Η Αννέτα Παπαθανασίου μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη την «περιπέτεια» του Αφγανού «Τσάρλι Τσάπλιν»

«Μπορεί το γέλιο να αλλάξει τον κόσμο»; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα που θέτει το ντοκιμαντέρ «Γελώντας στο Αφγανιστάν» και σε αυτή τη δύναμη πιστεύει ολόψυχα η σκηνοθέτρια Αννέτα Παπαθανασίου. Για τον λόγο αυτό φέρνει, στη μεγάλη οθόνη, την ιστορία του κωμικού ηθοποιού Καρίμ Ασίρ. Ο Αφγανός «Τσάρλι Τσάπλιν», όπως είναι γνωστός, με το κλασικό μουστάκι, το μπαστουνάκι και το καπέλο -σήμα κατατεθέν της θρυλικής μορφής του βωβού κινηματογράφου- είναι αποφασισμένος να κάνει τον κόσμο καλύτερο και αγωνίζεται προς αυτή την κατεύθυνση με μοναδικά εφόδια την παντομίμα και το χιούμορ.

Πριν την εισβολή των Ταλιμπάν στην Καμπούλ, ο Καρίμ Ασίρ συνήθιζε να «σκορπά» το γέλιο μέσα από ασπρόμαυρα βουβά βιντεάκια και τα κωμικά του σκετς που παρουσίαζε στις γειτονιές και τις πλατείες της δοκιμαζόμενης από τους πολέμους και την τρομοκρατία χώρας του. Ωσότου το νέο αυταρχικό καθεστώς τον απειλήσει με θάνατο και ο ίδιος μαζί με την οικογένεια του, μετά από μια «περιπέτεια» διάρκειας 70 ημερών, καταφέρει να βρεθεί στην Ελλάδα με τη συνδρομή της ίδιας της Αννέτας Παπαθανασίου και της παραγωγού Φωτεινής Οικονομοπούλου.

Εκείνος εξακολουθεί να παρατάσσει απέναντι στις αντιξοότητες το γέλιο, να υπερασπίζεται και να να υπηρετεί με θάρρος την τέχνη του μέσα από την οποία στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα συμπαράστασης προς τους συμπατριώτες του. Το ντοκιμαντέρ «Γελώντας στο Αφγανιστάν» επικεντρώνεται γύρω από τη ζωή του Καρίμ Ασίρ, την δύσκολη αυτή «περιπέτεια» διάσωσης του καθώς και τη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στο Αφγανιστάν και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Καρίμ Ασίρ, ο «Αφγανός Τσάρλι Τσάπλιν»

Η ταινία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο 25ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και προβάλλεται στον Δαναό στις 21 Σεπτεμβρίου. Με αυτή την αφορμή η σκηνοθέτρια Αννέτα Παπαθανασίου μάς μίλησε για τη συναρπαστική ιστορία του Καρίμ Ασίρ, για όσα θα παρακολουθήσουμε στη μεγάλη οθόνη, για τη «δύναμη» του γέλιου να θίγει κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και να αλλάζει ζωές και την επιθυμία της να μεταφέρει στο κοινό μια άλλη εικόνα του Αφγανιστάν, διαφορετική από εκείνη που έχουμε συνηθίσει να σκιαγραφείται από τα μίντια.

Ήθελα να παρουσιάσω το Αφγανιστάν όπως δεν το έχει δει ο περισσότερος κόσμος.

Ένας μικρόσωμος νεαρός ηθοποιός από το Αφγανιστάν,  ο Καρίμ Ασίρ, είχε την ιδέα να γίνει ο Αφγανός Τσάρλι Τσάπλιν. Με το κλασικό μουστάκι, το καπέλο και το μπαστουνάκι του, κάνει παραστάσεις και σκορπίζει το γέλιο σε δρόμους και πλατείες του Αφγανιστάν. Το όνειρό του είναι να αλλάξει τον κόσμο. Αντιστέκεται στην τρομοκρατία και στον φόβο και μάχεται με όπλο το χιούμορ. Όμως στις 15 Αυγούστου 2021 οι Ταλιμπάν εισβάλουν στην Καμπούλ και απειλούν με θάνατο τον Καρίμ. Προσπαθώντας να σωθεί, φθάνει στην Ελλάδα. Παρακολουθούμε την περιπέτεια της ζωής του και εξερευνούμε το θέμα του γέλιου. Μπορεί το γέλιο να αλλάξει τον κόσμο; Η ιδέα της ταινίας γεννήθηκε όταν είδα πόσο αγαπητός και γνωστός έγινε ο Καρίμ σε αυτή τη χώρα που έχουμε συνηθίσει ο κόσμος πιο πολύ να κλαίει παρά να γελάει. Ήθελα να παρουσιάσω το Αφγανιστάν όπως δεν το έχει δει ο περισσότερος κόσμος.

Γνωρίζω τον Καρίμ Ασίρ από προηγούμενα γυρίσματα όταν γυρίζαμε την ταινία «Παίζοντας με τη Φωτιά» το 2012. Ήταν μαθητής μου στο πανεπιστήμιο της Καμπούλ, και από τότε τον είχα ξεχωρίσει παρ’ όλο που ήταν στο πρώτο έτος. Είναι ένας εξαιρετικός άνθρωπος που έχει πετύχει πολλά μέσα σε λίγα χρόνια. Σκόρπιζε το γέλιο, είτε κάνοντας παραστάσεις στο δρόμο, είτε δημιουργώντας ασπρόμαυρα βίντεο χωρίς λόγια, όπως ο αυθεντικός Charlie Chaplin.

Μέσω των ασπρόμαυρων ταινιών που χρησιμοποιεί, όπως και μιας καινούριας εντελώς πρωτότυπης προσωπικής ιστορίας όπου μας παρουσιάζει τον εαυτό του αλλά και την γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στο Αφγανιστάν και στον κόσμο, θα τον γνωρίσουμε. Παρακολουθούμε την ζωή του και την δύσκολη διάσωσή του. Μαζί του, μαθαίνουμε τα νεότερα σε σχέση με την καινούρια κυβέρνηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και με τη ζωή των καλλιτεχνών και κυρίως των ηθοποιών και κωμικών. Πολύ συχνά το γέλιο, ανά τους αιώνες και σε διάφορες θρησκείες έχει κατακριθεί.

Ο Καρίμ συγκαταλέγεται στους πλέον θαρραλέους και πετυχημένους Αφγανούς που αγωνίζονται για την αλλαγή και προσπαθεί μέσω της τέχνης του να δώσει μήνυμα στήριξης στους συμπατριώτες του και κυρίως στους καλλιτέχνες της πατρίδας του και να τονίσει ότι το γέλιο μπορεί να βοηθήσει.

Η ταινία «Γελώντας στο Αφγανιστάν» είναι υποψήφια για το ανεξάρτητο βραβείο της Διεθνούς Αμνηστίας που απονέμεται σε ταινία για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Πριν από τρία χρόνια, αρχίσαμε να συζητάμε για να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ για την τέχνη και το γέλιο στο Αφγανιστάν, αλλά η πανδημία έβαλε τα σχέδιά μας στον πάγο για αρκετό καιρό. Η ιδέα και για τους δύο μας ήταν να αποκαλύψουμε στο διεθνές κοινό ότι το Αφγανιστάν δεν είναι μόνο βόμβες και τρομοκράτες έχει επίσης πολιτισμό, χιούμορ και τέχνη. Οι Αφγανοί καλλιτέχνες υπάρχουν! Οι περισσότεροι άνθρωποι το αγνοούν αυτό γιατί ξέρουν μόνο τι παρακολουθούν στις ειδήσεις. Όταν όμως μάθαμε ότι Ο Καρίμ Ασίρ κινδυνεύει τότε δεν έμενε τίποτα άλλο από το να προσπαθήσουμε να τον σώσουμε. Ήταν μια πολύ δύσκολη επιχείρηση αυτή και θα θυμόσαστε τι έγινε τότε πόσος κόσμος προσπαθούσε να φύγει. Για τον Καρίμ δεν υπήρχε πια μέλλον εκεί. Ήταν μια περιπέτεια με φοβερή αγωνία και ανατροπές που κράτησε 70 μέρες με ευτυχώς αίσιο τέλος. Φυσικά η ταινία δεν θα μπορούσε να είναι η ίδια, αλλά αυτό το νόημα έχει το ντοκιμαντέρ. Ακολουθείς τα γεγονότα και προχωράς.

Ο ήρωας είναι ο ίδιος, τα γεγονότα και οι καταστάσεις αλλάζουν όμως η πίστη του στην τέχνη του και ο τρόπος που μεταφέρει το δικό του μήνυμα στον κόσμο παραμένει το ίδιο. Θα πιστεύει και με δύναμη θα μεταφέρει ότι με το γέλιο μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.

Η τέχνη δεν σταματάει να ανθίζει και ποτέ ένα περιβάλλον όσο και αν είναι καταπιεστικό και αυταρχικό δεν μπορεί να την σταματήσει.

Ο Καρίμ αντιπροσωπεύει ότι λέει και ο Ιονέσκο: «Μόνο το κωμικό μπορεί να μας δώσει την δύναμη να αντέξουμε την τραγωδία της ύπαρξης». Με το γέλιο αντιμετωπίζει τη ζωή και ανταπεξέρχεται σε όλες τις δυσκολίες. Και αυτό προτείνει.

Η Αννέτα Παπαθανασίου σε μια από τις πολλές επισκέψεις της στο Αφγανιστάν

Πιστεύω ότι μέσω του γέλιου και ειδικά με τον τρόπο που το χειρίζεται ο Καρίμ με βουβά αστεία στιγμιότυπα μπορεί να θίξει με τον δικό του τρόπο όλα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα που τον, αλλά και μας, απασχολούν. Ναι πιστεύω με όλη μου την ψυχή στην δύναμη του γέλιου και ότι μπορεί να κάνει τον κόσμο καλύτερο.

Το Αφγανιστάν είναι η αδυναμία μου. Οι άνθρωποι και η χώρα είναι υπέροχοι αλλά διαλυμένοι από τους πολέμους και τις συνεχόμενες για χρόνια τρομοκρατικές επιθέσεις. Και τώρα έχουν έναν καινούριο γολγοθά να περάσουν με την κυβέρνηση των Ταλιμπάν. Όμως η τέχνη δεν σταματάει να ανθίζει και ποτέ ένα περιβάλλον όσο και αν είναι καταπιεστικό και αυταρχικό δεν μπορεί να την σταματήσει. Θα αναπτύσσεται και θα μάχεται για την ελεύθερη έκφραση, είτε είναι θέατρο, μουσική, χορός, ζωγραφική.