Από πληγή σε γιορτή: To νέο πρόγραμμα της Στέγης συνομιλεί με την πραγματικότητα

Με φόντο ένα έργο της ανθρωποκεντρικής ζωγραφικής του Απόστολου Γεωργίου, η διευθύντρια Πολιτισμού Αφροδίτη Παναγιωτάκου κάνει αναφορά στις επετείους (οι πιο πολλές επέτειοι οδύνης) που έρχονται: Στα 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τα 15 χρόνια από την δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, τα δέκα χρόνια (μόλις συμπληρώθηκαν) από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, τα πέντε χρόνια από την δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου. Δεν ξέρω αν ο μακροπρόθεσμος προγραμματισμός ενός πολιτιστικού οργανισμού στην κλίμακα της Στέγης μπορεί να συνυπολογίσει τα ιστορικά ορόσημα. Μπορεί, ωστόσο, να τα αφουγκραστεί· και μαζί την σκοτεινή, με λιγοστό φως, εποχή. Μόνον έτσι, μπορεί να ερμηνεύσει κανείς αυτό το πυκνά στοχαστικό σχήμα προγραμματισμού που παρουσιάστηκε χθες το βράδυ – ίσως ένα από τα πιο κοινωνικά και πολιτικά συγκροτημένα που έχει παρουσιάσει η Στέγη από την ίδρυση της μέχρι σήμερα.

Οχι μόνο με επανάληψη του μνημειώδους “Rohtko” αλλά και με νέα mega παραγωή θα επιστρέψει στην Ελλάδα ο Πολωνός Λούκας Ταρκόφσκι.

Με το ενδεχόμενο μιας φθινοπωρινής μπόρας, πάνω στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης, ανάμεσα σε έργα της συλλογής του Ιδρύματος Ωνάση που δημιούργησαν μιαν αυτοσχέδια σκηνογραφία (η οποία βρέθηκε τελικά να βγάζει νόημα μπροστά στα βλέμματα μας) αναπτύχθηκε από την ομάδα του Onassis Culture ένα πρόγραμμα που ακροβατεί «μεταξύ γιορτής και πληγής». Αυτή ήταν η φράση – σύνοψη της Αφροδίτης Παναγιωτάκου παραπέμποντας στους στίχους της «Γιορτής», του τραγουδιού των θρυλικών Τρυπών. Καθόλου τυχαία. Απέναντι της καθισμένος ο Γιάννης Αγγελάκας, ανάμεσα στη σεμνότητα και την (ομολογημένη) αμηχανία, αφού σε λίγη ώρα θα προλόγιζε την Οδυσσεϊκή «Νέκυια» πάνω στην οποία εργάζεται μαζί με την Όλια Λαζαρίδου σε σκηνοθεσία του Χρήστου Παπαδόπουλου.

Καθόλου τυχαία, όμως, γιατί πράγματι, το σύνολο των παραγωγών και των δράσεων της Στέγης συνομιλεί με το παράλογο που ζούμε· και είναι πότε πένθιμο και βίαιο και πότε (σποραδικά) χαρμόσυνο. Είναι και ο λόγος που το Block Party της Στέγης – η αστική γιορτή γύρω από τους δρόμους του Νέου Κόσμου που είθισται ν’ ανοίγει τη χειμερινή σεζόν – ακυρώνεται ακαριαία, ακριβώς «γιατί είμαστε συντονισμένοι με την πραγματικότητα», όπως σημείωνε η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση.

Πρεμιέρα στις παραστάσεις της Στέγης με “Το σπίτι” του Δημήτρη Καραντζά.

Έχοντας στο πλευρό της, τον αναπληρωτή Διευθυντή Πολιτισμού, Δημήτρη Θεοδωρόπουλο, την υπεύθυνη δραματουργίας και curator Θεάτρου – Χορού της Στέγης Ιλειάνα Δημάδη και τον curator Θεάτρου – Χορού Κωνσταντίνο Τζάθα, παρουσίασαν αρχικά την φετινή παραστατική συλλογή που εμπνέεται από τα στοιχεία της τελετουργίας και του παγανισμού στην οποία συντονίζονται καλλιτέχνες διεθνούς ακτινοβολίας όπως η Πάττι Σμιθ, η Τίλντα Σουίντον, ο Σάιμον ΜακΜπέρνι, ο Τιάγκο Ροντρίγκεζ, η Λόρα Τζέιν Γκρέις και ο Λούκας Ταρκόφσκι αλλά και άοκνοι εργάτες της ελληνικής τέχνης (πολλοί διακεκριμένοι στο εξωτερικό) όπως ο Θεόδωρος Τερζόπουλος, ο Ευριπίδης Λασκαρίδης, ο Γιάννης Αγγελάκας, η Λένα Πλάτωνος, ο Δημήτρης Καραντζάς, ο Χρήστος Παπαδόπουλος, ο Ανέστης Αζάς και ο Πρόδρομος Τσινικόρης, ο Γιάννης Παναγόπουλος.

• Το θεατρικό ρεπερτόριο ξεκινάει με τον Δημήτρη Καραντζά και «Το σπίτι» (30/9 έως 19/11) που υπογράφει το κείμενο και την σκηνοθεσία «ως ένα συναγερμό εξόδου από την απάθεια».
• Σε απόσταση αναπνοής ακολουθήσει η ψυχή των Complicite, ο τρομερός Σάιμον ΜακΜπέρνι με την θεατρική μεταφορά του βραβευμένου με Νόμπελ μυθιστορήματος «Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών» (4 έως 7/10) – ένα μανιφέστο αγωνίας για την προστασία του περιβάλλοντος.
• Θα τους διαδεχθούν οι πιστοί εκπρόσωποι του θεάτρου ντοκουμέντο Ανέστης Αζάς και Πρόδρομος Τσινικόρης με την παράσταση που προέκυψε μετά από πολύμηνη έρευνα πεδίου στους καταυλισμούς των Ρομά. Με τον τίτλο «RomaLand» (2 έως 26/11) επιχειρούν να σχολιάσουν «την εγκαθίδρυση της ακροδεξιάς σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας» με αφορμή τις δολοφονίες Ρομά πολιτών και τις πολύχρονες φυλετικές διακρίσεις που υπομένουν.
• Αντιφασιστικός ύμνος θα είναι και η σκηνοθεσία του διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν Τιάγκο Ροντρίγκεζ με τον προβοκατόρικο τίτλο «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» (4 έως 8 Δεκεμβρίου).
• Τον Δεκέμβριο η τελευταία μούσα του Ντέιβιντ Μπόουϊ, Τίλντα Σουίντον θα αποτίνει φόρο τιμής στην εμβληματική μορφή του ιταλικού σινεμά που δολοφονήθηκε βάναυσα, τον Πιερ Πάολο Παζολίνι με την περφόρμανς «Ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι» (11 έως 16 Δεκεμβρίου).
• Θα μας προετοιμάσει για μια βουτιά στον Άδη όπως την έχει φανταστεί στη «Νέκυια» η ‘Ολια Λαζαρίδου, με τον Γιάννη Αγγελάκα να συνθέτει τα ηχοτοπία της και τον Χρήστο Παπαδόπουλο να οπτικοποιεί την τελετή κατάβασης του Οδυσσέα στον Κάτω Κόσμο. Με τον Αγγελάκα θα δηλώνει πως «τρέμει» μπροστά στο εγχείρημα, η «Νέκυια» τους θα κάνει πρεμιέρα κατά την μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου (21/12 έως 28/1).
• Θα είναι ακόμα Άνοιξη αλλά ο Γιάννης Παναγόπουλος θα μας βάλει σε συνθήκες «Καύσωνα» (30/3 έως 14/4) σε μια σατιρική εθνογραφία του ελληνικού καλοκαιριού βασισμένη σε κείμενα της Βίβιαν Στεργίου.
• Ο Ευριπίδης Λασκαρίδης θα επανακάμψει στη σκηνή της Στέγης «ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στη νοητή συνέχεια των προηγούμενων έργων» που ονομάζει «Lapis Lazulli» (4 έως 21 Απριλίου).
• Στο μεταξύ, ο «Rohtko» του Λούκας Ταρκόφσκι θα επιστρέψει για τρία βράδια στη σκηνή της Στέγης μετά την περσινή αποθέωση (8 έως 10/3) ενώ ο Πολωνός σκηνοθέτης θα είναι αυτός που θα κλείσει τον φετινό προγραμματισμό της Στέγης, μακριά και εκτός Νέου Κόσμου, στην τελετουργική περφόρμανς σε αναζήτηση μιας δημοκρατικής συνύπαρξης «Respublica» (14 έως 16/6).
• Όμως, το εντός Στέγης φινάλε θα γραφτεί με τη νέα σκηνοθεσία του διεθνούς Θόδωρου Τερζόπουλου πάνω στον Μπέκετ «Περιμένοντας τον Γκοντό», που δίνει μια ερμηνεία ερήμωσης στην νέα πραγματικότητα που δημιουργούμε. Η παράσταση είναι μια συμπαραγωγή Emilia Romagna Teatro με κορυφαίους Ιταλούς ηθοποιούς.

Η χορευτική σκηνή φέτος θα εκπροσωπηθεί από το εδραιωμένο πια φεστιβάλ Onassis Dance Days (23/2 έως 3/3) με τις συμμετοχές των Ιωάννας Παρασκευοπούλου, Πάνου Μαλακτού, Ξένιας Κογχυλάκη, Χριστιάνας Κοσιάρη, Μιτ Βάρλοπ, οι περισσότεροι εκ των οποίων ταξιδεύουν ήδη με τις χορογραφίες τους σε διεθνή φεστιβάλ.

Πλάνο από το εκρηκτικό “One song” της Μιέτ Γουάρλοπ.

Στο επίκεντρο του μουσικού ρεπερτορίου της Στέγης βρίσκεται φέτος το Movement Radio που πλέον προσαρτάται από τον οργανισμό παίρνοντας το όνομα του, διοργανώνοντας σειρά δράσεων στην πόλη και όχι μόνο που γεφυρώνουν το πρωτοποριακό και το δημοφιλές και κυρίως γεφυρώνουν μουσικούς πολιτισμούς της Μεσογείου και των Βαλκανίων. Από εκεί και πέρα τα μουσικά events, τα περισσότερα από τα οποία με έθνικ παγανιστικό παλμό αρχίζουν από τον Οκτώβριο.

• Πρεμιέρα με το «Pytheas Travels» (13 έως 15/10), μια σατιρική μουσική κρουαζιέρα, με ήρωα τον αρχαίο εξερευνητή ως αφορμή σχολιασμού στη βιομηχανία του μαζικού τουρισμού από τους Hypercomf, τη Maja S. K. Ratkje και τους Ergon Ensemble.
• Η πανκ μορφή της Λόρα Γιαν Γκρέις (13/1) έρχεται για μια συναυλία εμπειρία ποδαρικό στη νέα χρονιά.
• Η Λένα Πλάτωνος σε συνεργασία με τον Sergio T. θα κάνει ένα παράδοξο ταξίδι στην παραδοσιακή μουσική με τον ευφυή τίτλο «Παραδοξιακά» (1 έως 2/3).
• Η αφηγήτρια των εξεγερμένων μας ονείρων Πάτι Σμιθ θ’ ανέβει στη σκηνή της Στέγης για να συμμετάσχει στα ηχοτοπία της Soundwalk Collective, σε ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη πραγματικότητα, με το «Correspondences» (13 έως 14/3).
• Εκτός Στέγης, μα εντός πόλης, το Bordeline Festival (26 έως 28/4) θα συνεχίσει να εξερευνά τις συνδέσεις μεταξύ ποπ, πειραματισμού και ηλεκτρονικής μουσικής.
• Η ανάβαση στα βουνά (κυριολεκτικά) θα πραγματοποιηθεί και φέτος με το «Γιατί είναι μαύρα τα βουνά» (28-30/6) στην Κόνιτσα όπου ο Κρίστοφερ Κινγκ θα εξερευνήσει τις μουσικές των Βαλκανίων.

Επιστροφή στην Κόνιτσα και “Μαύρα βουνά” τον Ιούνιο.

Το Ίδρυμα Ωνάση θα γίνει συμπαραγωγός και κινηματογραφικών δημιουργών σε ταινίες ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους. Σε συμπαραγωγή του ετοιμάζονται ταινίες από τον Βασίλη Κεκάτο («Ονειρεύομαι σαν φάντασμα»), την Εύη Καλογηροπούλου («Cora») και τον Γιάννη Οικονομίδη. Παράλληλα, το παρουσιάζει δικές του παραγωγές, σε ντοκιμαντέρ από τη Βάνια Τέρνερ («TACK»), την Εύα Στεφανή («Γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε»), τον Τάσο Λάγγη («Η Δημόσια Ιδιωτική Οικία»), αλλά και ταινίες μυθοπλασίας (Εύη Καλογηροπούλου, «Αλεξάνδρεια»).

Ο επιφανής ‘Ελληνας σκηνοθέτης Θόδωρος Τερζόπουλος για πρώτη φορά στη Στέγη με τον “Γκοντό” του Μπέκετ

Τα προγράμματα εξωστρέφειας του Ιδρύματος είναι μια μεγάλη ιστορία που δεν εκτονώνεται μόνο μέσα από residencies και στήριξη σε περιοδείες καλλιτεχνών αλλά και σε προγράμματα όπως το ONX Studio της Νέας Υόρκης, τον επιταχυντή που φέρνει σε επικοινωνία τις ψηφιακές τεχνολογίες και την καλλιτεχνική δημιουργία, φιλοξενώντας έως σήμερα περισσότερες από 18 ομάδες δημιουργών.

Την ίδια ώρα, το Ίδρυμα Ωνάση ξαναβρέθηκε στη Βενετία, σταθερός υποστηρικτής της ελληνικής συμμετοχής στην 60ή Μπιενάλε Βενετίας, με τον συνθέτη Θανάση Δεληγιάννη και τον δραματουργό Γιάννη Μιχαλόπουλο να απογειώνουν την έρευνα που ξεκίνησαν ένα χρόνο νωρίτερα ως ανάθεση του Onassis Culture στο έργο «Dryland».

Πολυαναμενόμενη η σκηνοθεσία του Τιάγκο Ροντρίγκεζ “Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες”.

Το στίγμα της Στέγης διευρύνεται εντός πόλης και συμβατικών κτηρίων μα κι εκτός συνόρων, με ένα πλούσιο δίκτυο παρεμβάσεων. Το Αρχείο Καβάφη βρίσκει τη Στέγη του σ’ ένα νέο χώρο στην οδό Φρυνίχου που θα εγκαινιαστεί στο τέλος Νοεμβρίου ενώ το ίδιο μήνα θα ανοίξει ξανά και η οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια μετά από ένα σπουδαίο έργο αποκατάστασης της από το Ίδρυμα Ωνάση (και τα δύο με την υπογραφή της σκηνογράφου και αρχιτέκτονα Εύας Μανιδάκη και του Flux Office).

Στέγη για τον Καβάφη θα γίνει και η Onassis Mandra, το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα αρχιτεκτονικής θεάτρου ανοιχτού χώρου της Μπελ Επόκ στην Αθήνα, που θα φιλοξενήσει ταινίες εμπνευσμένες από τη ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή για πρώτη φορά στην Αθήνα, μετά το New Museum της Νέας Υόρκης (Απρίλιος 2024).

Στο κτηριακό δυναμικό του Ιδρύματος περιέχεται και το Μουσείο Φρυσίρα στην Πλάκα όπου θα φιλοξενούνται περιοδικά εκθέσεις με έργα της συλλογής του, το κτήριο της Λεγάκη στου Ρέντη αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο 2024 «για να χωράει από την χειρωναξία έως το αποτέλεσμα» όπως σημείωνε η κ. Παναγιωτάκου, δηλαδή για να είναι εργαστηριακός τόπος έως και παραστατικός χώρος.

Τα καλοκαίρια που ζήσαμε σε θεατρική μικρογραφία από τον Γιάννη Παναγόπουλο στην παράσταση “Καύσωνας”

Ωστόσο, το κορυφαίο έργο από το Ίδρυμα Ωνάση που δεν θα είναι παρά η παράδοση του Ωνάσειου Μεταμοσχευτικού Κέντρου – και αυτό εντός του 2024. «Συνεχίζουμε την παράδοση προσφοράς του ιδρυτή μας επί πέντε δεκαετίες. Υπηρετούμε το όραμα του Αριστοτέλη Ωνάση, με την 50ή επέτειο του Ιδρύματος Ωνάση να πλησιάζει. Και για εμάς είναι αξίωμα πως όλα είναι πολιτισμός. Είναι ζήτημα πολιτισμού η πρόσβαση στην Υγεία γι’ αυτό και το Ωνάσειο Μεταμοσχετικό Κέντρο θα γίνει μέρος του δημόσιου συστήματος υγείας», τόνιζε χθες ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου εκτιμώντας πως όσα μας ενώνουν σε μια ανοιχτή κοινωνία που δεν φοβάται είναι τρεις δυνάμεις: Η Παιδεία, ο Πολιτισμός και η Υγεία. Συμβολικά, ίσως, τις δυνάμεις αυτές – καθώς η μια αφομοιώνει την άλλη – θα δούμε και στο νέο έργο του Γιάννη Βαρελά, ο οποίος έχει αναλάβει σε ανάθεση του Ιδρύματος να δημιουργήσει ένα μωσαϊκό τέχνης για τον 6ο όροφο του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου.