Status Update: Γιάννης Τσουμαράκης, ηθοποιός

Τα πρώτα χρόνια της παιδικής μου ηλικίας τα έζησα μεταξύ Κυψέλης και Αγίου Παντελεήμονα, ενώ αργότερα μετακομίσαμε τρεις φορές οικογενειακώς, για να εγκατασταθώ πάλι μετά από χρόνια στο σπίτι της γιαγιάς, όπου έχω και τις πρώτες μου αναμνήσεις. Η επιστροφή αυτή σ’ εκείνο το σπίτι, αφότου μεσολάβησε και η εφηβεία μου, έφερε ξανά στη μνήμη μου παιδικές αισθήσεις και εικόνες που είχα ξεχάσει. Το όμορφο σ’αυτό είναι ότι νιώθω πως συγκατοικώ μαζί τους. Θυμάμαι ένα βράδυ, όταν είχα πρωτομετακομίσει εκεί, που μπήκα στο σπίτι και κοίταξα απ το παράθυρο την απέναντι πολυκατοικία. Η εικόνα ήταν ακριβώς η ίδια με δεκαπέντε χρόνια πριν. Ξαφνιάστηκα που όλα έμοιαζαν με τότε με τέτοια ακρίβεια και το μόνο τόσο διαφορετικό εκεί μέσα, ένιωσα πως ήμουν εγώ. Περιφερόμουν στο σπίτι σαστισμένος και αναρωτιόμουν:«Πού ήμουν;». Αυτή η εικόνα μου υπενθυμίζει έντονα το πόσο διαφορετικά και ουσιαστικότερα,πλέον πιστεύω, παρατηρούσα τον κόσμο γύρω μου. Καμιά φορά, πηγαίνω επίτηδες σ’ εκείνο το σημείο και κοιτάζω ξανά εκεί…

Ακόμα και τώρα δεν το λέω με σιγουριά. Απ’ την άλλη, δεν μπορώ να με φανταστώ να κάνω άλλο επάγγελμα που να μου ανταποδίδει, σαν αντίδωρο στη δουλειά μου, μια τέτοια αίσθηση. Μη με ρωτήσεις ποια είναι αυτή η αίσθηση. Πληρότητα και ματαιότητα μαζί, την ίδια στιγμή, αν προσπαθήσω να το χωρέσω σε λέξεις. Το μικρόβιο αυτό, εξάλλου, ναι, νομίζω πως από πάντα υπήρχε μέσα μου. Πάντα μ’ άρεσε να ακούω και να λέω ιστορίες. Μια έντονη παιδική μου ανάμνηση, σχετικά μ’ αυτό, είναι το ότι πριν καν μάθω ανάγνωση, τεσσάρων ετών, έπαιρνα ένα τυχαίο βιβλίο και «διάβαζα» φωναχτά μια ιστορία που φανταζόμουν εκείνη τη στιγμή. Άκρατος αυτοσχεδιαστικός λόγος, δηλαδή. Προς τιμήν της οικογένειάς μου, κανείς ποτέ δεν μου είπε «Δεν γράφει αυτό στο βιβλίο!». Αφού όλοι άλλωστε περνούσαμε καλά με αυτήν την performance. Αν μου ζητήσεις τώρα να κάνω κάτι τέτοιο αποκλείεται να το κάνω τόσο εύκολα και απενοχοποιημένα.

Είχα μια σχετική άγνοια κινδύνου, είχα μόλις περάσει και στη Φιλολογία στο Καποδιστριακό…Ήξερα ότι θα μπορώ να δώσω εξετάσεις κι άλλες έξι, εφτά φορές στη σχολή του Εθνικού, οπότε πήγα με αρκετή αυτοπεποίθηση και περιέργεια, παρά το άγχος που εννοείται πως μου δημιούργησε η διαδικασία. Ίσως αυτή η χρονική «άνεση» ,σε συνδυασμό με την άγνοια που ανέφερα, να με έκαναν να είμαι σε τέτοιο βαθμό ο εαυτός μου, κι αυτό να λειτούργησε θετικά έτσι ώστε να μπω στη σχολή. Αυτό το «θράσος» με οδήγησε άλλωστε να επιλέξω μονολόγους από έργα του Ευριπίδη, του Σαίξπηρ και του Μπέκετ…τρέλα.

Είχα την τύχη να μεγαλώσω με δύο ωραίους, καλλιεργημένους ανθρώπους. Ο πατέρας μου, λάτρης και γνώστης της Jazz, και η μητέρα μου θεατρολόγος. Οπότε, κατά κάποιον τρόπο, ήταν κι αυτοί συνυπεύθυνοι γι’ αυτήν την εξέλιξη.

Ήταν μια τριετία που τα είχε όλα: πανδημία, καραντίνες, κινήματα, αποχές, κινητοποιήσεις, τέσσερις αλλαγές καλλιτεχνικής διεύθυνσης, αλλά και πειραματισμό (τη χρονιά που πέρασα στη σχολή, το 2018, ήταν μόλις ο πρώτος χρόνος λειτουργίας του τμήματος σκηνοθεσίας), συνάντηση με ετερόκλιτους καλλιτέχνες/δασκάλους, σύσταση του Συλλόγου Σπουδαστών της σχολής του Εθνικού, αφοσίωση και πολύ πείσμα…Όλα αυτά με διαμόρφωσαν αρχικά ως άτομο, επαναπροσδιόρισαν τη θέση μου (πολιτικά και καλλιτεχνικά σ’ έναν βαθμό, αν θα μπορούσα να το πω) κι ύστερα με διαμόρφωσαν σαν, δυνάμει, ηθοποιό. Πολλές συμβουλές έχω κρατήσει, όμως πάντα προσπαθώ να θυμάμαι «να υψώνω το υπαρξιακό μου βλέμμα» εντός και εκτός σκηνής, όπως μου είχε ψιθυρίσει ένας αγαπημένος δάσκαλος.

Ένα έργο της Λούλας Αναγνωστάκη, σε σκηνοθεσία της αγαπημένης Ορχήστρας των μικρών πραγμάτων. Εκτίμησα σ’αυτή τη δουλειά το πόσο συγκεκριμένα και ταυτόχρονα ελεύθερα στο παρόν ήταν όλα. Κάναμε μία λεπτομερή δεκαπεντάλεπτη ομαδική χορογραφία την ώρα που επικοινωνούσαμε το κείμενο της μυστικής συνέλευσης του έργου. Δε θυμάμαι ούτε μια στιγμή να διεκπεραιώνω ή να πιέζομαι μέσα σ’αυτό. Επίσης, η αίσθηση της ασφάλειας που μου προσέφερε αυτή η ομάδα ακριβώς μετά από την «ιδρυματοποιήση» μου στη σχολή, ήταν το ιδανικό πέρασμα από τη σπουδή, στο επάγγελμα.

Τόσο η ίδια η υποκριτική σαν φυσική της λειτουργία, όσο και η φύση του επαγγέλματος, επιτάσσει μια τέτοια διαδικασία. Κάθε μέρα αναρωτιέμαι γιατί κάνω τη συγκεκριμένη πρόβα, ή αυτήν την παράσταση. Γιατί θα πω αυτά τα λόγια σήμερα; Σε ποιόν, σε τι θα αφιερώσω αυτό που κάνω; Άλλωστε και η ίδια η πραγματικότητα, όσο και οι χυδαίες εξελίξεις της επιβάλλουν αυτήν την διερώτηση. Δεν γίνεται να κάνεις αυτή τη δουλειά αποκομμένος από όσα συμβαίνουν γύρω σου: την έξαρση της βίας σε κάθε της μορφή, την άνοδο της (άκρο)δεξιάς, του φασισμού, τις γυναικοκτονίες, τον πόλεμο, την ομοφοβία και τη ρητορική μίσους. Γιατί μέσα σ αυτήν την πραγματικότητα, ακόμη και την Κοκκινοσκουφίτσα να θες να αφηγηθείς παίρνεις μια πολιτική, πρωτίστως, θέση, και οφείλεις να έχεις συνείδηση αυτού.

Φωτογραφία: Διονύσης Ανδριανόπουλος

Σ’ αυτήν την παράσταση, συναντάμε, μέσα στα ερείπια ενός αρχαίου ναού, δύο ανθρώπους/ερείπια, τον Χρόνη, ξεναγός, και την Τερέζα, ραδιοφωνική παραγωγός σε επαρχιακό σταθμό, οι οποίοι, μέσα σ’ έναν ατέρμονο καύσωνα, παραληρούν, τραγουδάνε, αφηγούνται, θυμούνται, κλαίνε, ελπίζουν και ματαιώνονται, ξανά και ξανά και ξανά…σαν δυο ηττημένοι κλόουν. Γελώντας άγρια εν τω μέσω μιας αδυσώπητης θλίψης, για να δανειστώ τα αιχμηρά λόγια του Μπέκετ. Αυτή η παράσταση θα μπορούσε να έχει σαν υπότιτλο «Τα τραγούδια της ήττας».

Με τον Γιάννη και την Καλλιρρόη περάσαμε μαζί ένα από τα πιο δύσκολα και δυσοίωνα καλοκαίρια των τελευταίων χρόνων, κάνοντας πρόβες μέσα σε μια Αθήνα που «ξέρει να λιώνει» και να μάς λιώνει. Φτιάξαμε μια παράσταση με τρυφερότητα, χιούμορ και φως, την οποία και παρουσιάσαμε στον Αρχαίο ναό του Απόλλωνα στην Μητρόπολη Καρδίτσας, λίγες μέρες πριν τις καταστροφικές πλημμύρες. Δημιουργήσαμε στιγμές με γενναιοδωρία και ειλικρίνεια, κι αυτό έκανε τη συνεργασία μας προσωπική και ουσιαστική, ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Ο Γιάννης είναι ένας καλλιτέχνης που μέσα από το ευαίσθητο βλέμμα του ξυπνά το φαντασιακό, και μπορεί να αφηγηθεί μέσα από μία μόνο εικόνα/σύνθεση, πολλές διαφορετικές ιστορίες.

Πώς θα ειπωθεί αυτό το κείμενο σήμερα; Κάποια μέρη του κειμένου ειπώνονταν στην «καλοκαιρινή» μας εκδοχή σαν καυστικές, υπερβολικές, γκροτέσκ προφητείες….Τώρα;

Παρατηρώ συνέχεια αυτούς τους σπουδαίους πρωταγωνιστές. Το πώς διαχειρίζονται την ενέργεια τους εντός κι εκτός set, τι τεχνικά εργαλεία επιστρατεύουν αλλά και πώς προσαρμόζονται στην εκάστοτε συνθήκη. Στην αρχή των γυρισμάτων είχα αρκετό άγχος, με τον καιρό εξοικειώθηκα, αλλά οι ανασφάλειές μου με επισκέπτονταν τακτικά. Αντικειμενικά, εξάλλου, το μέγεθος αυτής της παραγωγής, ήταν αντιστρόφως ανάλογο με την πείρα μου στην τηλεόραση.

Φωτογραφία: Διονύσης Ανδριανόπουλος

Θες οι όροι και οι ρυθμοί της παραγωγής; Θες το τόσο διαφορετικό μέσο και η αλλαγή της κλίμακας; Αυτό που αντιλήφθηκα όμως με τον καιρό, είναι πως η λειτουργία σου, στον πυρήνα της, δεν αλλάζει καθόλου. Απλώς στο θέατρο εσύ, με το σώμα, τη φωνή, την ενέργεια και το εκτόπισμά της, πας κοντά στον θεατή, ενώ με την κάμερα έρχεται αυτός κοντά σε σένα, κι εσύ αυτό που έχεις να κάνεις είναι να ‘σαι απόλυτα συγκεντρωμένος και μαλακός. Α, και να αναπνέεις! Ίσως να ακούγονται απλοϊκά όλα αυτά, πάντως εγώ τα διαπιστώνω ξανά και ξανά, μέχρι να τα εφαρμόζω χωρίς να τα σκέφτομαι.

Είναι εμφανώς διαφορετικός από την υπόλοιπη οικογένεια. Αυτή η σκληρότητα και η βιαιότητα όμως, αναπόφευκτα, έχει χαραχθεί, από παιδί, στην ψυχή του, παρά την εσωτερική του αντίσταση. Αυτό είναι που ξεχωρίζω περισσότερο σ’ αυτόν. Το βλέμμα του είναι πιο μαλακό και εύθραυστο απ’ ότι των άλλων μελών της πατριάς, αυτό όμως δεν τον κάνει και μαλθακό. Μέσα στην τυπολογία των χαρακτήρων που έχει βασιστεί περίτεχνα το σενάριο, είναι ο άνθρωπος που θέλει να φωνάξει απεγνωσμένα «Δεν ανήκω εδώ!». Τον αγαπώ γιατί του μοιάζω.

Αφορμές για να συναντήσω ανθρώπους που αγαπώ και μαζί να φτιάξουμε τη δική μας ομορφιά, βουτώντας μέχρι και στη λάσπη, αλλά παρέα.

Αν έχω, όμως, την τύχη και να είμαι ξεκούραστος και να έχω χρόνο, ανάλογα με τη διάθεση, άλλοτε θα παίξω στο ακορντεόν κάποιο τραγούδι που μου έχει κολλήσει, άλλοτε θα διαβάσω ένα διήγημα και σίγουρα…ταβανοθεραπεία.