Πάμπλο Νερούδα: Τα σοφά λόγια του “ποιητή του έρωτα” πάντα θα μας συγκινούν

Σαν σήμερα, στις 23 Σεπτεμβρίου το 1973, έφυγε από τη ζωή ο Πάμπλο Νερούδα. Ο Ρικάρδο Νεφταλί Ρέγιες Μπασοάλτο, όπως ήταν το κανονικό του όνομα, ήταν Χιλιανός συγγραφέας και ποιητής, κάτοχος Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Η μητέρα του πέθανε από φυματίωση σχεδόν κατευθείαν μετά την γέννηση του και έτσι μεγάλωσε με τον πατέρα του, ο οποίος όμως δεν ενθάρρυνε την συγγραφική του ενασχόληση. Αυτό δεν σταμάτησε τον Πάμπλο από το να κυνηγήσει τα όνειρα του και σε ηλικία μόλις 10 ετών να ξεκινήσει να γράφει ποιήματα, που στην συνέχεια δημοσίευσε στο περιοδικό La Mañana.

Στο καινούριο κεφάλαιο της ζωής του ως σπουδαστής Γαλλικής φιλολογίας, εκδίδει δύο ποιητικές συλλογές, το Crepusculario  (Ηλιοβασιλέματα), το 1923, και το Veinte poemas de amor y una cancion desesperada (Είκοσι ερωτικά ποιήματα και ένα απελπισμένο άσμα), το 1924. Μέχρι τότε έγραφε ως Ρικάρδο αλλά κατάλαβε πως χρειαζόταν ένα πιο καλλιτεχνικό όνομα. Έτσι, το 1924 αρχίζει να χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Πάμπλο Νερούδα, εμπνευσμένο από τον Τσέχο συγγραφέα και ποιητή Γιαν Νερούντα.

Ο Πάμπλο Νερούδα με την σύζυγό του

Η μεγάλη αλλαγή στον τρόπο σκέψης του ήρθε την αρχή της δεκαετίας του ’30, κατά τη διάρκεια της θητείας του στο διπλωματικό σώμα. Με τα ταξίδια που έκανε γνώρισε πολλές από τις παθογένειες των κοινωνιών και αυτό που τον σημάδεψε ήταν η αδιαφορία των προνομιούχων για τους φτωχούς και αβοήθητους συμπολίτες τους. Μεγάλο αγκάθι στην ζωή του αποτέλεσε και η δολοφονία του ποιητή και φίλου του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, γεγονός που τον οδήγησε να εισχωρήσει στο κουμμουνιστικό κόμμα.

Το 1948 τον βρίσκει εξόριστο καθώς ο δικτάτορας της Χιλής στρατηγός Βιντέλα θέτει το κομμουνιστικό κόμμα εκτός νόμου και διατάσσει τη σύλληψή του. Στην εξορία γράφει το Canto general (Γενικό Άσμα). Το έργο αποτελείται από 231 ποιήματα με συνολικά πάνω από 15.000 στίχους, οι οποίοι αφηγούνται την ιστορία της Λατινικής Αμερικής. Ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε το επικό αυτό ποίημα και το έκανε έτσι ευρέως γνωστό στην Ελλάδα.

Το 1971 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, γεγονός που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων λόγω της πολιτικής του δραστηριότητας και των κομμουνιστικών του πεποιθήσεων. Πέθανε το 1973 υποκύπτοντας στον καρκίνο, με την κηδεία του να γίνεται η πρώτη δημόσια διαμαρτυρία κατά της στρατιωτικής δικτατορίας της Χιλής.

Τον Απρίλιο του 2013, 40 χρόνια μετά το θάνατό του, έγινε εκταφή της σορού του, με σκοπό να διακριβωθεί αν είχε πέσει θύμα δολοφονικής επίθεσης με δηλητήριο από πράκτορες του δικτατορικού καθεστώτος που κυβερνούσε τη Χιλή κατά το θάνατό του. Και πράγματι τα πρόσφατα πορίσματα δείχνουν ότι ο καρκίνος που είχε δεν βρισκόταν σε στάδιο που θα μπορούσε να τον σκοτώσει, όμως ακόμα δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για τον πραγματικό λόγο του θανάτου του.

“Όλα τα μονοπάτια οδηγούν στον ίδιο στόχο: Να εκφράσουμε στους άλλους αυτό που είμαστε.”

“Έχω για τη ζωή μιαν αντίληψη δραματική και ρομαντική. Ο, τι δεν αγγίζει βαθιά την ευαισθησία μου δεν με ενδιαφέρει.”

Δύο φράσεις που χαρακτήριζαν τον Νερούδα και έμειναν στην ιστορία για την αλήθεια τους και για την περιγραφή των ανθρώπινων σχέσεων. Περιγράφουν την προσωπικότητα του ποιητή, με λίγες -αλλά ουσιαστικές- λέξεις.

Μπορείς να κόψεις όλα τα λουλούδια, αλλά δεν μπορείς να εμποδίσεις την Άνοιξη να ‘ρθει…

“Μπορείς να κόψεις όλα τα λουλούδια, αλλά δεν μπορείς να εμποδίσεις την Άνοιξη να ‘ρθει.”

“Πάρε μου το ψωμί, αν θέλεις,
πάρε μου τον αέρα, αλλά
μη μου παίρνεις το γέλιο σου.”
– Από το ποίημα “Το Γέλιο σου”

“Σ’ αγαπώ καθώς κάποιο φυτό που δεν ανθίζει,
μα που μέσα του κρύβει το λουλουδόφως όλο,
και ζει απ’ τον έρωτά σου σκοτεινό στο κορμί μου
τ’ άρωμα που σφιγμένο μ’ ανέβηκε απ’ το χώμα.”
– Από το ποίημα “Δε σ’ αγαπώ”

«Σ’ αγαπώ μη γνωρίζοντας πώς, από πού και πότε, σ’ αγαπώ στα ίσια, δίχως πρόβλημα ή περηφάνια: σ’ αγαπώ έτσι γιατί δεν ξέρω σε άλλο τρόπο»
– Από το ποίημα “Δε σ’ αγαπώ”

“Σκληρή η αλήθεια, σαν αλέτρι.”

“Αργοπεθαίνει όποιος δεν “αναποδογυρίζει το τραπέζι” όταν δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του, όποιος δεν ρισκάρει τη σιγουριά του, για την αβεβαιότητα του να τρέξεις πίσω από ένα όνειρο, όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του, έστω για μια φορά στη ζωή του, να ξεγλιστρήσει απ’ τις πάνσοφες συμβουλές”
-Από το ποίημα “Αργοπεθαίνει”

«Δεν ξέρω οι άλλοι πώς αγαπούν, δεν ξέρω πώς αγαπήθηκαν άλλοτε, εγώ σε κοιτάζω και σε ερωτεύομαι, κι έτσι ζω»
– Από το ποίημα “Αγάπη”