Εξερευνώντας τη Χίο μέσα από τα μονοπάτια της μεσαιωνικής ιστορίας της

Το Φεστιβάλ, που διοργάνωσε για 2η χρονιά η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, απλώθηκε φέτος σε διάφορα σημεία της Χίου, με στόχο όπως τόνισε ο Περιφεριάρχης Κώστας Μουτζούρης, «ν’ αναδείξει το “χιώτικο άρωμα πολιτισμού”, αναφέροντας ότι «στην Χίο δεν ευωδιάζει μόνο η Μαστίχα, ο μυροβόλος Κάμπος και ο θαλασσινός αέρας της κοσμοκράτειρας Χιώτικης Ναυτιλίας αλλά και Πολιτισμός Χιλιετηρίδων».

Η πολύτιμη Μαστίχα το προϊόν – έμβλημα της Χίου, στηρίζει δυναμικά την τοπική οικονομία, και καθιστά το νησί μοναδικό παραγωγό σε παγκόσμια κλίμακα. Την αποκλειστική διαχείριση της φυσικής μαστίχας, από τη συλλογή, την επεξεργασία και τελική διάθεση στην Ελλάδα και το εξωτερικό έχει η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου.

Το 2ο Μεσαιωνικό Φεστιβάλ, που ξεκίνησε στις 26 Αυγούστου είχε επίκεντρο τον Κάμπο, τα Μεστά και τα άλλα καστροχώρια στο νότιο τμήμα του νησιού. Μια περιοχή εύφορη και ιδιαιτέρως προνομιούχα χάρη στην καλλιέργεια της πολύτιμης μαστίχας -διάσημης από την αρχαιότητα για τις ευεργετικές της ιδιότητες- και ταυτόχρονα προικισμένη με μοναδικούς αρχιτεκτονικούς θησαυρούς, κληρονομιά της γενοβέζικης κατοχής κατά τον μεσαίωνα.

Τα μεσαιωνικά χωριά Αναβατος, Μεστά και Πυργί

Αυτή η περίοδος που διήρκησε περίπου δύο αιώνες, αν και ήταν πολύ δύσκολη και καταπιεστική για τους Χιώτες, υπήρξε καθοριστική για την πολιτιστική αλλά και την οικιστική ανάπτυξη του νησιού. «Αυτή τη σημαντική περίοδο της ιστορίας της Χίου φωτίζει το φεστιβάλ» μας εξηγεί η Δήμητρα Μουτζούρη, ψυχή της διοργάνωσης, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι ο χαρακτηρισμός «Μεσαιωνικό» δεν αναφέρεται τόσο στη θεματολογία αλλά στη «γεωγραφία» του φεστιβάλ, στους τόπους που διεξάγεται και τις διαδρομές που αναδεικνύει: «Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου διοργάνωσε αυτό το φεστιβάλ θέλοντας να προβάλει τους παραδοσιακούς οικισμούς, την ιστορία, την αρχιτεκτονική κληρονομιά αλλά και τις γαστρονομικές παραδόσεις της περιοχής» επισημαίνει.

Η κα Δήμητρα Μουτζούρη @Panoulis

Στιγμιότυπα από τις εκδηλώσεις του 2ου Μεσαιωνικού Φεστιβάλ Χίου @Panoulis

Στο πλαίσιο αυτό, το φετινό φεστιβάλ είχε ένα πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα που περιλάμβανε συναυλίες, παραστάσεις, εκθέσεις, αθλητικές δραστηριότητες, διαλέξεις αλλά και εκδηλώσεις αφιερωμένες στα παραδοσιακά προϊόντα και τις γεύσεις του νησιού: «Το φετινό πρόγραμμα συγκροτήθηκε με πολύ μελέτη, λαμβάνοντας υπόψη τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του νησιού και με στόχο να αφορά όλους τους Χιώτες. Στόχος μας ήταν να ξεπεράσουμε τον χαρακτήρα ενός επαρχιακού φεστιβάλ, να δώσουμε στους κατοίκους του νησιού την ευκαιρία να απολαύσουν θεάματα υψηλού επιπέδου και να συγκεντρώσουμε επιφανείς προσωπικότητες, διεθνούς κύρους για να μιλήσουν για το νησί» λέει η κα Μουτζούρη.

Ο πρ. Πρύτανης Γιώργος Μπαμπινιώτης, η Δήμητρα Μουτζούρη, ο Κώστας Μουτζούρης Περιφερειάρχης Β. Αιγαίου και ο ιστορικός τέχνης Τάκης Μαυρωτάς @Panoulis

Η ίδια, αν και δεν έχει καταγωγή από τη Χίο μιλά με ιδιαίτερο πάθος γι’ αυτό: «Πιστεύω ότι δεν υπάρχει στον κόσμο νησί σαν τη Χίο και θεωρώ ότι μέχρι τώρα η πλούσια πολιτιστική της παράδοση δεν έχει αναδειχθεί όπως της αξίζει. Γι’ αυτό και όραμά του Περιφερειάρχη Β. Αιγαίου Κώστα Μουτζούρη, από τον οποίο ξεκίνησε όλο αυτό, είναι να συνεχιστεί το φεστιβάλ, να γίνεται όλο και καλύτερο και στα επόμενα χρόνια ν’ αποτελεί σημείο αναφοράς για τον πολιτισμό της χώρας και πόλος έλξης για επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό».

Tο Castelli, ένα βενετσιάνικο αρχοντικό του 16ου αιώνα, βρίσκεται στον Κάμπο της Χίου, ανακαινίστηκε πρόσφατα από το ζεύγος Νίκου και Νινέττας Βαφειά και άνοιξε στο κοινό για το 2ο Μεσαιωνικό Φεστιβάλ Χίου

Το τριήμερο που παρακολουθήσαμε εμείς, το κέντρο των εκδηλώσεων ήταν το Castelli, ένα εντυπωσιακό βενετσιάνικο αρχοντικό στον εύφορο Κάμπο της Χίου. Το υποδειγματικά ανακαινισμένο οικοδόμημα του 16ου αιώνα, που πλέον ανήκει στην οικογένεια Βαφειά, άνοιξε τις πύλες του στο κοινό της Χίου ειδικά για το Μεσαιωνικό Φεστιβάλ. Εκεί είχαμε την ευκαιρία ν’ απολαύσουμε μερικές εξαιρετικές διαλέξεις από σημαντικούς έλληνες και ξένους ομιλητές με θεματικές γύρω από την ιστορία της Χίου.

Τον κύκλο των διαλέξεων άνοιξε ο Χιώτης ιστορικός και καθηγητής του πανεπιστημίου Columbia Μιχάλης Μόσχος ο οποίος μεταξύ άλλων μάς μίλησε για την ιστορία του αρχοντικού που μας φιλοξενούσε, ενώ ο καθηγητής γλωσσολογίας και πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Μπαμπινιώτης, ανέλυσε τη σημαντική συμβολή του, Χιώτη στην καταγωγή, Αδαμάντιου Κοραή στην εξέλιξη της νεοελληνικής γλώσσας.

Στιγμιότυπο από την ομιλία του ακαδημαϊκου Ρόντρικ Μπίτον @Panoulis

Εξαιρετική στιγμή για το φεστιβάλ ήταν η συμμετοχή του Σκωτσέζου ακαδημαϊκού Ρόντρικ Μπίτον (Roderick Beaton), που διετέλεσε καθηγητής Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας της έδρας «Κοραής», στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου. Σχεδόν πολιτογραφημένος έλληνας, καθώς για περισσότερα από 50 χρόνια επισκέπτεται τη χώρα μας και μελετά την ιστορία μας, ο διακεκριμένος καθηγητής και συγγραφές του βιβλίου «Έλληνες – Μια παγκόσμια ιστορία» (εκδ. Πατάκης) μάς εξήγησε το πώς η τραγωδία της Σφαγής της Χίου πυροδότησε το κύμα φιλελληνισμού στην Ευρώπη και στάθηκε καθοριστική για την Ελληνική Επανάσταση.

Λόρδος του Σεντ Αντριους (The Earl of St. Andrews) @Panoulis

Για την Σφαγή της Χίου μίλησε και ο ιστορικός τέχνης Τάκης Μαυρωτάς ο αναλύοντας τον διάσημο ομώνυμο πίνακα του Ντελακρουά, ενώ στην ομιλία του ο Βρετανός πρέσβης Μάθιου Λοτζ (Matthew Lodge), επεσήμανε τα μοναδικά χαρακτηριστικά της Χίου.

Στο ίδιο πλαίσιο και με στόχο να αναφερθεί στον ιστορικό πλούτο της Χίου κινήθηκε και η ομιλία του λόρδου του Σεντ Αντριους (The Earl of St.Andrews), πρύτανη του Πανεπιστημίου Bolton, ο οποίος ήρθε στη νησί για το φεστιβάλ.

O Βρετανός πρέσβης Μάθιου Λοτζ (Matthew Lodge) @Panoulis

Στο πρόγραμμα των ομιλιών συμμετείχαν επίσης οι: Γιάννης Μετζικώφ (σκηνογράφος, ζωγράφος και ενδυματολόγος), Χρύσανθος Πανάς (επιχειρηματίας και συγγραφέας), Έλενα Ματθαιοπούλου (αρθρογράφος για θέματα όπερας και μουσικής).

Η “οικοδέσποινα” στο Castelli Νινέττα Βαφειά, η σοπράνο Έλενα Κελεσίδου, η Δήμητρα Μουτζούρη και ο καθηγητής Μιχάλης Μόσχος. @Panoulis

Παράλληλα με τις διαλέξεις, στον υπέροχο κήπο του βενετσιάνικου αρχοντικού, πραγματοποιήθηκαν και μουσικές βραδιές από τις οποίες ξεχωρίσαμε τη συναυλία της υψίφωνου και δραστήριας μουσικο-παιδαγωγού Ανδριάννας Νεαμονίτη, που ερμήνευσε τις πέντε μελωδίες που συνέθεσε ο Μωρίς Ραβέλ εμπνευσμένος από τον Πίνακα του Ντελακρουά «Η Σφαγή της Χίου», με συνοδεία στο πιάνο τον Νίκο Μαχαίρα. Επίσης ακούσαμε τη σολίστ Εβίτα Μανιατοπούλου σε έργα F. Chopin και την οικοδέσποινα Νινέτα Βαφειά η οποία έπαιξε στο πιάνο γνωστά κομμάτια συνοδεύοντας την υψίφωνο της Ε.Λ.Σ. Έλενα Κελεσίδου και τον Γιώργο Ντάβλα.

Στη σύντομη επίσκεψή μας στη Χίο, είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε σημαντικά τοπόσημα και μνημεία του νησιού αλλά και να εξερευνήσουμε λίγοτερο τουριστικά σημεία χάρη στην περιεκτική περιήγηση που οργάνωσε για εμάς η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και η “πολύτιμη” οδηγός μας κα Μαρία Κόβα, Υπεύθυνη Τουρισμού της Περιφέρειας για τη Χίο. Η λίστα με τα «δικά» μας «μη χάσετε», αν έχετε την ευκαιρία για μια mini-απόδραση στη Χίο, περιλαμβάνει:

Μεστά & Πυργί @monopoli.gr

Στη βόλτα μας στα μεσαιωνικά χωριά –Μεστά, Ολύμποι, Πυργί– θαυμάσαμε την αρχιτεκτονική παράδοση του νησιού που ξεκίνησε από τα μέσα του 14ου αιώνα από τους Γενοβέζους κατακτητές. Όπως μας εξήγησε η κα Κόβα, τα καστροχώρια κτίστηκαν για να στεγάσουν τους μαστιχο-καλλιεργητές, σχεδιάστηκαν με εκπληκτικό οχυρωματικό σχεδιασμό με γνώμονα την προστασία από τους πειρατές που απειλούσαν το Αιγαίο πέλαγος. Την ίδια περίοδο κατασκευάστηκαν και οι βίγλες, οι πύργοι–παρατηρητήρια οι σώζονται διάσπαρτοι σε διάφορα σημεία του νησιού.

Μουσείο Μαστίχας Χίου @monopoli.gr

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον επισκεφτήκαμε το Μουσείο Μαστίχας Χίου, που εντάσσεται στο Δίκτυο Θεματικών Μουσείων που δημιούργησε το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ). Σ’ ένα εντυπωσιακό κτίριο, απόλυτα ενταγμένο στο φυσικό περιβάλλον μέσα σε ένα περιβόλι πρότυπης καλλιέργειας μαστιχόδεντρων, το Μουσείο αναδεικνύει, με πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό και εκθέματα, την παραγωγική ιστορία της καλλιέργειας και την επεξεργασίας αυτού του χιώτικου «θησαυρού» που πλέον προστατεύεται και από την UNESCO.

Νέα Μονή Χίου @monopoli.gr

Σ’ ένα από τα πιο εντυπωσιακά μεσαιωνικά μνημεία του νησιού το μοναστηριακό συγκρότημα της Νέας Μονής το οποίο επίσης εντάσσεται στη λίστα της UNESCO, μας ξενάγησε ο καθηγήτης ιστορίας του Columbia Μιχάλης Μόσχος. Το μοναστήρι που ιδρύθηκε στα μέσα του 11ου αι., φημίζεται για τα περίτεχνα ψηφιδωτά του, έξοχα δείγματα βυζαντινής τέχνης, και το εντυπωσιακό τμήμα της Τράπεζας που έχει αποκατασταθεί σε μεγάλο βαθμό.

Το χωριό Πυτιός @monopoli.gr

Το ορεινό χωρίο Πυτιός στη Βόρεια Χίο, φιγουράρει τα τελευταία χρόνια στις λίστες των πιο ψαγμένων ταξιδιωτικών οδηγών, όχι μόνο χάρη στην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική του και τον μεσαιωνικό πύργο που δεσπόζει στο κέντρο του και αποτελεί το σήμα κατατεθέν του, αλλά και για έναν ακόμα λόγο: Την ιστορική ταβέρνα «Μάκελος» που αποτελεί από μόνη της πόλο έλξης για τους Χιώτες και τους επισκέπτες. Χάρη στο όραμα και το μεράκι του σημερινού ιδιοκτήτη Νικόλα Γεωργούλη, πρώην δημοσιογράφου και εκδότη της εφημερίδας Πολίτης της Χίου, να δώσει νέα πνοή στο χωριό που είχε αρχίσει να ερημώνει, γύρω από τον «Μάκελο» έχει δημιουργηθεί μια πολύ αξιόλογη προσπάθεια. Έτσι εκτός από τις παραδοσιακές γεύσεις που θα θυμάστε για καιρό, μπορείτε να βιώσετε μια διαφορετική ταξιδιωτική εμπειρία συμμετέχοντας σε οργανωμένες πεζοπορικές διαδρομές, εργαστήρια παραδοσιακών τεχνικών, μουσικές συναντήσεις και πολλά άλλα.

Το να «χωρέσει» η Χίος σε ένα τριήμερο είναι ακατόρθωτο. Έτσι, φεύγεις με μια -γλυκιά γεύση από τα ανεξάντλητα «δώρα» που μπορεί να σου προσφέρει και αφήνεις πίσω την «δέσμευσή» να επιστρέψεις σύντομα!