιδιάρικη διάθεση και γνωστές μελωδίες δύο ξεκαρδιστικές ταινίες του Buster Keaton, το «Σκιάχτρο» (1920) και τη «Μια Εβδομάδα» (1920). Ενώ ο Αρίωνας Γυφτάκης (Κοντραμπάσο) και ο Τρύφωνας Τύπου (πιάνο), στη συνέχεια, συνόδευσαν το «Κόκκινο Μπαλόνι» του Albert Lamorisse, μια τρυφερή ταινία για τη φιλία, την εμπιστοσύνη, τα ανεξάντλητα όρια της παιδικής φαντασίας και τον παιδικό αυθορμητισμό, «μεταφέροντας» μας και μουσικά στο Παρίσι μιας άλλης εποχής. Η βραδιά εξελίχθηκε σε μια αυθόρμητη γιορτή της μουσικής για όλη την οικογένεια με ενθουσιώδη χειροκροτήματα και γέλια.

Φυσικά τη συνειδητοποίηση πως για τις «Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας» η μουσική και η τέχνη γενικότερα είναι για όλους και τους αφορά όλους. Ο κάθε ένας και η κάθε μια από εμάς -ανερχόμενοι και καταξιωμένοι καλλιτέχνες, εξοικειωμένο και μη εξοικειωμένο με την κλασική και τζαζ κοινό, οι άνθρωποι που εργάστηκαν γι’ αυτό- έχουν μια θέση σε αυτό το μοναδικό φεστιβάλ. Μέσα από ένα εξαιρετικά προσεγμένο συναυλιακό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα -οι «Διεθνείς Μουσικές Ημέρες», ανάμεσα σε άλλα, προσφέρουν γενναιόδωρα τη γνώση μέσα και από masterclass- όλοι, ανεξάρτητα από τη γλώσσα, τον τόπο καταγωγής, τη θρησκεία, είναι ευπρόσδεκτοι να βιώσουν αυτή τη συλλογική πνευματική εμπειρία, να ανακαλύψουν τα μυστικά της μουσικής, να την αφήσουν να τρυπώσει στις καρδιές τους και να μιλήσει μια γλώσσα ταυτόχρονα οικουμενική και εξατομικευμένη.

Γιατί η μουσική ενώνει τους ανθρώπους από καρδιά σε καρδιά με ένα αόρατο «νήμα» όπως ακριβώς και η λέξη ελευθερία στο «Μνημείο Φωτός» του Παναγιώτη Λαμπρινίδη που δεσπόζει σε μια πλατεία της Καλαμάτας. Γιατί οι «Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας» είναι ένα φεστιβάλ που γιορτάζει τη μουσική, τη φιλία και την αλληλεγγύη.