The Artist on the Composer: Ένας κήπος πάνω από τη Λυρική Σκηνή

Μετά τον Νίκο Ναυρίδη και τον Γιώργο Λάνθιμο, ήταν σειρά μιας νεότερης εικαστικού, της Ιωάννας Πανταζοπούλου, να βρεθεί στην αίθουσα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και να συνδιαλεχθεί με το έργο ενός πρωτοποριακού συνθέτη, του Τζωρτζ Κραμπ, στο πλαίσιο του κοινού προγράμματος της ΕΛΣ και του ΝΕΟΝ «The Artist on the Composer».

Στην τρίτη ανάθεση αυτού του πρωτότυπου προγράμματος, που επιμελήθηκαν ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος Κουμεντάκης και η διευθύντρια του ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη, η εικαστικός δημιούργησε μια εγκατάσταση από 135 γλυπτά, η οποία, τοποθετημένη στην οροφή της σκηνής, βυθιζόταν τμηματικά πάνω από τα κεφάλια των μουσικών που εκτελούσαν το έργο του Τζωρτζ Κραμπ «Μακρόκοσμος ΙΙΙ: Μουσική για ένα καλοκαιρινό σούρουπο» (1974), δημιουργώντας κάποτε μια μαγευτική ατμόσφαιρα.

Δύο ενισχυμένα πιάνα (Νίκος Κυριόσογλου, Στέφανος Θωμόπουλος) και μια ποικιλία από εξωτικά κρουστά (που έπαιζαν η Καζούγιο Τσουνεχίρο και ο Κώστας Αργυρόπουλος) ερμήνευσαν τα πέντε μέρη της εξαιρετικής πρωτοποριακής μουσικής του Κραμπ –μια αποκάλυψη για όσους και όσες δεν γνώριζαν το έργο του–που αποτελεί ένα είδος αναφοράς στον Μπέλα Μπάρτοκ και τον δικό του «Μικρόκοσμο», αλλά και στον ανάλογο συνδυασμό μουσικών οργάνων από τον ούγγρο συνθέτη στη Σονάτα του 1937.

«Κοσμικό δράμα» χαρακτηρίζει ο ίδιος ο συνθέτης το έργο του, τα βασικά και εκτενέστερα μέρη του οποίου έχουν ως πηγή έμπνευσής τους συγκεκριμένες ποιητικές αναφορές (Σαλβατόρε Κουαζίμοντο, Μπλαιζ Πασκάλ, Ράινερ Μαρία Ρίλκε).

Ανάμεσα στα τρία αυτά μέρη, στα οποία χρησιμοποιείται το σύνολο των οργάνων («Νυχτερινοί ήχοι: Η αφύπνιση», «Η έλευση», «Μουσική για την έναστρη νύχτα»), ο συνθέτης παρεμβάλλει δύο ονειρικά ιντερμέτζο, την «Φαντασία του οδοιπόρου», στην οποία χρησιμοποιούνται μονάχα τα δύο πιάνα, και τον αταβιστικό «Μύθο», που ερμηνεύει η πλούσια γκάμα των κρουστών.

Η έναρξη κάθε μέρους σηματοδοτείται, εικαστικά, από την «πτώση» δύο μικρών βράχων πάνω από την ορχήστρα, ενώ η ονειρική και ενίοτε μυστηριακή ατμόσφαιρα ενισχύεται από την εικαστική παρέμβαση της Ιωάννας Πανταζοπούλου, η οποία δημιούργησε έναν «αντεστραμμένο» εξωτικό κήπο, με δένδρα, καρπούς και βράχους, τμήματα του οποίου, ακολουθώντας μια ιδιότυπη χορογραφία, βυθίζονται προς την ορχήστρα και επιδεικνύονται άλλοτε σόλο κι άλλοτε σχηματίζοντας ένα βοτανικό σύνολο. Καθώς τα φυλλώματα των δέντρων ήταν φτιαγμένα από διαφανή υλικά, που τα έκαναν να θυμίζουν πολυέλαιους ή κολιέ, επέτρεπαν σε έναν τρίτο πρωταγωνιστή να παίξει τον δικό του ρόλο: οι φωτισμοί (Ελένη Χούμου) συνέτειναν τότε στη δημιουργία μιας υπόκωφης φαντασμαγορίας, που υπογράμμιζε την ονειρική και ποιητική διάσταση της μουσικής.

[relart 2]

Η σταδιακή εκτύλιξη της εικαστικής χορογραφίας, σε αντίθεση με τη μουσική, έδινε αρχικά την εντύπωση της απλής επίδειξης, ένα είδος παρουσίασης των «χορευτών» στο κοινό, ενώ μόνο στην πλήρη ανάπτυξή της έρχεται σε γόνιμο διάλογο με τη μουσική, δημιουργώντας την ποιητική ατμόσφαιρα για την οποία έγινε λόγος παραπάνω. Ατμόσφαιρα η οποία χρωματίζεται και από νοσταλγικούς τόνους καθώς, όπως διαβάζουμε στο βιογραφικό της εικαστικού, ο παραδείσιος κήπος ανακαλεί τις συχνές επισκέψεις της ως παιδί στις Σεϋχέλλες, όπου υπηρετούσε ο διπλωμάτης πατέρας της.