UNESCO: Το Ζαγόρι στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς

Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς, ένας πολιτιστικός φορέας των Ηνωμένων Εθνών, πρόσθεσε επιπλέον τοποθεσίες ιστορικής ή πολιτιστικής σημασίας σε χώρες όπως η Ουκρανία, η Κίνα, η Αιθιοπία και η Παλαιστίνη στον κατάλογο της «προστατευόμενης παγκόσμιας κληρονομιάς». Ανάμεσα τους και το δικό μας Ζαγόρι ως πολιτιστικό τοπίο.

Η επιτροπή, η οποία αποτελείται από εκπροσώπους 21 κρατών μελών του ΟΗΕ, ψήφισε τις νέες προσθήκες, κατά τη διάρκεια της  συνεδρίασής της στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας.

Φωτογραφία: Υπουργείο Πολιτισμού/facebook

«Η Εγγραφή του Ζαγορίου ως πολιτιστικό τοπίο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO αποτελεί μια μεγάλη επιτυχία της χώρας μας. Για πρώτη φορά, εγγράφεται στον Κατάλογο ένα πολιτιστικό αγαθό της Ελλάδας, το οποίο αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα της νεώτερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Για πρώτη φορά εγγράφεται ένα ελληνικό αγαθό ως πολιτιστικό τοπίο, που σημαίνει ότι το Ζαγόρι έχει πλέον αυξημένη προστασία ως μοναδικής αξίας πολιτιστικό αγαθό, αλλά και ως πολύτιμο στοιχείο του ευρύτερου περιβάλλοντος, που διατηρείται σχεδόν αλώβητο. Η εγγραφή του Ζαγορίου ως πολιτιστικού τοπίου σημαίνει ενισχυμένη προστασία του πολιτιστικού και του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς το συγκεκριμένο αγαθό αποτελεί το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη αμέσως μόλις ολοκληρώθηκε η διαδικασία της εγγραφής έκανε την ακόλουθη δήλωση, «Η Εγγραφή του Ζαγορίου στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO αποτελεί μεγάλη επιτυχία της Ελλάδας. Για πρώτη φορά, εγγράφεται στον Κατάλογο ένα πολιτιστικό αγαθό της χώρας μας, το οποίο αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα της νεώτερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς.  Όλες οι μέχρι σήμερα ελληνικές εγγραφές αφορούσαν σε αγαθά της Αρχαιότητας ή του Βυζαντίου. Ο διεθνής Οργανισμός αναγνώρισε την εξέχουσα οικουμενική αξία της αρχιτεκτονικής των Ζαγοροχωρίων, ως ένα εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Αναγνώρισε την αυθεντικότητα και ακεραιότητα του αγαθού, συστατικά απαραίτητα προκειμένου να περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Θερμά ευχαριστώ όσους συνέβαλαν στη σύνταξη του φακέλου υποψηφιότητας και υποστήριξαν το όλο εγχείρημα. Τους συναδέλφους υπουργούς στο Υπουργείο Εξωτερικών. Τα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Ηπείρου και τους ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, πολλών και διαφορετικών ειδικοτήτων, για τις ατέλειωτες ώρες εθελοντικής εργασίας. Τον Περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέξανδρο Καχριμάνη, τον Δήμαρχο Ζαγορίου Γιώργο Σουκούβελο και τους κατοίκους του Ζαγορίου, για την υποστήριξη, με κάθε τρόπο,  αυτής προσπάθειας. Ιδιαίτερα ευχαριστώ και συγχαίρω τα μέλη της αντιπροσωπείας μας στην Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς, που σήκωσαν το βάρος της υποστήριξης της υποψηφιότητας. Την επικεφαλής της αντιπροσωπείας μας Πρέσβη και Μόνιμη Αντιπρόσωπο της Ελλάδας στην UNESCO Μαρία Διαμαντοπούλου, την επικεφαλής της ομάδας των εμπειρογνωμόνων μας επίτιμη Διευθύντρια Αρχαιοτήτων Δρ Ευγενία Γερούση, την Εθνική Εκπρόσωπό μας για τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO Κωνσταντίνα Μπενίση και την αν. Εθνική Εκπρόσωπο Βασιλική Δημητροπούλου.

Φωτογραφία: Υπουργείο Πολιτισμού/facebook

Η εγγραφή του Ζαγορίου ως Zagori Cultural Landscape στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, στο πλαίσιο της 45ης Συνόδου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς στο Ριάντ, αποτελεί πρόσκληση και υποχρέωση της χώρας μας να διατηρήσει και να προστατεύσει αλώβητη αυτήν κληρονομιά, φυσική και πολιτιστική, που από σήμερα καθίσταται παγκόσμια».

Η περιοχή του Ζαγορίου περιλαμβάνει ένα σύνολο οικισμών εξαιρετικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, που συνδέονται μεταξύ τους με ένα μοναδικό δίκτυο λιθόστρωτων μονοπατιών και γεφυριών, που διατηρούνται  σε πολύ καλή κατάσταση. Οι οικισμοί που περιλαμβάνουν μεγάλα ή μικρότερα αρχοντικά σπίτια, εκκλησίες διακοσμημένες με μοναδικές τοιχογραφίες, σχολεία στα οποία φοίτησαν γενιές Ζαγορησίων, απέκτησαν τη σημερινή τους ιδιαίτερη αρχιτεκτονική  μορφή στη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα.

Αυτή η ιστορική περίοδος ακμής των χωριών του Ζαγορίου, ήταν αποτέλεσμα της κινητικότητας των Ζαγορησίων, που άσκησαν το εμπόριο στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη και απέκτησαν την οικονομική δύναμη, που τους επέτρεψε να επενδύσουν στον τόπο τους. Όλα αυτά μέσα σε ένα εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον, σχεδόν ανέγγιχτο από το χρόνο, με δάση, πλούσια βιοποικιλότητα, ποτάμια, λίμνες και εντυπωσιακούς γεωμορφολογικούς σχηματισμούς. Ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου πρόβαλε  τη φυσιογνωμία  της περιοχής του Ζαγορίου ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης. Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO αναγνώρισε την ιδιαίτερη αυτή φυσιογνωμία ως ένα εξαιρετικό πολιτιστικό τοπίο.

Η Επιτροπή, βασιζόμενη και στην αξιολόγηση του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου της του ICOMOS, αναγνώρισε την Εξέχουσα Οικουμενική Αξία της αρχιτεκτονικής των Ζαγοροχωρίων ως ένα εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Αναγνώρισε επίσης την αυθεντικότητα και ακεραιότητα του αγαθού, συστατικά απαραίτητα προκειμένου να περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Πολλά μέλη της Επιτροπής, βασιζόμενα στις εισηγήσεις τόσο του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου IUCN, όσο και των δικών τους εμπειρογνωμόνων, τόνισαν την ιδιαίτερη σημασία της βιοποικιλότητας του φυσικού περιβάλλοντος  των Ζαγοροχωρίων και επαίνεσαν την Ελλάδα για το διαχειριστικό σχέδιο, που περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στον φάκελο υποψηφιότητας, και το οποίο προβλέπει ίση προστασία του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος. Η σύσταση για πιθανή μελλοντική διεύρυνση των ορίων (boundaries) του εγγεγραμμένου αγαθού, ώστε να περιλάβει μεγαλύτερο τμήμα του φυσικού τοπίου της βόρειας Πίνδου και  να αναγνωριστεί έτσι και η βιοποικιλότητα της περιοχής ως παγκόσμιο αγαθό, αποτελεί ήδη μια αναγνώριση της μεγίστης σημασίας της.

Η όλη προσπάθεια προκειμένου να συγκροτηθεί ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου ξεκίνησε το 2014 και έτυχε της αμέριστης συμπαράστασης του τότε Υπουργού Πολιτισμού Κωνσταντίνου Τασούλα. Την περίοδο 2015-2019, η προετοιμασία του φακέλου διακόπηκε με αβελτηρία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Η εντολή επανεκκίνησης της διαδικασίας δόθηκε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Σεπτέμβριο του 2019, σε ειδική εκδήλωση που έγινε στο Ζαγόρι.

Φωτογραφία: Υπουργείο Πολιτισμού/facebook

Το εγχείρημα υπήρξε σύνθετο, καθώς για πρώτη φορά σε σύνταξη φακέλου υποψηφιότητας της  χώρας μας έπρεπε να συνεργαστούν πολλές και διαφορετικές ειδικότητες, όπως αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, ιστορικοί, τοπογράφοι, περιβαλλοντολόγοι, βιολόγοι, δασολόγοι. Ο διάλογος με την τοπική κοινωνία και τους αρμόδιους τοπικούς φορείς ήταν συνεχής και παρά τις δυσκολίες στην άμεση επικοινωνία ως συνέπεια της πανδημίας επετεύχθη η υποβολή του φακέλου στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, έγκαιρα, τον Ιανουάριο του 2021.

Ακολούθησε η μακρά περίοδος αξιολόγησης του φακέλου από τα συμβουλευτικά όργανα της UNESCO και η επίσκεψη/αυτοψία των δύο πρώτων ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων τον Οκτώβριο του 2021. Η αξιολόγηση, όπως γίνεται πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, συνεχίστηκε με συνεχείς διαδικτυακές ή δια ζώσης επαφές των αρμόδιων στελεχών του Υπουργείου Πολιτισμού με εμπειρογνώμονες των συμβουλευτικών οργάνων της UNESCO, με τη υποβολή των απαραίτητων διευκρινίσεων και των συμπληρωματικών στοιχείων που ζητήθηκαν. Η οριστική κρίση και η εγγραφή του Ζαγορίου ως Zagori Cultural Landscape στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, έγινε χθες, 19 Σεπτεμβρίου τ.έ., στο πλαίσιο της 45ης Συνόδου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, στο Ριάντ». 

Φωτογραφία: Υπουργείο Πολιτισμού/facebook

Στον κατάλογο περιλαμβάνονται ακόμη 54 ιστορικά ιρανικά καραβανσεράι (ένα είδος πανδοχείου ή καταφυγίου για ταξιδιώτες στην άκρη του δρόμου) διάσπαρτα σε 24 επαρχίες της χώρας. Τα καραβανσεράι διατρέχουν το δίκτυο των εμπορικών δρόμων που συνδέουν την Ασία με την Αφρική και την Ευρώπη, με πιο διάσημο τον Δρόμο του Μεταξιού.

Η προσθήκη του αρχαιολογικού χώρου Tell es-Sultan, που βρίσκεται κοντά στην παλαιστινιακή πόλη Ιεριχώ, στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη, προκάλεσε την οργή του Ισραήλ, το οποίο αποχώρησε από την UNESCO το 2019. Σε δήλωσή του που δημοσιεύθηκε την Κυριακή από την Jerusalem Post, εκπρόσωπος της κυβέρνησης χαρακτήρισε την ένταξη «άλλο ένα σημάδι της κυνικής εκμετάλλευσης των Παλαιστινίων από [την UNESCO]».

Σε μια κίνηση-έκπληξη, η Βενετία δεν μπήκε στον κατάλογο, παρά τη δεινή κατάσταση των ίδιων των θεμελίων της. Τον περασμένο Ιούλιο, η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO δήλωσε ότι η ιταλική πόλη δεν λαμβάνει αρκετά ισχυρά μέτρα για να μετριάσει τις συνέπειες του υπερβολικού τουρισμού και της κλιματικής αλλαγής, και είχε συστήσει να προστεθεί στον κατάλογο της απειλούμενης πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο δήμαρχος της Βενετίας, Luigi Brugnaro, εμφανίστηκε ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας. “Μεγάλη νίκη στην UNESCO… η Βενετία δεν κινδυνεύει”, έγραψε στο Twitter την Πέμπτη. Προηγουμένως είχε χαρακτηρίσει την προσπάθεια να καταχωρηθεί η πόλη ως απειλούμενη ως “καθαρά πολιτική”.

Την περασμένη εβδομάδα, η επιτροπή πρόσθεσε κι άλλες ουκρανικές τοποθεσίες στον κατάλογό της: Τον ΚΑθεδρικό της Αγίας Σοφίας και το μοναστήρι της Αγίας Λαύρας στο Κίεβο, καθώς και το ιστορικό κέντρο της πόλης Λβιβ. Η απόφαση ελήφθη “λόγω της απειλής που θέτει η ρωσική επίθεση”, σύμφωνα με ανακοίνωση της UNESCO.

Καραβανσεράι, Ιράν

• Τα Ηφαίστεια του Όρους Πελέ και Πιτόν στη Βόρεια Μαρτινίκα
• Αρχιπέλαγος Cat Ba, Βιετνάμ (Προέκταση του Κόλπου Ha LongΟ )
• Εθνικό Πάρκο Odzala-Kokoua, Κονγκό
• Παλιά Πόλη της Kuldīga, Λετονία
• Το εβραϊκό μεσαιωνικό ιστορικό κέντρο της Ερφούρτης, Γερμανία
• Κυκλικά Οχύρα των Βίκινγκς, Δανία
• Tr’ondëk-Klondike, Καναδάς
• Το Περσικό Καραβανσεράι, Ιράν
• Santiniketan, Δυτική Βεγγάλη, Ινδία
• Παλιά Δάση Τσαγιού στο Όρος Jingmai, Κίνα
• Gaya Tumuli, Δημοκρατία της Κορέας
• Deer Stone, Μογγολία
• Αρχαιολογικός χώρος Koh Ker, Καμπότζη
• Κουταμακού, η Γη της Μπαταμαρίμπα, Μπενίν – Τόγκο
• Gedeo, Αιθιοπία
• Υρκανικά Δάση, Αζερμπαϊτζάν – Ιράν
• Δρόμος του Μεταξιού, Τμήμα Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν
• Αρχαία Ιεριχώ/Τελ ες-Σουλτάν, Παλαιστίνη
• Μαιζόν Καρέ, Νιμ, Γαλλία
• Το Αστεροσκοπείο του Πανεπιστημίου Καζάν, ΡωσίαΜνημεία της Γιογκιακάρτα, Ινδονησία
• Ιερά Χοϊσάλας, Ινδία
• Τζέρμπα, Τυνησία
• Εθνικό Πάρκο Όρους Μπαλέ, Αιθιοπία
• Εθνικό Αρχαιολογικό Πάρκο Tak’alik Ab’aj της Γουατεμάλας
• Ο αρχαιολογικός χώρος του Γόρδιου της Τουρκίας
• Αρχιτεκτονική της πόλης Κάουνας, Λιθουανία
• Προϊστορικές τοποθεσίες της ταλαγιώτικης Μενόρκα
• Η τσεχική πόλη Žatec
• Η Διαδρομή “Köç Yolu” στο Αζερμπαϊτζάν
• Εθνικό Πάρκο Nyungwe, Ρουάντα
• Ζαγόρι, Ελλάδα
• Museo Sitio de Memoria ESMA, Αργεντινή
• Αντικόστι, Καναδάς

*Η ψηφοφορία θα ολοκληρωθεί στις 25 Σεπτεμβρίου.  Έως τότε θα προστίθενται στον κατάλογο νέες τοποθεσίες.