Jane Stafford: H γυναίκα που έφερε την “επανάσταση” στην ιατρική δημοσιογραφία

Για τις γυναίκες δημοσιογράφους στα μέσα του 20ου, ιδιαίτερα για εκείνες που κάλυπταν θέματα επιστήμης και ιατρικής, οι προκαταλήψεις και οι περιορισμοί λόγω φύλου ήταν συχνό φαινόμενο.  Μια ομάδα καταξιωμένων γυναικών, ωστόσο, σε έναν μικρό ειδησεογραφικό επιστημονικό οργανισμό με έδρα την Ουάσιγκτον -την Science Service– ξεπέρασαν τέτοιου είδους εμπόδια και με αυτοπεποίθηση, ευφυΐα και δεξιότητα, πρωτοστάτησαν στον εκκολαπτόμενο τομέα της επιστημονικής δημοσιογραφίας.

Η Jane Stafford, η πρώτη δημοσιογράφος πλήρους απασχόλησης στο Science Service για θέματα υγείας και ιατρικής, δεν ενέπιπτε σε κανένα διαδεδομένο στερεότυπο της εποχής. Οι συνάδελφοί της την περιέγραφαν ως ένα “όμορφο αγριολούλουδο”, χαριτωμένη, με καλούς τρόπους, ικανή στην “εκλεπτυσμένη” συζήτηση και άριστη επαγγελματίας.

Οι μπούκλες, τα κομψά κοστούμια, τα καπέλα και οι πέρλες λειτουργούσαν σαν ένα καμουφλάζ που από κάτω “έκρυβαν” μια σοβαρή και σκληρή δημοσιογράφο, η οποία μελετούσε τις πιο πρόσφατες επιστημονικές έρευνες, ήξερε να “πλοηγείται” στα “ορμητικά νερά” της ιατρικής πολιτικής, να αποτινάσσει την άδικη κριτική, να αντιμετωπίζει τις αντιπαραθέσεις και συνεπώς να επικεντρώνεται στο ρεπορτάζ.

Jane Stafford (1899–1991), ca. 1928. Φωτογραφία: Smithsonian Institution Archives

Στη Science Service εργάστηκε από τον Μάιο του 1928 έως το 1956. Με τη δημοσιογραφία ενεπλάκη σε μια κομβικής σημασίας στιγμή για την ιατρική έρευνα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και εξυμνήθηκε ως μια από τους “νέους μεσάζοντες της ιατρικής επιστήμης”. Η επιτυχία της αυτή οφείλεται σε δύο χαρακτηριστικά της: Στην κατάρτιση που της επέτρεπε να αξιολογεί και να κατανοεί αποτελεσματικά την ογκώδη βιβλιογραφία των επιστημονικών άρθρων και τη δύναμη του χαρακτήρα της που της επέτρεπε να “στέκεται στο ύψος” της εν μέσω αντιπαραθέσεων.

Η πρότερη εργασιακής της εμπειρία στο Σικάγο, ανάμεσα σε ισχυρούς άντρες της Αμερικάνικης Ένωσης Ιατρών και των εκδόσεων της, της έμαθε πολλά για το σύστημα της ιατρικής πληροφόρησης, τη σημασία της ομότιμης αξιολόγησης, την ορολογία και τα πρότυπα της.

Η αλληλογραφία της, ιδίως με γιατρούς, αποκάλυπτε την εξοικείωσή της με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και την προθυμία της να γοητεύει, αν χρειαζόταν, τις διστακτικές πηγές της. Στο τέλος, όμως, κέρδισε τον σεβασμό για την επιμέλεια και τη σκληρή δουλειά της. Παρακολουθούσε κάθε χρόνο δεκάδες συνέδρια και σεμινάρια, έπαιρνε συνεντεύξεις από ερευνητές, μελετούσε το” τεχνικό” υλικό για να παραμένει ενήμερη για όλες τις εξελίξεις, “μετέφραζε” επιδέξια τα αποτελέσματα μιας έρευνας σε ευανάγνωστη πρόζα.

Μέσα σε λίγους μήνες από την ένταξη στη “Science Service” η Jane Stafford άρχισε να διερευνά αμφιλεγόμενα θέματα. Στα τέλη Αυγούστου του 1928, έγραψε για μια μάρκα καπνού που υποτίθεται ότι ήταν απαλλαγμένη από τη νικοτίνη, βασιζόμενη σε ένα επιστημονικό άρθρο με τίτλο «Denicotined’ Tobacco Declared a Fraud»,  προκαλώντας τα παράπονα του Herbert Sackett, Προέδρου της Bonded Tobacco Company, ο οποίος ζήτησε εξηγήσεις από την εφημερίδα. Η δημοσιογράφος ανταπάντησε με στοιχεία και πηγές χωρίς ίχνος αμυντικής διάθεσης.

Με αυτόν τον ψύχραιμο τρόπο είχε μάθει να αντιμετωπίζει κάθε άδικη κριτική. Επιπλέον, είχε μάθει να διατηρεί καλές σχέσεις με την ιατρική κοινότητα -αναγκαίο κακό για τις κουραστικές και χρονοβόρες συνδιαλλαγές της με “ξεορκέφαλους” ερευνητές- ακούγοντας υπομονετικά κάθε παράπονο αλλά και ορθώνοντας το ανάστημα της όποτε αυτό χρειαζόταν.

ane Stafford (1899–1991), 1930s. Φωτογραφία: Smithsonian Institution Archives

Με την πάροδο των ετών, τα ρεπορτάζ της κάλυπταν ένα εύρος θεμάτων της ιατρικής και της δημόσιας υγείας, από τις μεταγγίσεις αίματος μέχρι τη σχιζοφρένεια, από τη γρίπη μέχρι τις μεταδιδόμενες από αρουραίους ασθένειες, από τη φυματίωση μέχρι τους πονόδοντους. Έγραψε εκατοντάδες άρθρα σχετικά με τα ποσοστά, την ανίχνευση και τη θεραπεία του καρκίνου. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης διερεύνησε τη σχέση μεταξύ διατροφής και θρέψης, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έγραψε για την κατάσταση της δημόσιας υγείας στο “εσωτερικό μέτωπο”, τα “γεύματα νίκης”, τα υποκατάστατα του κρέατος και το πώς οι ευρωπαϊκές χιονοθύελλες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την υγεία των στρατιωτών.

Τεκμηρίωσε τον “πόλεμο κατά της πολιομυελίτιδας” το 1943, την πρόληψη και τη θεραπεία των αφροδισίων νοσημάτων κατά τη διάρκεια του πολέμου και, μετά το 1945, τις βιολογικές επιπτώσεις της ατομικής ραδιενέργειας. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, περιέγραψε την έρευνα για τη δημιουργία “ανταλλακτικών” για το ανθρώπινο σώμα και τις νέες τεχνικές για τη μεταμόσχευση κερατοειδούς.

Για να εμπλουτίσει τον γραπτό της λόγο, η Jane Stafford συχνά αντλούσε από λογοτεχνικά και πολιτιστικά μοτίβα, όπως σε ένα από τα πρώτα της ενυπόγραφα άρθρα: «Αρχαίοι Έλληνες ήρωες, θρυλικοί και πραγματικοί, Αιγύπτιοι στρατιώτες της εποχής του Ραμσή Β’, Ασσύριοι που ζούσαν στη βιβλική πόλη Νινευή, ελληνικές και ρωμαϊκές καλλονές στα λουτρά των πρώτων χρόνων, ακόμη και η ίδια η Αφροδίτη, όλοι χρησιμοποιούσαν “στυλ κολύμβησης” σχεδόν πανομοιότυπο με το “πρόσθιο” που είναι δημοφιλές σήμερα». 

Πρόσθετε, επίσης, ειρωνικό χιούμορ σε σοβαρές συζητήσεις για συμβουλές υγείας. «Οι άνθρωποι δεν περιμένουν πλέον να βρουν μια θαυματουργή Πηγή Νεότητας», έγραψε το 1930, «το μυστικό μιας μακράς και υγιούς ζωής δεν βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη μάρκα πούρων». Τα θέματα των άρθρων της στη δεκαετία του 1930 κυμαίνονταν από την ακτινοθεραπεία («Fighting Cancer with Newest Weapons») έως τον αλκοολισμό («What Intoxication Does to Your Nerves»). Ασκούσε τη δημοσιογραφία με την καρδιά αλλά και το μυαλό, σχολιάζοντας συχνά το πώς η ιατρική και η κοινωνία πρέπει να συνεργαστούν για να διανέμουν ισότιμα τα οφέλη για την υγεία.

Η Stafford ήξερε, επιπροσθέτως, πως να αναγνωρίζει και να φέρνει στην επιφάνεια “επίμαχα ζητήματα”.  Μέσα σε έξι μήνες από την πρόσληψή της, έγραψε το «Ποια πανούκλα θα ακολουθήσει τον επόμενο πόλεμο;», στο οποίο περιέγραφε τις “ψυχρές, συντηρητικές εκτιμήσεις” των ειδικών της δημόσιας υγείας σχετικά με τις επιπτώσεις ενός νέου παγκόσμιου πολέμου, ενώ το 1929 προέβλεψε τις σύγχρονες επιδημιολογικές απειλές.

Όπως πολλοί από τους συναδέλφους της, η Stafford δεν είχε θέσει ως στόχο να γράψει επιστημονικά άρθρα. Η ίδια σχολίαζε: «Η εκπαίδευσή μου δεν έγινε με στόχο τι θα ταίριαζε για τη σημερινή μου θέση». Συμβούλευε τους νέους που ενδιαφέρονταν για μια τέτοια δουλειά να σπουδάσουν την επιστήμη «όσο το δυνατόν πιο διεξοδικά», διότι «τα κόλπα της δημοσιογραφίας… μπορεί να τα μάθει γρήγορα ένα άτομο με φυσική ικανότητα στη συγγραφή», ενώ η επιστημονική εκπαίδευση απαιτούσε βαθύτερη κατανόηση της έρευνας, της διερεύνησης και της ανάλυσης. Ο σεβασμός για την επιστήμη, υποστήριξε, ήταν σαν τη διαφορά «ανάμεσα σε κάποιον που γνωρίζει τη μουσική μόνο ακούγοντάς την και σε κάποιον που έχει μάθει να παίζει, έστω και άσχημα ή λίγο, κάποιο μουσικό όργανο».

Στο επάγγελμα της δεν ήταν, όμως, τα πάντα μια “γλυκιά μουσική”. Η Jane Stafford έπρεπε να αγνοεί “μισογυνίστικους” χαρακτηρισμούς. Με αποφασιστικότητα, εφευρετικότητα και αυτοπεποίθηση, επέλεξε τους πιο αποτελεσματικούς και επαγγελματικούς δρόμους για την ενημέρωση των αναγνωστών της και έχτισε τη φήμη ότι το έκανε άριστα και με χαμόγελο.

Πηγή: Literary Hub