Πέτρος Θέμελης: Έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος αρχαιολόγος

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, γιος του φιλόλογου και υπερρεαλιστή ποιητή Γεωργίου Θέμελη και αδελφός του βιολιστή και διευθυντή του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης Δημητρίου Θέμελη. Ολοκλήρωσε το Δημοτικό και το Γυμνάσιο του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Αρχικά ξεκίνησε σπουδές Φιλολογίας. Πήρε πτυχίο Ιστορίας και Αρχαιολογίας από τη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης το 1959, καθώς και διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου το 1972.

Το 1962, προσελήφθη ως επιστημονικός βοηθός στην Αρχαιολογική Υπηρεσία Θεσσαλονίκης. Κατά το διάστημα 1963-1980 ήταν Επιμελητής και Έφορος Αρχαιοτήτων στις Αρχαιολογικές Περιφέρειες Ηλείας-Μεσσηνίας, Αττικής, Εύβοιας, Φωκίδος-Λοκρίδος και Αιτωλοακαρνανίας, ενώ το διάστημα 1977-1980 ήταν Διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου των Δελφών. Από το 1980 ως το 1984, ήταν Προϊστάμενος της Εφορίας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, ενώ από το 1984 εώς το 2004 διετέλεσε καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο.

Ως καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης διεύθυνε την πανεπιστημιακή ανασκαφή του Τομέα Ι στην αρχαία Ελεύθερνα του Μυλοποτάμου Ρεθύμνου για την οποία έγραψε και επιμελήθηκε σημαντικό αριθμό επιστημονικών εκδόσεων. Από το 1987, ήταν διευθυντής του Προγράμματος Ανασκαφής και Αναστήλωσης της αρχαίας Μεσσήνης, για την οποία έχει συγγράψει μονογραφίες και πλήθος επιστημονικών άρθρων. Οι ανασκαφές στην αρχαία πόλη της Μεσσήνης έχουν αποκαλύψει πολλά από τα μνημεία που περιγράφει και τον 2ο αι. μ.Χ. ο περιηγητής Παυσανίας. Είχε λάβει μέρος και διευθύνει ανασκαφές στη Βεργίνα, στην Πέλλα, στην Ολυμπία, στους Δελφούς, στην Ερέτρια, και στο Κάλλιο. Στις 18 Ιανουαρίου 2005, παρέλαβε τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο

Αρχαία Μεσσήνη

Η Ελλάδα, η Μεσσηνία και όλοι μας αποχαιρετούμε με οδύνη τον Πέτρο Θέμελη. Τον φωτισμένο αρχαιολόγο, που έλεγε ότι «το κάρμα μου είναι το σκάμμα μου». Και τον επιστήμονα που έκανε στοίχημα της ζωής του την ανάδειξη της Αρχαίας Μεσσήνης. Εκεί, όπου και πάλι ο ίδιος τόνιζε πως «έζησε πολλή ευτυχία».

Ο Θέμελης υπήρξε ένας μεγάλος Έλληνας. Γιατί αφήνει πολύτιμη κληρονομιά του το φως που εκείνος φρόντισε να εκπέμπει πάντα στον χρόνο η εθνική μας κληρονομιά. Τα συλλυπητήρια μου στην οικογένεια, στους συνεργάτες, στους μαθητές και στους πολλούς φίλους του σε ολόκληρη τη χώρα.

Αποχαιρετούμε με οδύνη τον Πέτρο Θέμελη, τον διακεκριμένο επιστήμονα, τον εμπνευσμένο πανεπιστημιακό δάσκαλο, τον πολύτιμο και πάντα διαθέσιμο συνεργάτη, έναν ακριβό μας φίλο. Δεν υπήρξε μόνο πρότυπο αρχαιολόγου, αφοσιωμένου ολόψυχα στη συστηματική ανασκαφική έρευνα και τη διδασκαλία. Ηταν ένας εξαιρετικά πολυμερής άνθρωπος, με αταλάντευτες ουμανιστικές αρχές πρωτοπόρος της εποχής του.

Γιος του σημαντικού υπερρεαλιστή ποιητή Γιώργου Θέμελη, είχε την τύχη να έρθει σε επαφή, από μικρή ηλικία, με την πυκνή πνευματική κίνηση της μεταπολεμικής Θεσσαλονίκης και να φοιτήσει στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου, σε χρόνια δημιουργικής ακμής και θητείας κορυφαίων ακαδημαϊκών δασκάλων. Εμπειρίες που τον διαμόρφωσαν, μαζί με τις σπουδές του στο Μόναχο.

Στην εξηκονταετή σταδιοδρομία του, ο Πέτρος Θέμελης υπηρέτησε την Αρχαιολογία από σχεδόν κάθε θέση και κλιμάκιο. Ως Επιμελητής και Έφορος Αρχαιοτήτων στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, ως Διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Δελφών, ως Προϊστάμενος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας- Σπηλαιολογίας, ως μέλος ή διευθυντής ανασκαφικών ομάδων στη Βεργίνα, στην Πέλλα, στην Ολυμπία, στους Δελφούς, στην Ερέτρια και στο Κάλλιο. Πολύχρονη, δηλαδή, τριβή με την αρχαιολογική πράξη, την οποία πλαισίωσε αρμονικά και γόνιμα με την διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, αλλά και με τη δραστηριοποίησή του στην κοινωνία των πολιτών, ως ιδρυτικό και εξέχον μέλος του σωματείου «Διάζωμα». Ο Πέτρος Θέμελης ενσάρκωσε, παραδειγματικά, ένα σπάνιο συνδυασμό, καθώς υπήρξε συγχρόνως άνθρωπος του πεδίου, της έρευνας και της θεωρίας.

Έργο ζωής του η διεύθυνση της ανασκαφής, της αποκατάστασης και της ανάδειξης της Αρχαίας Μεσσήνης, στην οποία αφοσιώθηκε με αυταπάρνηση, επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες. Χωρίς υπερβολή, ο αρχαιολογικός χώρος και τα μοναδικά μνημεία της οφείλουν τη σύγχρονη ακτινοβολία τους στον ακατάβλητο ζήλο, τον υποδειγματικό επαγγελματισμό, τις βαθιές γνώσεις και την ακάματη δραστηριότητα του Πέτρου Θέμελη. Η ανάδειξη της Αρχαίας Μεσσήνης δίκαια αναγνωρίζεται ως η κορωνίδα ενός βίου-υπόδειγμα, με ανεκτίμητη προσφορά στην επιστήμη, τον πολιτισμό, την ίδια την κοινωνία.

Με τον Πέτρο συνεργαστήκαμε πολύ και σε πολλά επίπεδα. Όχι πάντα εύκολα, όχι πάντα ανέφελα, καθώς πολλές φορές παραπονιόταν ότι η Πολιτεία δεν πρόσεχε, όσο θα έπρεπε, την Αρχαία Μεσσήνη. Όμως, για μένα ήταν πάντα ο άνθρωπος, που με τη βαθιά του γνώση και την τεράστια εμπειρία του, μπορούσε να σε πείσει, ακόμη και όταν ξεκινούσες τη συζήτηση μαζί του με διαμετρικά αντίθετη άποψη. Η επικοινωνία μας ήταν συχνή. Τα τελευταία χρόνια φρόντιζε πάντα να μου στέλνει τις επιφυλλίδες του, πριν δημοσιευθούν, και να με ενημερώνει για κάθε τι που έκρινε ότι θα έπρεπε να γνωρίζω για την Αρχαία Μεσσήνη, που λάτρεψε. Θυμάμαι τα λόγια του, το βράδυ των 85ων γενεθλίων του, στην Αρχαία Μεσσήνη. Όταν φεύγαμε μου λέει «μην ξεχάσεις ποτέ ότι οι πέτρες στη Μεσσήνη μου μιλάνε και μου λένε που θέλουν να τις βάλω. Και πρέπει να τις βάλω».

Η απώλειά του Πέτρου Θέμελη μας στερεί την ξεχωριστή μορφή του αφήνοντας μας τη σπουδαία και πολύτιμη παρακαταθήκη του. Στους φίλους και την οικογένειά του απευθύνω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια.