Οι γυναίκες καταλαμβάνουν το ΕΜΣΤ

«Τι θα συνέβαινε αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» Θέτοντας αυτό το ερώτημα σε καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες, στο κοινό αλλά και στον εαυτό του, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ανακοίνωσε το πρόγραμμά του για το επόμενο επτάμηνο (Δεκέμβριος 2023 – Ιούνιος 2024), το οποίο θα είναι αφιερωμένο αποκλειστικά σε δημιουργούς που αυτοπροσδιορίζονται ως γυναίκες.

Ο νέος αυτός κύκλος εκθέσεων, με γενικό τίτλο «Kι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» ξεκινάει στις 14 Δεκεμβρίου, με μια νέα πρόταση παρουσίασης της μόνιμης συλλογής, στον τρίτο όροφο του Μουσείου, με τίτλο «ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί». Την ίδια ημέρα, σε άλλους χώρους του μουσείου θα εγκαινιαστούν αναδρομική έκθεση της Λήδας Παπακωνσταντίνου, έκθεση αφιερωμένη στη Χρύσα Ρωμανού, καθώς και την πρώτη ατομική έκθεση στην Ελλάδα της ελληνοβελγίδας Δανάης Ανεσιάδου.

«Είναι η πρώτη φορά», τονίζει η Κατερίνα Γρέγου, καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ, «που ένα δημόσιο μουσείο εκθέτει αποκλειστικά έργα γυναικών δημιουργών, όχι μόνο στην έκθεση της συλλογής του αλλά και σε όλους τους χώρους των περιοδικών του εκθέσεων». Και συνεχίζει: «Πρόθεση και στόχος μας είναι να υπερβούμε την κυρίαρχη αφήγηση και να ανατρέψουμε συμβολικά, και όχι μόνο, την πραγματικότητα εκείνη της χρόνιας υποεκπροσώπησης των γυναικών δημιουργών σε όλα τα πεδία της τέχνης. Το ερώτημα που θέτουμε στον νέο κύκλο εκθέσεων του Μουσείου είναι αφορμή για έναν ευρύτερο προβληματισμό. Τι θα γινόταν, πραγματικά, αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; Και τι μορφή θα είχαν τα μουσεία αν οι γυναίκες είχαν καταλάβει τη θέση που τους αναλογούσε στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης». 

Diana Al Hadid

Στο πλαίσιο της εκθεσιακής ανανέωσης της συλλογής, στις 14 Δεκεμβρίου 2023 θα γίνει η πρώτη παρουσίαση ενός αριθμού έργων από τη δωρεά της Συλλογής Δ. Δασκαλόπουλου, τη σημαντικότερη δωρεά στην ιστορία του Μουσείου από την ίδρυσή του, μαζί με έργα της συλλογής του ΕΜΣΤ.

Παρουσιάζονται έργα καλλιτέχνιδων όπως οι: Ghada Amer, Helene Appel, Bertille Bak, Karla Black, Hera Buyucktasciyan, Μαρίνα Γιώτη, Diana Al Hadid, Tala Madani, Annette Messager, Tracey Moffatt, Ελένη Μυλωνά, Cornelia Parker, Agnieszka Polska, Χριστιάνα Σούλου, Άσπα Στασινοπούλου, Μαρία Τσάγκαρη, Gillian Wearing κ.ά. Η παρουσίαση περιλαμβάνει, επίσης, τον νέο μακροχρόνιο δανεισμό ενός σημαντικού έργου της Etel Adnan, ευγενική παραχώρηση της Saradar Collection, Παρίσι/Βηρυτός.

Την ίδια περίοδο, και για τρεις μέρες, θα παρουσιαστεί στο Μουσείο μια σειρά από περφόρμανς της κορυφαίας καλλιτέχνιδας της περφόρμανς Alexis Blake, βραβευμένης με το Prix de Rome. Οι περφόρμανς αυτές σηματοδοτούν την πρώτη παρουσίαση της καλλιτέχνιδας στην Ελλάδα. Το έργο της Blake συνενώνει τις εικαστικές τέχνες, την περφόρμανς και τον χορό, διερευνώντας τον τρόπο με τον οποίο το σώμα αναπαρίσταται και αντιμετωπίζεται ως αρχείο, το οποίο, στη συνέχεια, η δημιουργός εξετάζει και επαναδιαπραγματεύεται. Το έργο της ασχολείται άμεσα με την αναπαράσταση και την υποκειμενοποίηση των γυναικείων σωμάτων, ενεργοποιώντας τα, παράλληλα, ως φορείς αντίστασης. Η Blake παρουσιάζει την εμβληματική της περφόρμανς «Allegory of the Painted Woman», για δύο χορεύτριες και τέσσερις μουσικούς, η οποία αμφισβητεί την αρχετυπική, πατριαρχική απεικόνιση των γυναικών στην ιστορία της τέχνης.
Επιμέλεια: Άννα Μυκονιάτη
Εκθεσιακός χώρος 3ου ορόφου

Στις 14 Δεκεμβρίου  εγκαινιάζεται η πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση της Λήδας Παπακωνσταντίνου (1945), μιας από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα και από τις πρωτοπόρους της φεμινιστικής τέχνης στη χώρα μας. Για πέντε σχεδόν δεκαετίες, η Παπακωνσταντίνου ανέπτυξε ένα πολύπλευρο και πολυδιάστατο έργο. Πάντα με επίκεντρο το σώμα, η δουλειά της περιλαμβάνει περφόρμανς, γλυπτική, βίντεο, site-specific εγκαταστάσεις και ζωγραφική. Ζητήματα φύλου, σεξουαλικότητας, συλλογικής και προσωπικής μνήμης, ιστορίας, πολιτικής και οικολογίας εντοπίζονται στον πυρήνα της καλλιτεχνικής της έκφρασης. Το έργο της συνολικά αποτελεί σημείο αναφοράς για την ελληνική τέχνη, αλλά και πηγή έμπνευσης για τους νεότερους εικαστικούς.
Εκθεσιακός χώρος -1
Επιμέλεια: Τίνα Πανδή

Λήδα Παπακωνσταντίνου «Bouboulitsa’s Dream»

Στις 14 Δεκεμβρίου, επίσης, το ΕΜΣΤ εγκαινιάζει έκθεση αφιερωμένη στο έργο της Χρύσας Ρωμανού  (1931-2006), μιας από τις πλέον αναγνωρίσιμες και καταξιωμένες ελληνίδες καλλιτέχνιδες της γενιάς της. Η παραμονή της στη Γαλλία, τα χρόνια 1961-1981, υπήρξε καθοριστική για τη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής της ταυτότητας. Ανήκε στην ομάδα των ελλήνων καλλιτεχνών της διασποράς, οι οποίοι έζησαν και εργάστηκαν μεταπολεμικά στα μεγάλα κέντρα τέχνης του δυτικού κόσμου. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ελληνικής τέχνης, μια γυναίκα καλλιτέχνις, η Χρύσα Ρωμανού, δεν ακολούθησε απλώς τις διεθνείς καλλιτεχνικές εξελίξεις αλλά τις συνδιαμόρφωσε. Ίσως περισσότερο γνωστή για τα κολάζ της, τα οποία συνέδεαν, με κριτική αντίληψη, διαφημίσεις και εικόνες από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την κουλτούρα της κατανάλωσης για να σχολιάσουν τις πολιτικές και κοινωνικές πραγματικότητες της εποχής της, η ασυμβίβαστη ματιά της Ρωμανού παραμένει αιχμηρή και επίκαιρη, ακόμη και σήμερα.
Εκθεσιακός χώρος 4ου ορόφου
Επιμέλεια: Ελένη Κούκου – Δημήτρης Τσουμπλέκας

Την ίδια μέρα, εγκαινιάζεται και η πρώτη ατομική έκθεση στην Ελλάδα της ελληνοβελγίδας καλλιτέχνιδας Δανάης Ανεσιάδου, «D-POSESSIONS». Γεννημένη στη Γερμανία, από γονείς ελληνικής καταγωγής και εγκατεστημένη από νεαρή ηλικία στις Βρυξέλλες, η Ανεσιάδου έχει αναπτύξει τα τελευταία 15 χρόνια μια σειρά από μεταφυσικές και προσωπικές αφηγήσεις σε ένα άκρως προσωπικό και ιδιοσυγκρασιακό έργο, το οποίο παραπέμπει στον κινηματογράφο, τις αποκρυφιστικές επιστήμες, την ελληνική αρχαιότητα και τη σύγχρονη επικαιρότητα. Οπλισμένη με έντονο ενδιαφέρον για την ιστοριογραφία και την πολιτική, θέτει υπό αμφισβήτηση αυτό που θεωρούμε αληθινό, επισημαίνοντας τα διπλά πρότυπα και τις ψευδείς διχοτομίες του κυρίαρχου λόγου και της κουλτούρας της παραπληροφόρησης. Η ατομική της έκθεση στο ΕΜΣΤ προσκαλεί τους επισκέπτες σε μια αλληγορική σκηνογραφία αποτελούμενη από νέα γλυπτά και κολάζ, που σχετίζονται με τον πληθωρισμό των πολιτικών και πνευματικών κρίσεων. Σαν σύγχρονη εξορκίστρια, η Ανεσιάδου επιχειρεί να εξαγνίσει και να μεταμορφώσει όχι μόνο τα προσωπικά της υλικά  αγαθά αλλά και τις ενεργειακές ροές που δονούνται γύρω μας. Η έκθεση είναι συμπαραγωγή με το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης WIELS των Βρυξελλών.
Εκθεσιακός χώρος 4ου ορόφου
Επιμέλεια: Ιόλη Τζανετάκη

Χρύσα Ρωμανού, Serigraphy from the folio Some Pages from a Diary

Στο δεύτερο μέρος του κύκλου εκθέσεων «What If Women Ruled the World?» το ΕΜΣΤ στις 10 Φεβρουαρίου 2024 θα εγκαινιάσει οκτώ ακόμη ατομικές παρουσιάσεις έργων γυναικών καλλιτέχνιδων. Σε αυτές περιλαμβάνονται η αναδρομική έκθεση της διεθνώς αναγνωρισμένης ιρανής ζωγράφου Tala Madani, καθώς και ατομικές εκθέσεις των Bouchra Khalili (Mαρόκο), Μαλβίνας Παναγιωτίδου (Ελλάδα), Lola Flash (HΠΑ), Claudia Comte (Eλβετία), Yaelbartana (Ισραήλ), Ηadassah Emmerich (Iνδονησία/Ολλανδία) και της υποψήφιας για το Prix Marcel Duchamp 2023 Bertille Bak (Γαλλία). Το έργο της Bertille Bak εγκαινιάζει ένα νέο πρόγραμμα του Μουσείου με τίτλο «Spotlight», το οποίο θα αναδεικνύει, με μια ατομική παρουσίαση, το έργο ενός καλλιτέχνη της συλλογής του ΕΜΣΤ.

Δανάη Ανεσιάδου D POSSESSIONS

Penny Siopis

Ο κύκλος ολοκληρώνεται με την πρώτη μεγάλη μουσειακή αναδρομική έκθεση του έργου της Penny Siopis, που εγκαινιάζεται στις 11 Μαΐου 2024. Γεννημένη στη Νότια Αφρική το 1953 από έλληνες γονείς, η Siopis έγινε γνωστή στις αρχές των δεκαετιών του 1980 και του 1990 για τους φεμινιστικούς και ιστορικούς πίνακές της αλλά και για την ενεργό στάση της σε σχέση τόσο με τα δικαιώματα των γυναικών όσο και με την αντίσταση κατά του απαρτχάιντ. Στην εποχή μετά την εθνική απελευθέρωση της Νότιας Αφρικής, η διεπιστημονική πρακτική της διερεύνησε την ευθραυστότητα της μνήμης, τις έννοιες της αλήθειας και τις πολυπλοκότητες της προσωπικής και της συλλογικής ιστορίας, ειδικά σε μια χώρα όπως η Νότια Αφρική, που φέρει το τραύμα του παρατεταμένου ρατσισμού. Δουλεύοντας με ένα ευρύ φάσμα υλικών, η Siopis έχει διερευνήσει την πολιτική του σώματος, τη θλίψη και τη ντροπή, τη συλλογική ιστορία και, πιο πρόσφατα, τη σχέση μεταξύ του ανθρώπινου και του μη ανθρώπινου στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Στην πορεία, έχει καθιερωθεί ως μία από τις σημαντικότερες καλλιτεχνικές φωνές στην αφρικανική ήπειρο και πέραν αυτής, και έχει γίνει σημαντικό σημείο αναφοράς και επιρροής για τους καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς. Το ΕΜΣΤ παρουσιάζει για πρώτη φορά το έργο της καλλιτέχνιδας στο σύνολό του.
Εκθεσιακός χώρος -1
Επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου

Ο επόμενος κύκλος εκθέσεων, μετά την ενότητα «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» εγκαινιάζεται στις 13 Ιουνίου 2024. Στο κέντρο αυτού του κύκλου βρίσκεται η μεγάλη διεθνής έκθεση «Why Look at Animals?», εκτεινόμενη σε δύο ορόφους του Μουσείου, σε επιμέλεια της καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ Κατερίνας Γρέγου. Η έκθεση εμπνέεται από το ομότιτλο, ιστορικό βιβλίο του John Berger (1980), στον πυρήνα του οποίου διερευνώνται οι σχέσεις ανθρώπων και ζώων στα χρόνια της νεωτερικότητας, καθώς και η σταδιακή περιθωριοποίηση των ζώων στις ανθρώπινες κοινωνίες. Με εκκίνηση και άξονα αυτό το νοηματικό πλαίσιο, η έκθεση επιδιώκει τον αναστοχασμό πάνω στο ζήτημα της σχέσης ανθρώπων και ζώων, όπως την αποξένωση των ανθρώπων από τα ζώα ή την απομάκρυνση των ζώων από το φυσικό τους περιβάλλον, στοχεύοντας, ταυτόχρονα, σ’ ένα δημόσιο, ανοιχτό διάλογο για την τραγική μοίρα των ζώων. Η έκθεση «Why Look at Animals?» προβάλλει πρωτίστως την επιτακτική ανάγκη αναγνώρισης της αυτεπίγνωσης και της ενσυναίσθησης των ζωών και των δικαιωμάτων τους.