Βασίλη Βαφέα, πώς το φεστιβάλ Μεσογειακοί Διάλογοι θα “φέρει κοντά” τις χώρες της Μεσογείου;

Ένα νέο φεστιβάλ αφιερωμένο στο μεσογειακό ντοκιμαντέρ, ανάβει για πρώτη φορά φέτος τους προβολείς του στο Καρλόβασι της Σάμου, φέρνοντας 40 ταινίες από 6 χώρες, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Πιο συγκεκριμένα, ντοκιμαντέρ από την Αίγυπτο, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Κύπρο και την Τουρκία, πρόκειται να συστήσουν το «1ο Φεστιβάλ Μεσογειακού Ντοκιμαντέρ–Μεσογειακοί Διάλογοι», το οποίο θα πραγματοποιηθεί από τις 15 έως και τις 18 Σεπτεμβρίου 2023, παρουσία Ελλήνων και ξένων δημιουργών.

Η ιδέα για τη δημιουργία ενός φεστιβάλ, με στόχο την ανάδειξη της κινηματογραφικής τέχνης του ντοκιμαντέρ και της συμβολής του συγκεκριμένου αυτού κινηματογραφικού είδους ως πολιτισμικού εργαλείου, στην ανάπτυξη ενός δημιουργικού διαλόγου ανάμεσα στις χώρες της Μεσογείου και ευρύτερα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ανήκει στον σκηνοθέτη και Πρόεδρο του Δ.Σ. του «Ερμεία», Βασίλη Βαφέα.

Ο Βασίλης Βαφέας είναι σκηνοθέτης κι έχει διανύσει αμέτρητα χιλιόμετρα δουλεύοντας στον χώρο του κινηματογράφου υπογράφοντας, εκτός από τη σκηνοθεσία, και το σενάριο αλλά και την παραγωγή των ταινιών του. Ξεκινώντας από την φρέσκια μεταπολίτευση και κάνοντας ντεμπούτο με το αριστουργηματικό «Ανατολική περιφέρεια» το 1979, ο ακούραστος κινηματογραφιστής μετρά αισίως μέχρι σήμερα δέκα συνολικά ταινίες μεγάλου μήκους, με πιο πρόσφατη την ταινία «Ρισάλτο» που κυκλοφόρησε στις αίθουσες το 2016. Φυσικά, στο σύνολο της δουλειάς του προσμετρούνται και τα ντοκιμαντέρ, οι μικρού μήκους ταινίες, οι δουλειές του στην τηλεόραση, ενώ δεν γίνεται να μην αναφέρουμε και την εμπλοκή του στο θέατρο και τις επιτυχημένες συνεργασίες του με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος αλλά και με τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βέροιας, Καβάλας και άλλα.

Η ιδέα του Βασίλη Βαφέα να γεννηθεί σήμερα ένα νέο φεστιβάλ ώστε να εκφραστεί έμπρακτα η αντίληψη ότι η Μεσόγειος δεν είναι μια θάλασσα που χωρίζει τους κατοίκους των χωρών που την περιβάλλουν, αλλά το στοιχείο που τις ενώνει πολιτισμικά, λαμβάνει φέτος «σάρκα και οστά» και φέρνει στο νησί της Σάμου τους μη διαγωνιστικούς «Μεσογειακούς Διαλόγους». Ο ίδιος εύχεται το νεοσύστατο αυτό φεστιβάλ να αποτελέσει μια μοναδική ευκαιρία διαλόγου μεταξύ των καλλιτεχνών και των διανοουμένων των χωρών της Μεσογείου και τελικά να εδραιωθεί ως πολιτιστικός θεσμός που θα «αγκαλιαστεί» από την τοπική κοινωνία του νησιού, την Πανεπιστημιακή Κοινότητα, αλλά και τους σκηνοθέτες των χωρών της Μεσογείου.

Με την αφορμή αυτή ο σκηνοθέτης μάς μίλησε πιο αναλυτικά για τη διοργάνωση που πραγματοποιείται από τον Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης και Προστασίας των Δικαιωμάτων των Παραγωγών Κινηματογραφικών Έργων «Ερμείας» – του οποίου ο ίδιος είναι πρόεδρος – σε συνεργασία με τον Δήμο Δυτικής Σάμου και τη Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, για το πώς έφτασε από την ιδέα στην πράξη, τι εύχεται να εκπληρώσει μέσω αυτής, για το ντοκιμαντέρ ως είδος και το κοινό του, αλλά και τις επιπτώσεις του φεστιβαλικού τουρισμού σε ένα ακριτικό νησί όπως η Σάμος.

Γιάννης Ρίτσος, Γιώργος και Ηρώ Σγουράκη

Η αρχική ιδέα ξεκίνησε από τον «Ερμεία» με στόχο να εκφράσουμε έμπρακτα την αντίληψη ότι η Μεσόγειος δεν είναι μια θάλασσα που χωρίζει τους κατοίκους των χωρών που την περιβάλλουν, αλλά το στοιχείο που τους ενώνει πολιτισμικά. Έτσι, θεωρούμε ότι απαιτούνται ευκαιρίες διαλόγου μεταξύ των καλλιτεχνών και των διανοουμένων των χωρών αυτών, προκειμένου να αναζητηθεί η κοινή ταυτότητα και τα κοινά ενδιαφέροντά τους στον 21ο αιώνα. Επιλέξαμε το ντοκιμαντέρ ως κινηματογραφικό είδος που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τον διάλογο αυτό, μια που το ντοκιμαντέρ δεν καταγράφει απλά την πραγματικότητα σε μια χρονική στιγμή, αλλά αποτυπώνει την άποψη του σκηνοθέτη γι’ αυτήν. Ο Δήμος Δυτικής Σάμου όσο και η Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου που λειτουργεί στο Καρλόβασι, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας για συνδιοργάνωση του φεστιβάλ, γιατί κι εκείνοι συμφωνούν με την οπτική μας.

Η φιλοσοφία μας συνοψίζεται στον τίτλο του φεστιβάλ που είναι Μεσογειακοί Διάλογοι. Με άλλα λόγια, στόχος μας είναι ο διάλογος σε ποικίλα επίπεδα. Επιδιώκουμε την ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών μεταξύ καλλιτεχνών από διάφορες χώρες της Μεσογείου, αλλά και το διάλογο μεταξύ κινηματογραφικών δημιουργών και ενός κοινού που ενδιαφέρεται ή θα ενδιαφερθεί για το ντοκιμαντέρ και για την επικοινωνία με τις κινηματογραφικές γραφές των άλλων χωρών της Μεσογείου.

Mimaroğlu

Μάς ενδιαφέρει το τρίπτυχο παρελθόν – παρόν – μέλλον. Δηλαδή, μια που τα κινηματογραφικά έργα μιλούν από μόνα τους, μάς ενδιαφέρει ο διάλογος μεταξύ των ντοκιμαντέρ που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν και αυτών του παρόντος, προκειμένου να προβληματιστούμε για την εξέλιξη του είδους στο μέλλον, σε επίπεδο τόσο περιεχομένου όσο και αισθητικής προσέγγισης. Για όλους αυτούς τους λόγους, επιλέξαμε το φεστιβάλ να μην έχει χαρακτήρα διαγωνιστικό, προκειμένου να διευκολύνουμε την επικοινωνία μεταξύ των καλλιτεχνών καθώς και μια κριτική-αναλυτική αντιμετώπιση από την πλευρά του κοινού, κάτι που δυστυχώς το ανταγωνιστικό πλαίσιο δυσκολεύει.

Η Σάμος είναι ένα παραμεθόριο νησί της Μεσογείου κι επομένως έχει νόημα να συμμετέχει σ΄ ένα τέτοιο πολιτιστικό διάλογο. Εξάλλου, οι άνθρωποι που τώρα ως μέλη του ΟΣΔ «Ερμεία» ξεκινάμε αυτό το φεστιβάλ, είχαμε υλοποιήσει από το 1997 και επί 8 χρόνια, ως μέλη άλλου φορέα -συνδικαλιστικού- τη διοργάνωση του πρώτου Φεστιβάλ Μεσογειακού Ντοκιμαντέρ στην Ανατολική Σάμο, το οποίο συνεχίσαμε για άλλα πέντε χρόνια στο Λαύριο. Μετά λοιπόν από κάποια χρόνια αγρανάπαυσης, το φέρνουμε και πάλι στη Σάμο. Η παρουσία του Πανεπιστημίου του Αιγαίου και του εν δυνάμει φοιτητικού κοινού στο Καρλόβασι ήταν ένα κριτήριο για την επιλογή του συγκεκριμένου χώρου για την πραγματοποίηση του φεστιβάλ. Τέλος, η θετική ανταπόκριση του Δήμου Δυτικής Σάμου επισφράγισε την επιλογή μας.

Το βασικό κριτήριο για την επιλογή των ταινιών ήταν αυτό το τρίπτυχο παρελθόν-παρόν-μέλλον. Επελέγησαν ντοκιμαντέρ που έχουν μια κλασική αξία, αλλά και έργα νέων καλλιτεχνών που έχουν να πουν κάτι ενδιαφέρον για ζητήματα που απασχολούν όλους τους λαούς της Μεσογείου. Επελέγησαν έργα από 6 χώρες, την Αίγυπτο, την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Κύπρο και την Τουρκία. Θα έχουμε ειδικά αφιερώματα όπως: αφιέρωμα στο Κυπριακό και στο Τουρκικό Ντοκιμαντέρ, αφιέρωμα σε ταινίες που μιλούν για τη Σάμο, αφιέρωμα στον σκηνοθέτη με μακροχρόνια παρουσία στο ντοκιμαντέρ Μάνο Ευστρατιάδη. Επίσης θα έχουμε και παράλληλες εκδηλώσεις. Η μια αφορά στη συνεργασία μας με το Διεθνές Φεστιβάλ Film o’ClocK, η άλλη θα είναι μια συναυλία με τη Γιώτα Βέη που θα συνοδεύει την προβολή ενός ντοκιμαντέρ για τη ζωή και την καριέρα της γνωστής τραγουδίστριας του παραδοσιακού τραγουδιού. Τέλος, το πρώτο αυτό φεστιβάλ θα είναι αφιερωμένο στο Λάκη Παπαστάθη, τον συνάδελφο που χάσαμε πρόσφατα και ήταν από τους πρωτεργάτες της πρωτοβουλίας μας του 1997.

Κρήτες Ολυμπιονίκες

Το ντοκιμαντέρ είναι ένα είδος που αγαπώ και γι’ αυτό, πέρα από τις ταινίες μυθοπλασίας που έχω κάνει, έχω γυρίσει και αρκετά ντοκιμαντέρ. Το πρώτο ήταν το Παρασκευή με Δευτέρα το 1975 και το τελευταίο το Τώρα και Τότε που γύρισα πέρυσι, δηλαδή το 2022. Αυτό που μου αρέσει στο ντοκιμαντέρ είναι αυτή η ελευθερία που έχεις στο μοντάζ να αντιπαραθέσεις εικόνες που μπορεί να φαίνονται άσχετες μεταξύ τους, με την αντιπαράθεσή τους όμως μπορείς να εκφράσεις κάτι που να έχει περισσότερες της μιας αναγνώσεις… Βέβαια, τα ντοκιμαντέρ που έχω κάνει από ένα σημείο και πέρα στην καριέρα μου δεν είναι και πολύ παραδοσιακά. Είναι κάτι μεταξύ ντοκιμαντέρ και δοκιμίου. Ίσως να εντάσσονται σε αυτό που λέμε δημιουργικό ντοκιμαντέρ. Όμως, όλα τα είδη του ντοκιμαντέρ όταν είναι καμωμένα με φροντίδα τα απολαμβάνω.

Πιστεύω ότι σε περιόδους κοινωνικής αναταραχής, μεταβατικές εποχές, περιόδους εντροπίας, ο κόσμος έχει ανάγκη να ενημερωθεί για το τι συμβαίνει στον κοινωνικό χώρο, να αποκρυπτογραφήσει τους νέους κώδικες επικοινωνίας, να καταλάβει τις νέες μεταβλητές που καθορίζουν τη ζωή του κι έτσι η γνώμη των δημιουργών του ντοκιμαντέρ τον ενδιαφέρει.

Ευχόμαστε το φεστιβάλ Μεσογειακοί Διάλογοι να γίνει ένα εφαλτήριο, μια πλατφόρμα επικοινωνίας καλλιτέχνη-κοινού.

Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν πολλά κανάλια διανομής όπου ο δημιουργός να έχει τη δυνατότητα διάδρασης με τους θεατές. Τα φεστιβάλ σου δίνουν τη δυνατότητα να πάρεις ανατροφοδότηση από το κοινό. Πολύ σημαντικό νομίζω για έναν καλλιτέχνη, αφού μετά την έκφραση αυτό που έχουμε ανάγκη είναι η επικοινωνία. Ευχόμαστε λοιπόν αυτό το φεστιβάλ, οι Μεσογειακοί Διάλογοι να γίνει ένα τέτοιο εφαλτήριο, μια πλατφόρμα επικοινωνίας καλλιτέχνη-κοινού.

Ναι, γιατί όχι; Αν και το κύριο μέλημά μας είναι η πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου για το όφελος των ίδιων των κατοίκων του και κυρίως των νέων. Ξέρετε, η συμμετοχή στον πολιτισμό είναι αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα. Οι άνθρωποι, και περισσότερο οι νέοι, δεν έχουν ανάγκη μόνο από χρήματα –που αυτό είναι το κύριο ζητούμενο στον τομέα του τουρισμού- αλλά και από πνευματική τροφή, από ενδιαφέροντα πεδία διάδρασης, από πλατιούς ορίζοντες. Αυτό θέλουμε να προσφέρει το φεστιβάλ στην πόλη. Αυτή είναι η βασική μας επιδίωξη. Παράλληλα, ο πολιτιστικός τουρισμός είναι καλοδεχούμενος, γιατί δεν είναι μόνο η αύξηση της τουριστικής ζήτησης που ενδιαφέρει, όσο η βελτίωση της ποιότητας του τουρισμού, η άνοδος του επιπέδου της σχέσης ξένου επισκέπτη-ντόπιου πληθυσμού, που επιφέρει η πολιτιστική ανάπτυξη μιας πόλης. Γι’ αυτό και όλες οι ταινίες μας είναι υποτιτλισμένες και στα Ελληνικά και στα Αγγλικά.

Καλάβρυτα – Γκερνίκα

Το αφιέρωμά μας σε ταινίες που αναφέρονται στη Σάμο ή είναι Σαμιωτών δημιουργών έχει να κάνει με αυτό που ρωτάτε. Γι’ αυτό και θα είναι μια σταθερή θεματική ενότητα και για τα επόμενα χρόνια. Και βέβαια, η ενεργή συμμετοχή πολλών ανθρώπων της Σάμου στη διοργάνωση του φεστιβάλ -κάτι που το έχουμε ήδη επιδιώξει και πετύχει- και η άποψή τους για πολλά ζητήματα, συν-διαμορφώνουν και το προφίλ του φεστιβάλ. Δεν σας κρύβω και την προσωπική μου αγάπη για το Καρλόβασι, που είναι μια πόλη με ιδιαίτερο χρώμα και πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Πιστεύω ότι είναι ένας ιδανικός χώρος για καλλιτεχνική συνύπαρξη. Σαν σκηνοθέτης έχω κάνει γυρίσματα στο Καρλόβασι σε 4 ταινίες μυθοπλασίας και γύρισα και το τελευταίο πλάνο του ντοκιμαντέρ που έκανα πέρσι. Κάθε φορά, η αύρα της πόλης εμπνέει όλους τους συνεργάτες μου όπως κι εμένα. Έτσι, πιστεύω ότι οπωσδήποτε το Καρλόβασι θα δώσει τη σφραγίδα του στο φεστιβάλ.

Το τρίπτυχό μας ως φεστιβάλ είναι, κρατώντας στοιχεία που αξίζουν από το παρελθόν, δρούμε στο παρόν, για να δομήσουμε ένα όλο και καλύτερο μέλλον.

Ο βασικός μας στόχος που ελπίζουμε να πετύχουμε είναι το φεστιβάλ να γίνει μόνιμος θεσμός, δηλαδή να ριζώσει στον τόπο. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει οι κάτοικοι της Σάμου να το νιώσουν σαν κάτι δικό τους στο οποίο θα έχουν ενεργή συμμετοχή, οι φοιτητές να το αγαπήσουν σαν ένα κομμάτι της φοιτητικής τους ζωής που θα το θυμούνται όπου κι αν πάνε όταν αποφοιτήσουν. Ελπίζουμε ότι θα έχουμε όλο και περισσότερες συνεργασίες με τοπικούς φορείς, ώστε όλοι μαζί να καταστήσουμε το φεστιβάλ πολιτιστικό πόλο έλξης ενός πολυάριθμου κοινού από όλο το νησί.

Στις επόμενες διοργανώσεις θα επιδιώξουμε να διευρύνουμε το φάσμα των Μεσογειακών χωρών από τις οποίες θα έχουμε συμμετοχές και γενικά να αυξήσουμε τον αριθμό των ξένων ντοκιμαντέρ, ώστε να υπάρξει μια ισορροπία ανάμεσα στις Ελληνικές και τις ξένες ταινίες. Η ανταπόκριση που θα έχει φέτος το φεστιβάλ θα μας δείξει νομίζω καλύτερα τον προσανατολισμό που θα πρέπει να έχουμε στο μέλλον. Όπως είπαμε και πριν, το τρίπτυχό μας είναι, κρατώντας στοιχεία που αξίζουν από το παρελθόν, δρούμε στο παρόν, για να δομήσουμε ένα όλο και καλύτερο μέλλον.

The Cosmic Dissecting Room Show