Συν & Πλην: «Το Σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά στη Στέγη

Ιβίσκος ή δεντρολίβανο για τις ζαρντινιέρες του μπαλκονιού; Πλυντήριο ή σφουγγάρισμα; Σιδέρωμα ή τακτοποίηση στα ντουλάπια για τα ψώνια του σούπερ μάρκετ; Αυτά είναι τα διλήμματα που λίγο έως πολύ θέτουν για ώρα στον εαυτό τους, ένας άνδρας και μια γυναίκα οι οποίοι περιφέρονται σε ένα μικροαστικό, μίζερο σπίτι του κέντρου. Οι καθημερινές τους λειτουργίες, ασήμαντες εκ πρώτης όψεως είναι αυτές που μοιάζουν να συντηρούν την ύπαρξη τους στη μεγάλη πόλη η οποία εκτίθεται από το μεγάλο παράθυρο του σαλονιού: Με θέα μια βρώμικη γωνία (Κυψέλη ή Εξάρχεια), που κοιτάζει σε ένα υπόγειο διαμέρισμα, στον τοίχο του οποίου είναι ζωγραφισμένο το «αλφάδι», το σήμα της αναρχίας. Περαστικοί, κάτοικοι της γειτονιάς με τα κατοικίδια τους, κι ούτε ένα ίχνος δέντρου στο κάδρο της καθημερινότητας τους.

Οι ψίθυροι τους για τα κουτσομπολιά της γειτονιάς που μπλέκονται με τα τσιμπολογήματα λίγου φαγητού, κάποτε κοπάζουν εντελώς, όταν ο άνδρας αρχίζει να διαβάζει το απόσπασμα ενός βιβλίου μια δυστοπία: Εκεί οι κάτοικοι ζουν σε έναν βασανιστικό καύσωνα, όσοι δεν αντέχουν τις καιρικές συνθήκες πετάγονται σαν σακούλες σκουπιδιών στα διερχόμενα απορριμματοφόρα, τα νεκροταφεία δεν λειτουργούν, νερό και ρεύμα διατίθεται ελεύθερα για κάποιες ώρες της ημέρας, σε αντίθεση με τις θηριώδεις ξενοδοχειακές μονάδες που το τεχνητό του περιβάλλον παρέχει τα πάντα σε αφθονία. Αυτή είναι η νέα Τάξη Πραγμάτων που είναι γραμμένη στις σελίδες ενός βιβλίου τις οποίες ο άνδρας διαβάζει με την ψυχραιμία ενός συγγράμματος επιστημονικής φαντασίας. Κι όμως, όταν το παράθυρο μετατρέπεται σε οθόνη που εκπέμπει τρομακτικά γεγονότα – από την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα έως την ισοπέδωση της Συρίας και την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, από τις καταστροφικές πλημμύρες, τις δασικές πυρκαγιές, τις αφίξεις μεταναστών και τους δήμιους όλων των παραπάνω (Χίτλερ, Στάλιν, Πούτιν, Τραμπ, Μέρκελ, Θάτσερ, μέχρι και Μητσοτάκη), η δυστοπία καταπίνει την προσποίηση πως μέχρι τώρα όλα είναι υπό έλεγχο.

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιχειρεί να γράψει το κείμενο μιας περφόρμανς οργανώνοντας μια ευρύτερη δραματουργία που υποστηρίζεται καθοριστικά από την εικονοποιία της παράστασης: Τα βίντεο (Γκέλυ Καλαμπάκα), την σκηνογραφία (Κλειώ Μπομπότη) και την κινησιολογία (Τάσος Καραχάλιος). Το έργο λειτουργεί ως ενεργοποίηση μιας πολεμικής σειρήνας, στα ίχνη μιας τσεχωφικής φιλοσοφίας του 21ου αιώνα: Οι άνθρωποι αγνοούν επιδεικτικά τα δεινά τους, μέχρι που αυτά κάνουν τόσο ασφυκτικό το παρόν τους ώστε η ζωή τους συντρίβεται ολοκληρωτικά.

Το έργο εστιάζει στην σχέση ιδιωτικού και δημόσιου: Στην ψευδαίσθηση μιας ιδιωτικής ασφάλειας που εξασφαλίζει το σπίτι, ο οίκος απέναντι στην απειλή του κινδύνου που ελλοχεύει στο δημόσιο χώρο. Τα όρια καταρρίπτονται δημιουργώντας ένα κοινό έρημο τοπίο, όπου το μέσα και το έξω είναι το ίδιο επώδυνα και τραυματικά.

Η Αλεξία Καλτσίκη στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Μέσα στην ασφυκτική συνθήκη του να ζεις σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, τον (έτσι κι αλλιώς) σαρωτικό 21ο αιώνα, ο Δημήτρης Καραντζάς αναλαμβάνει την ευθύνη να υπογράψει ένα έργο στα όρια της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Η ενδιαφέρουσα και υποσχόμενη συγγραφική του εργασία, ωστόσο, μοιάζει να συρρικνώνει τα σκηνοθετικά του αντανακλαστικά που εντοπίζονται σε ένα καλοκουρδισμένο ρυθμικά και τεχνικά σχεδίασμα. Καθοριστική και η συμβολή των βίντεο από την Γκέλυ Καλαμπάκα.

Σκηνή της παράστασης με τους Φιντέλ Ταλαμπούκα και Αλεξία Καλτσίκη.

Εκφράζοντας με παρρησία το αίσθημα της εποχής – αλλά τελικά (και δυστυχώς) των λίγων που έχουν μεταφράσει σε υπαρξιακή απειλή την κοινωνικό – πολιτική κατάσταση που μας περιβάλλει – ο Δημήτρης Καραντζάς διατυπώνει μέσα σε μια ελλειπτική, οργισμένη αλλά και ποιητική (σε στιγμές) συνθήκη τον κίνδυνο που βρίσκεται στο κατώφλι μας. Τόσο η κυνική οργουελική ψυχραιμία του μυθιστορηματικού αποσπάσματος, όσο και το εξεγερμένο παραλήρημα στο τέλος της παράστασης, υποδηλώνουν μια συγγραφική σκέψη που όχι μόνο αφουγκράζεται την πραγματική κατάσταση, αλλά έχει και διορατικότητα να ερμηνεύσει την συνέχεια της. Υποσχόμενη γραφή και για το (προσωπικό του) μέλλον και για το μέλλον της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας συνολικότερα.

Δεν είναι ακριβώς μουσική αλλά ηχοτοπίο αυτό που υπογράφει ο Γιώργος Ραμαντάνης αλλά φορτίζει δυναμικά τον παλμό της παράστασης – ειδικά από το δεύτερο μισό της κι έπειτα. Αντλώντας από τον μηχανικό, μονότονο ήχο του πλυντηρίου, ο ήχος εξελίσσεται σε μια αγωνιώδη πολεμική ηχώ, ουρλιάζοντας μαζί με τους ανθρώπους, αναγγέλλοντας το κακό που τους περιτριγυρίζει.

Ο ορυμαγδός των εικόνων που κατακλύζουν τον εγκέφαλο του σύγχρονου ανθρώπου, το παρελθόν και το παρόν που τρέφουν την συλλογική απελπισία συγκροτούν ένα δίχως αρχή, μέση και τέλος βίντεο με την υπογραφή της Γκέλυς Καλαμπάκα. Αναδεικνύεται σε πολύ σημαντικό στοιχείο αφήγησης, πλάϊ στο λόγο της παράστασης.

Μολονότι έχουμε εισπράξει καλύτερες ερμηνείες και από τους δύο πρωταγωνιστές της παράστασης, την Αλεξία Καλτσίκη και τον Φιντέλ Ταλαμπούκα, δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε την αξιόλογη παρουσία τους στην περφόρμανς. Για τον μεν, Ταλαμπούκα είναι άξιος επισήμανσης ο σχεδόν γαλήνιος τρόπος με τον οποίο προλέγει την απόλυτη φρίκη και ισοπέδωση της ανθρώπινης ζωής. Για τη δε, Καλτσίκη έχει σημασία να παρατηρήσουμε την σταδιακή μετάβαση της (εδώ παίζει ρόλο και η καθοδήγηση του Τάσου Καραχάλιου) από τις ασήμαντες μηχανικές κινήσεις μιας πληκτικής πραγματικότητας σε ένα πλάσμα που ξερνάει παραληρηματικά το φορτίο της ανθρωπότητας.

Παράθυρο – οθόνη προβολής βίντεο σε επιμέλεια της Γκέλυ Καλαμπάκα.

Μπορεί να πρόκειται και για τις μετρημένες στα δάχτυλα παραστάσεις του Δημήτρη Καραντζά όπου η, εξονυχιστικά λεπτομερής, σκηνοθετική του ενέργεια απορροφάται από κάτι άλλο. Η συγγραφική του ιδιότητα, φαίνεται πως καταλαμβάνει μεγαλύτερο χώρο και έγνοια, ώστε το σκηνοθετικό του αποτύπωμα να περιορίζεται στην οργάνωση των πολλών τεχνικών στοιχείων και προκλήσεων της παράστασης, παρά στην βαθύτερη μελέτη του υλικού που προτείνει.

Ενώ ανταποκρίνεται με χειρουργική ακρίβεια στις τεχνικές προκλήσεις του γκρεμίσματος του, το σπίτι που έχει κατασκευάσει η Κλειώ Μπομπότη είναι τόσο κοντά στην ρεαλιστική απεικόνιση, ώστε καθηλώνει αισθητικά την παράσταση στο πλαίσιο του απόλυτα αναγνωρίσιμου.

Ενδιαφέρουσα δραματουργικά αφετηρία για το σκηνικό καταστροφής που ονομάζουμε ζωή, αλλά δυστυχώς δεν κορυφώνεται σε μια πραγματικά επιδραστική παράσταση.