Η τέχνη της καλής διατροφής και πώς θα την εξασκήσουμε

Η διατροφή δεν είναι πλέον θρέψη, δεν είναι τροφή, δεν είναι χαρά. Κι αν αυτό δεν ισχύει για όλους, ισχύει για πολλούς. Ο Γιάννης Χρύσου είναι Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος και ένας άνθρωπος που ξέρει να μιλά για την ισορροπία στη διατροφή και για τη σημασία της. Όταν του ζήτησα να μας μιλήσει για την «τέχνη της διατροφής» ανταποκρίθηκε με χαρά και αυτό είναι το αποτέλεσμα!

Η σχέση μας με την διατροφή έχει διαταραχθεί και συχνά χαρακτηρίζεται ως παθολογική. Για την επίτευξη μίας εύρυθμης οργανικής λειτουργίας και ψυχικής ισορροπίας, ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης αυτής θεωρείται απαραίτητος. Σε θεωρητικό επίπεδο, η διαδικασία βελτίωσης της σχέσης μας με την διατροφή, είναι μία απλή διαδικασία. Πρακτικά όμως, η προσπάθεια αυτή έχει αναχθεί σε μία μορφή τέχνης, μία διαδικασία που απαιτεί γνώση και πολύ καλή οργάνωση ώστε να πείσουμε τον εαυτό μας ότι η σωστή διατροφή μπορεί να είναι παράλληλα υγιεινή αλλά και απολαυστική! Ο δρόμος περνάει μέσα από μονοπάτια γνώσης, δημιουργικότητας και στοχοθέτησης.

Πολλά διατροφικά άγχη και προβληματισμοί οδηγούν στην προσπάθεια ανεύρεσης του υγιεινού τροφίμου που θα γιατρέψει όλα μας τα προβλήματα και τις ασθένειες. Ταμπέλες παντού. Φάε αυτό – μην φας εκείνο! Φτάσαμε να γνωρίζουμε την δράση πολύ συγκεκριμένων συστατικών. Συστατικών που μπορεί να λαμβάνουμε σε ποσότητα μικρότερη του 1 γραμμαρίου ημερησίως! Η λύση δεν βρίσκεται σε ένα τρόφιμο ή ένα θρεπτικό συστατικό, όποιο πρόβλημα και αν αντιμετωπίζουμε. Ο τρόπος που τρώμε και αντιλαμβανόμαστε την τροφή είναι εκείνος που κάνει την διαφορά. Εάν θέλουμε να αλλάξουμε την διατροφή μας, θα πρέπει να ξαναμάθουμε την τέχνη.

Διαβάστε επίσης: Γαλάζιες Ζώνες: Ο ρόλος της μεσογειακής διατροφής και οι καλές συνήθειες για να μεγαλώνουμε με υγεία

Το ιδανικό αποτέλεσμα ως προς μια αποτελεσματική θρέψη απαιτεί διατροφική αλλά και ψυχολογική παρέμβαση. Δεν αρκεί να μάθουμε τι είναι καλό να φάμε. Ίσως οι περισσότεροι από εμάς ήδη το γνωρίζουμε. Πρέπει όμως, να βρούμε και τον τρόπο να το επιθυμήσουμε και τελικά να το απολαύσουμε. Αρκετοί θεωρούν ότι οι διατροφικές τους επιλογές είναι προκαθορισμένες. Κάτι σαν γενετική προδιάθεση. Κάνουν λοιπόν συχνά προσπάθειες να αλλάξουν αυτό που τρώνε αλλά δεν προσπαθούν να αλλάξουν αυτό που νιώθουν για το φαγητό.

Ο τρόπος που ανταποκρινόμαστε σε διάφορα συναισθήματα, όπως στο αίσθημα της πείνας, στην γλυκιά γεύση ή στην ποσότητα της τροφής ανά γεύμα (μέγεθος μερίδας), μπορεί να αλλάξει. Κατά περιόδους, πολλοί προσπαθούν να φάνε περισσότερα λαχανικά αλλά δεν προσπαθούν να τα απολαύσουν, ίσως επειδή θεωρούν ότι δεν μπορούν να μάθουν νέες γεύσεις ή να περιορίσουν ή ακόμα και να απαρνηθούν τις κλασσικές. Τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει εάν πρώτα δεν το πιστέψουμε και δεν το επιθυμήσουμε!

Όλα τα τρόφιμα που καταναλώνουμε είναι εκείνα που έχουμε συνηθίσει να τρώμε. Μετά την καθημερινή και αποκλειστική κατανάλωση γάλακτος τους πρώτους μήνες της ζωής μας, ξεκινάμε να επιλέγουμε ή απλά να συνηθίζουμε την κατανάλωση όσων τροφίμων μας είναι διαθέσιμα. Μοναδικός οδηγός είναι η γεύση. Το περιβάλλον μας, όπως οι διατροφικές συνήθειες της οικογένειας που μεγαλώνουμε, καθορίζουν τις διατροφικές επιλογές. Στην αρχή ο μιμητισμός παίζει σημαντικό ρόλο, αλλά σταδιακά οι γευστικές μας προτιμήσεις υπερισχύουν. Οι θεωρητικές πληροφορίες σχετικά με τις ιδιότητες κάθε τροφής, όπως εάν προσδίδει υγεία, δύναμη, ενέργεια ή καλή εγκεφαλική λειτουργία, παίζει μικρότερο ρόλο. Από αυτά πλάθεται το προσωπικό προφίλ κάθε ανθρώπου. Είναι τόσο ισχυρό όπου σε μερικούς ανθρώπους δεν αλλάζει έως και τα βαθιά του γεράματα! Έχει όμως στηριχθεί σε βάσεις και αξίες ακατάλληλες για την υποστήριξη της υγείας και του βιοτικού επιπέδου κάθε ανθρώπου.

Στην σύγχρονη διατροφή ίσως το μεγαλύτερο διατροφικό πρόβλημα, στον δυτικό κόσμο, είναι η παχυσαρκία. Ένα από τα αίτια είναι η έκθεση παιδιών, εφήβων και ενηλίκων, στα έτοιμα προϊόντα της βιομηχανίας τροφίμων. Τα περισσότερα τρόφιμα που απευθύνονται στα παιδιά είναι πλούσια σε ζάχαρη, αλάτι και λιπαρά. Σαν παιδιά, τα δοκιμάσαμε και εθιστήκαμε σε αυτά. Ίσως ο σημαντικότερος λόγος εθισμού δεν είναι η τέλεια γεύση αλλά η μονότονη γεύση!

Στις ολοκληρωμένες συνταγές αλλά και στην φύση, οι γεύσεις έχουν μεγαλύτερη ποικιλία. Η ένταση και η συχνότητα που θα τα καταναλώσει ένα παιδί θα καθορίσει και την επιθυμία του να γεύεται ανάλογα τρόφιμα στην μετέπειτα ζωή του.
Μόλις λοιπόν αναγνωρίζουμε ότι οι προτιμήσεις δεν είναι καθορισμένες αλλά εκπαιδευόμαστε, τότε όλα γίνονται πιο ξεκάθαρα. Παρόλα αυτά, βλέπουμε γονείς να προσπαθούν να «κρύψουν» τα λαχανικά μέσα σε σύνθετες συνταγές. Το παιδί μπορεί να συνηθίσει μία σύνθετη γεύση αλλά δεν μαθαίνει να του αρέσουν τα λαχανικά. Αντίθετα, αγνοεί την ύπαρξη τους. Ολόκληρα βιβλία έχουν αφιερωθεί ακριβώς σε αυτό τον στόχο. Να ξεγελάσουμε τους νέους εκπαιδευόμενους παρά να τους δείξουμε τον «σωστό δρόμο». Το ζητούμενο είναι να αντιληφθούν τα παιδιά αλλά και εμείς την σπουδαιότητα της κατανάλωσης λαχανικών. Μόνο τότε προκαλούμε οι ίδιοι την κατανάλωση τους και η οποία κλιμακώνεται ανάλογα τις ανάγκες και την περίοδο.

Διαβάστε επίσης: Θέλεις να χάσεις βάρος; Ε, φάε περισσότερο!

Ο οραματισμός και η στοχοθέτηση είναι πάντα καθοριστικά εργαλεία για κάθε αλλαγή. Οι μακροπρόθεσμοι στόχοι όμως συχνά δεν είναι αποτελεσματικοί. Οπότε, για να καταφέρουμε την αλλαγή, πρέπει να δημιουργήσουμε άμεσες λύσεις. Αυτές θα είναι η κινητήριος δύναμη. Η παχυσαρκία και το υπερβάλλον βάρος είναι σίγουρα το πιο κοινό πρόβλημα. Άλλο ένα είναι η ανορεξία και η βουλιμία με τα νούμερα συχνότητας εμφάνισης να αυξάνονται συνεχώς σε άντρες και γυναίκες. Άλλο ένα κοινό πρόβλημα είναι η έλλειψη ενέργειας, η επιβάρυνση της μεταβολικής υγείας με συχνότερη εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη και υπερλιπιδαιμίας και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε τις αγχώδεις εκδηλώσεις για την κατανάλωση τροφής, υδατανθράκων, λίπους και πρόσληψης θερμίδων. Σε ερωτηματολόγιο που απευθύνθηκε σε νέους άνδρες και γυναίκες έδειξε ότι το 43% είχε έντονο άγχος για τις διατροφικές του επιλογές, ενώ το 29% περιέγραψε τον εαυτό του ως άτομο που ασχολείται υπερβολικά με το βάρος του. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της δημόσιας υγείας των ημερών μας, είναι το πως θα πείσουμε τους ανθρώπους να κάνουν τις σωστές και υγιεινές διατροφικές επιλογές. Όμως ψάχνουμε την λύση σε λάθος σημεία!

«Το πρόβλημα δεν είναι η παραπληροφόρηση και η «θολή» εικόνα της ιδανικής διατροφής. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τι τρόφιμα και θρεπτικά χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός. Το γνωρίζουμε.»

Η λύση βρίσκεται στην αντιμετώπιση της απροθυμίας των ανθρώπων για την υιοθέτηση μίας καλύτερης διατροφής.
Πάρτε για παράδειγμα και πάλι, τα λαχανικά. Η οδηγία και η ανάγκη για αύξηση της κατανάλωσης λαχανικών δεν μπορεί να γίνει πιο ξεκάθαρη. Πολλοί άνθρωποι όμως, από την παιδική ηλικία, γνωρίζουμε ότι τα λαχανικά και γενικότερα το υγιεινό τρόφιμο και η απόλαυση είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα. Ποτέ δεν πάνε μαζί! Έρευνες καταναλωτών καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ένα καινούργιο τρόφιμο που χαρακτηρίζεται ως υγιεινό έχει πολύ μικρότερες πιθανότητες να κάνει πωλήσεις, συγκριτικά με κάποιο που χαρακτηρίζεται ως «νέο» ή «γευστικό». Γιατί πρέπει να είμαστε αρνητικοί απέναντι σε ένα τρόφιμο που μπορεί να μας βοηθήσει;

Όλοι γνωρίζουμε ότι το δείπνο πρέπει να είναι ελαφρύ γεύμα. Η οδηγία μοιάζει με εξαιρετικά απλή. Δεν περιλαμβάνει περιορισμούς για όλη την ημέρα. Απλά σε ενημερώνει ότι τρώγοντας ελαφρά, κοιμάσαι και ζεις καλύτερα απολαμβάνοντας ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Και όμως είναι τόσο δύσκολο να υιοθετηθεί από τους περισσότερους ανθρώπους!

Οι περισσότερες επιλογές, προτιμήσεις και συνήθειες έρχονται από την παιδική ηλικία. Χαράσσονται τόσο ισχυρά που σε ορισμένες περιπτώσεις δεν αλλάζουν μέχρι και τα βαθιά γεράματα. Βλέπουμε όμως γονείς να παρατηρούν ότι τα παιδιά τους έχουν ανθυγιεινές συνήθειες και δεν ανησυχούν. Θεωρούν ότι μεγαλώνοντας θα ωριμάσουν και πάρουν πιο σωστές αποφάσεις. Μπορεί να είναι μία ιδιαίτερα αισιόδοξη άποψη αλλά για εμάς είναι το «φως στο τούνελ», ένα στοιχείο που μας δείχνει ότι μπορούμε να αλλάξουμε. Αφού οι γεύσεις δεν είναι καθορισμένες και ο τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς σχετίζεται με το επίπεδο αντίληψης των πραγμάτων τότε η αλλαγή μπορεί να συμβεί!

Η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών είναι σίγουρα μία πολύ δύσκολη διαδικασία που μπορεί να κάνει κάποιος, αφού τα αίτια που «διοικούν» τις επιλογές μας, συχνά είναι καλά κρυμμένα μυστικά.

Οι ψυχολόγοι δηλώνουν ότι αν και οι διατροφικές μας συνήθειες έχουν εγκατασταθεί από την παιδική μας ηλικία, μπορούμε πάντα να τις αλλάξουμε. Αρκεί αν έχουμε τα κατάλληλα κίνητρα. Το ίδιο ακριβώς μπορώ να σας πως και εγώ, αφού το βλέπω να συμβαίνει σε τόσες διαφορετικές περιπτώσεις.

«Μην εστιάζετε στην βραχυπρόθεσμη προσπάθεια σας. Βάλτε από την αρχή στο μυαλό σας γιατί χρειάζεστε την μόνιμη αλλαγή».

Αν θέλουμε να αλλάξουμε τις διατροφικές μας συνήθειες πρέπει να ξαναγίνουμε παιδιά και να αφήσουμε τον εαυτό μας να συνηθίσει από την αρχή, αλλάζοντας τα δεδομένα. Πρέπει να βάλουμε τα «υγιεινά τρόφιμα» στο ίδιο κουτί με την απόλαυση. Δεν πρέπει να προσπαθούμε απλά να τα φάμε. Έτσι ποτέ δεν θα γίνουν δικές μας γευστικές επιλογές. Δεν χρειάζεται όλοι να έχουν την ίδιες υγιεινές διατροφικές επιλογές. Εάν δεν σας αρέσει το μπρόκολο ή το αχλάδι, δεν χρειάζεται να τα καταναλώσετε. Υπάρχουν αλλά λαχανικά και φρούτα που μπορείτε να διαλέξετε. Πρόβλημα δημιουργείται μόνο όταν κάποιος αποκλείει ολόκληρες; Ομάδες τροφίμων. Ο καθένας θα μπορεί να έχει τις δικές του προτιμήσεις, διατηρώντας την επιλογή υγιεινή και φυσικά απολαμβάνοντας την.

Για να αλλάξουν οι διατροφικές συνήθειες, πρέπει να εντάξουμε τα τρόφιμα και τις συνήθειες μέσα σε νέες διαδικασίες, όπως κάναμε και στην παιδική ηλικία. Πρέπει να ταιριάξουν μέσα στο πρόγραμμα μας με αρμονία και όχι με πίεση. Η διατήρηση μίας υγιεινής σχέσης με την τροφή μπορεί να αποτελέσει σωσίβιο για την προστασία μας από τις συνήθειες και τις επιλογές που μπορούν να συμβάλλουν στην πρόκληση της παχυσαρκίας. Στόχος μας είναι να βλέπουμε ένα ζουμερό burger και να μην μπορεί να μας προκαλέσει. Η τέχνη δεν βρίσκεται στην ικανότητα αντίστασης στην επιθυμία να καταναλώσεις την πίτσα. Η τέχνη είναι να καταφέρεις να περιορίσεις ή και να μηδενίσεις την έλξη. Τότε θα είσαι ελεύθερος και ασφαλής ότι κάνεις το καλύτερο για εσένα, για την ποιότητα ζωής σου και για τους δικούς σου ανθρώπους.

Η σκέψη και η στάση αυτή δεν πρέπει να σχετίζεται με την απώλεια βάρους. Πρέπει αν αποτελεί μέρος μίας προσπάθειας να φτάσουμε στο επίπεδο που αντιλαμβανόμαστε την τροφή ως μέσο θρέψης και ευτυχίας, παρά κάτι που μας «βαραίνει» και μας κάνει να νιώθουμε άρρωστοι. Πρέπει να θρέφουμε τον οργανισμό μας σας να είμασταν οι γονείς του. Να τον θρέφουμε με αγάπη, ποικιλία και με δημιουργία ορίων. Μπορεί να μην είναι εύκολο αλλά σίγουρα δεν είναι αδύνατον. Με μικρά βήματα και νιώθοντας χαρά και ικανοποίηση αντί για περιορισμό. Άλλωστε είναι μία διαδικασία αυτοβελτίωσης, που μπορούμε να αναφέρουμε και ως τέχνη της υγιεινής διατροφής.