Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας: 10+1 βιβλία που θα αλλάξουν τον τρόπο που βλέπεις τον κόσμο

Από το 2002, με πρωτοβουλία της UNESCO, κάθε τρίτη Πέμπτη του Νοεμβρίου είναι αφιερωμένη στην Φιλοσοφία, η οποία αποτελεί αποδεδειγμένα έναν από τους χρησιμότερους αρωγούς για να παρατηρήσουμε και να ερμηνεύσουμε τον κόσμο, αλλά και να αναπτύξουμε την προσωπική μας κρίση.

Η ιστορία της Φιλοσοφίας ξεκίνησε στην Ελλάδα του 6ου αιώνα και έκτοτε, εκατοντάδες άνθρωποι της διανόησης έχουν διατυπώσει ανά τις χιλιετίες τις ιδέες τους για κρίσιμες πτυχές της καθημερινότητας που απασχολούν την ανθρωπότητα στο σύνολό της, ιδέες που στην πλειοψηφία τους μέχρι και σήμερα αναγνωρίζονται και εφαρμόζονται στη σκέψη μας.

Εξάλλου, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί το γεγονός πως η επαφή με τη Φιλοσοφία μάς βοηθά να περιηγηθούμε σε νέα μονοπάτια σκέψης, ενώ ταυτόχρονα φωτίζει όλες τις υπάρχουσες οπτικές θέασης του κόσμου, διευρύνοντας με αυτό τον τρόπο τους ορίζοντές μας. Και ποιος θα ήταν βέβαια ο καλύτερος τρόπος να γνωρίσουμε τις αρχές και τις διαχρονικές αξίες της Φιλοσοφίας, από τη σύγχρονη λογοτεχνία;

Με αφορμή λοιπόν την Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας, που τιμάται για το 2023 σήμερα, 7 αγαπημένοι εκδοτικοί οίκοι μάς πρότειναν 11 βιβλία που εξερευνούν με τον δικό τους μοναδικό τρόπο επίκαιρα φιλοσοφικά ζητήματα που μας απασχολούν όλους, και αναμφίβολα αξίζουν μία θέση στη βιβλιοθήκη όλων!

Μια βιωματική προσέγγιση της φιλοσοφίας θεωρούν οι εκδόσεις Μεταίχμιο ως το ιδανικό βιβλίο που πρέπει να αρχίσουμε να διαβάζουμε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Φιλοσοφίας. Με τίτλο “Κάθε μέρα με τους Στωικούς” και περιεχόμενο 365+1 στοχασμούς για τη σοφία, την επιμονή και την τέχνη της ζωής, βασισμένους στο έργο και τις χαρακτηριστικές αρχές των Στωικών φιλοσόφων, το βιβλίο αυτό προσφέρει κάθε μέρα στους αναγνώστες του και από έναν διαφορετικό στωικό απόφθεγμα.

Πέρα από την παράθεση βασικών στοχασμών της στωικής φιλοσοφίας όμως, οι Ryan Holiday και Stephen Hanselman, με τις ιστορίες που συνοδεύουν κάθε φορά τα καθημερινά αποσπάσματα, απαντούν σε πολύ σημαντικά ερωτήματα που μας απασχολούν όλους, σχετικά με την πραγματική ευτυχία, το άγχος και γενικότερα τη νοηματοδότηση της ζωής, και προσπαθούν να μας βοηθήσουν να βρούμε τη γαλήνη, την αυτοεκτίμηση και την αντοχή που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε καλύτερα.

Η ζωή μας θα ήταν σίγουρα πιο απλή και εύκολη αν ερχόταν μαζί με οδηγίες χρήσεις, αλλά κάτι τέτοιο δε συμβαίνει. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο όμως “γεννήθηκε” η φιλοσοφία και έπειτα καταγράφηκε σε βιβλία, όπως το “Ζωή: Οδηγίες χρήσης από τους μεγάλους φιλοσόφους για να τα βγάλεις πέρα“, που αποτελεί την δεύτερη επιλογή των εκδόσεων.

Οι συγγραφείς του, Julian Baggini και Antonia Macaro, πατώντας πάνω στις διαχρονικές διδαχές της φιλοσοφίας και τις συμβουλές των σπουδαιότερων δασκάλων της, δημιούργησαν έναν κατάλογο, θα λέγαμε, με όσα μπορούν να κάνουν την καθημερινότητά μας πιο εύκολη, τρόπους για να απομακρύνουμε τις φοβίες και τις αρνητικές σκέψεις, και πάντα με γνώμονα τα εργαλεία που για αιώνες μας προσφέρει απλόχερα η φιλοσοφική σκέψη, για την καλύτερη κατανόηση των ζητημάτων και διλημμάτων μας.

Οι εκδόσεις Διόπτρα με τη σειρά τους, προτείνουν ένα βιβλίο ιδανικό για τους αναγνώστες που αισθάνονται ότι ο χρόνος κυλά πολύ γρήγορα και νιώθουν πως δεν προλαβαίνουν να κάνουν όλα όσα θέλουν. Ο λόγος για το νέο απόκτημα της σειράς φιλοσοφικών βιβλίων των εκδόσεων με τίτλο “Η τέχνη του Ζην”, το  «Πως να ζούμε πραγματικά», ένα βιβλίο γεμάτο με τις φιλοσοφικές διδαχές του Σενέκα, σε επιμέλεια του James Romm, στο οποίο κρύβεται ένας οδηγός αρχαίας σοφίας με συμβουλές για τη διαχείριση του χρόνου και για την άριστη αξιοποίησή του.

Στο έργο του Σενέκα «Περί της συντομίας της ζωής», το οποίο δανείζεται και αναλύει ο Romm, περιγράφεται με σατιρική διάθεση και απλή γλώσσα, ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε όλοι να σταματήσουμε να σπαταλάμε τη ζωή μας και να αρχίσουμε να αξιοποιούμε τον χρόνο μας στο έπακρο, χωρίς να μοιράζουμε τα πολύτιμα λεπτά μας σε ανθρώπους και πράξεις που δεν το αξίζουν! Εξάλλου, η ζωή είναι σύντομη, για αυτό ακριβώς πρέπει να δίνουμε τον χρόνο μας μόνο σε όσα θα μας βοηθήσουν πραγματικά να την «επεκτείνουμε».

Η δεύτερη πρόταση των εκδόσεων αφορά κυρίως τους αναγνώστες που ψάχνουν το ιδανικό, ευανάγνωστο και πρακτικό βιβλίο για μία πρώτη γνωριμία με τον συναρπαστικό κόσμο της Φιλοσοφίας.

Η προσπάθεια αυτή για την καταγραφή των πιο βασικών φιλοσοφικών ερωτημάτων και ιδεών των τελευταίων χιλιετιών ανήκει στον καθηγητή φιλοσοφίας Jonny Thomson, ο οποίος ονόμασε το βιβλίο του “Μίνι Φιλοσοφία” και περιέκλεισε στις σελίδες του με τον πιο διασκεδαστικό και προσιτό τρόπο δυόμισι χιλιάδες χρόνια φιλοσοφίας, με στόχο να κατανοήσουν οι αναγνώστες τον τρόπο που είδε κάθε διανοητής τον κόσμο, από τον σπουδαίο Αριστοτέλη, μέχρι και τον πιο σύγχρονο Ζαν-Πολ Σαρτρ και άλλους μεγάλους φιλοσόφους.

Σύμφωνα με τις εκδόσεις Μίνωας, ένα από τα πιο ιδανικά αναγνώσματα για να γνωρίσουμε τις διαχρονικές ιδέες της φιλοσοφίας σχετικά με την ατομική ελευθερία, είναι το «Περί ελευθερίας» του Τζον Στιούαρτ Μιλ, ένα από τα πιο πρόσφατα βιβλία της σειράς κλασικών φιλοσοφικών έργων των εκδόσεων με τίτλο «Φάροι Ιδεών».

Στο συγκεκριμένο βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε το 1859 και αποτελεί έκτοτε ένα από τα σημαντικότερα έργα υπεράσπισης της ατομικής ελευθερίας, ο Μιλ παρουσιάζει ως μονόδρομο για την εξέλιξη της ανθρωπότητας την ελευθερία, την αυτονομία, την ισότητα και το δημοκρατικό ήθος, αποκαλύπτοντας στους αναγνώστες τις διαχρονικές αξίες των ιδεών του.

Η δεύτερη πρόταση των εκδόσεων αγγίζει το εξαιρετικά σημαντικό  φιλοσοφικό ερώτημα του υπαρξιακού κινδύνου. Με τίτλο “Στο χείλος του γκρεμού” και συγγραφέα τον καθηγητή φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Τόμπι Ορντ, το συγκεκριμένο βιβλίο στοχεύει στην αφύπνιση των αναγνωστών, με την ανάλυση των κινδύνων που απειλούν να οδηγήσουν στον αφανισμό της ανθρωπότητας και τη μόνιμη κατάρρευση του πολιτισμού.

Πέρα όμως από αυτή τη διαπίστωσή του, ο Ορντ τονίζει ότι η προστασία του μέλλοντος της ανθρωπότητας είναι η σημαντικότερη πρόκληση του καιρού μας, και δε διστάζει να υποστηρίξει πώς εμείς οι ίδιοι θα είμαστε οι “σωτήρες” και για αυτό προτείνει εύκολους και αποτελεσματικούς τρόπους για να προστατεύσουμε την ανθρωπότητα από τους κινδύνους που την απειλούν καθημερινά.

Η πρώτη πρόταση των εκδόσεων Ψυχογιός αφορά το “Εξπρές της Φιλοσοφίας” του Έρικ Γουάινερ, ο οποίος μετέφερε στο χαρτί ένα ευφάνταστο πνευματικό ταξίδι, ακολουθώντας τα βήματα των μεγαλύτερων διανοητών της Ιστορίας, προκειμένου να  αποδείξει πώς η επαφή με τη φιλοσοφία μπορεί να μας βοηθήσει, τόσο πρακτικά όσο και διανοητικά, να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της εποχής μας.

Σε αυτή την απολαυστική και γραμμένη με χιούμορ και κατανοητό τρόπο ιστορία της φιλοσοφίας, οι αναγνώστες θα ανακαλύψουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια της διανοητικής σκέψης και θα ανακαλύψουν τα πολυπόθητα μυστικά για μία γεμάτη και χαρούμενη ζωή.

Με τη δεύτερη πρότασή τους, οι εκδόσεις επιλέγουν να φωτίσουν κάποιες όχι και τόσο διαδεδομένες φιγούρες της φιλοσοφικής διανόησης, γένους θηλυκού, οι οποίες όμως έχουν ανά τα χρόνια διαδραματίσει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην ιστορία της φιλοσοφίας.

Ο λόγος για το βιβλίο “Οι βασίλισσες της Φιλοσοφίας” των Rebecca Buxton και Lisa Whiting, οι οποίες κατάφεραν με τον πιο απλό, πολύχρωμο και προσιτό τρόπο, να μας συστήσουν τη ζωή και το έργο 20 σπουδαίων γυναικών φιλοσόφων, οι ιδέες των οποίων είχαν σημαντικό αντίκτυπο στον κόσμο, ακόμα και αν οι ίδιες δεν κατάφεραν να λάβουν την αναγνώριση που τους άρμοζε.

Ένα βιβλίο που διερευνά το διαχρονικό ερώτημα της αυθεντικότητας του εαυτού και των ρόλων που αποκτούμε στη διάρκεια της ζωής μας, το οποίο μάλιστα απέσπασε πέρυσι βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, μας προτείνουν οι εκδόσεις Κείμενα να διαβάσουμε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας.

Ο λόγος για το «Αυθεντικότητα και Αυτονομία» του Νίκου Ερηνάκη, ο οποίος καταπιάνεται με δύο υπαρξιακά ερωτήματα που για χρόνια απασχολούν την ανθρωπότητα, “Τι είμαστε και τι θα θέλαμε να γίνουμε”, και με όλα τα υπο-ερωτήματα που τα ακολουθούν. Με φιλοσοφικούς όρους βέβαια, τα ερωτήματα αυτά εμπεριέχονται στην αρχή της αυθεντικότητας, την οποία και διερευνά ο συγγραφέας, μαζί με τη θεώρηση της δημιουργικότητας και της αυτονομίας, για να καταλήξει στις αξίες και τις πρακτικές που μπορούν να κάνουν τελικά τη ζωή όλων μας καλύτερη.

Ένα διαφορετικό βιβλίο από όσα έχουμε δει μέχρι τώρα στο αφιέρωμα μάς προτείνουν οι Εκδόσεις Πηγή, συνδέοντας τη φιλοσοφία με την επιστημονική φαντασία! Ο λόγος για το “Kepler 38” του Γιάννη Σταματέλλου, ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας, το οποίο όμως διασταυρώνει τους δρόμους του με τη φιλοσοφία και με τον δικό του μοναδικό τρόπο θέτει σημαντικά ερωτήματα σχετικά µε τη φύση της ίδιας της ύπαρξης.

Πιο συγκεκριμένα, ο Αχιλλέας, ορυκτολόγος µηχανικός διαστηµικού σταθµού, αναζητά την Άννα που έχει εξαφανιστεί σε έναν άνυδρο πλανήτη του διπλού αστρικού συστήµατος Kepler-38. Η αναζήτηση της Άννας έχει ένα κοινό με την αγωνία του Αχιλλέα για τη ζωή και την υπαρξιακή του ταυτότητα, καθώς είναι και τα δύο διαρκείς και επίμονες διαδικασίες. Μέσα από αυτές τις δύο “περιπέτειες”, γίνεται σαφές πως ο άνθρωπος έχει γίνει πλέον ξένος σε έναν νέο κόσµο, στον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη μοιάζει μονόδρομος και η ιστορία ένα απλό αγκάθι του παρελθόντος, ενώ ένα ερώτημα τριβελίζει το μυαλό τόσο των πρωταγωνιστών όσο και των αναγνωστών τελικά, τα νέα δεδομένα με τα οποία πλέον ζούμε αποτελούν άλµα προόδου και εξέλιξης ή επιστροφή σε µια υπαρξιακή άβυσσο;

Οι εκδόσεις Δαιδάλεος τέλος, κλείνουν το αφιέρωμά μας στη Φιλοσοφία με μία φιλοσοφική μελέτη ιδανική για τη γνωριμία του κοινού με το έργο του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου, Κορνήλιου Καστοριάδη, την οποία ο συγγραφέας της, Κυριάκος Νικολούδης, τοποθετεί σε ένα πιο προσιτό για όλους τους αναγνώστες πλαίσιο.

Με τίτλο “Ψυχή, Θέσμιση, Δημιουργία στον Φιλοσοφικό λόγο του Κορνήλιου Καστοριάδη” και στόχο την κατανόηση της φιλοσοφικής προσέγγισης του Έλληνα στοχαστή, ο Νικολούδης συνθέτει έναν οδηγό για το σπουδαίο έργο του Καστοριάδη, το οποίο απλώνεται στα μονοπάτια της κοινωνίας, των αξιών της αλλά και της θέσης μας σε αυτή, ενώ δεν ξεχνά να τονίσει πως θα πρέπει όλοι μας να έρθουμε κάποια στιγμή σε επαφή με αυτές τις σκέψεις, καθώς μας αφορούν ατομικά αλλά και ως μέλη ενός ευρύτερου κοινωνικού συστήματος.