«Οι αληθινοί παράδεισοι είναι οι παράδεισοι που έχουν χαθεί»: Λόγια του Μαρσέλ Προυστ που πάντα θα μας εμπνέουν
Σαν σήμερα, πριν από 101 χρόνια, έφυγε από την ζωή ο Μαρσέλ Προυστ, ο Γάλλος συγγραφέας που μάς δίδαξε να ζούμε για το τώρα και να μην χάνουμε τον πολύτιμο χρόνο της ζωής μας.
Γεννημένος στις 10 Ιουλίου του 1871 στο Παρίσι, ένας από τους σπουδαιότερους Γάλλους συγγραφείς, ο Μαρσέλ Προυστ, ο οποίος είχε καταλάβει από μικρός, πως η φαντασία είναι το πιο σημαντικό προσόν. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε κυρίως κλεισμένος στο δωμάτιό του, με τους γονείς του να ανησυχούν συνεχώς για την εύθραυστη υγεία του.
Τότε ήταν που ήρθε σε επαφή με τον κόσμο της φαντασίας του και ανέπτυξε έντονα την ικανότητά του να παρατηρεί και να αναλύει. Σπούδασε νομικά, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία. Από νωρίς άρχισε να γράφει σε μία κοσμική γαλλική φυλλάδα και συνέχισε με ποιήματα και μικρά μυθιστορήματα, μέχρι το 1907, όπου ξεκίνησε το μεγάλο του συγγραφικό ταξίδι με το σπουδαίο φιλοσοφικό μυθιστόρημά του, “Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο”.
Με την λογοτεχνία από μικρός είχε τις καλύτερες σχέσεις, το ίδιο και με τις τέχνες. Εξάλλου, από εκεί έμαθε να διαχειρίζεται με τόση κομψότητα τον λόγο του και να παρουσιάζει με μοναδική αριστοτεχνική ματιά την πρόζα του. Όλα αυτά τα μετουσίωσε στο έργο της ζωής του.
Το άσθμα που τον ταλαιπωρούσε από μικρό δεν άργησε να τον ταλαιπωρήσει ακόμα πιο σοβαρά. Στις 18 Νοεμβρίου του 1922 πεθαίνει από πνευμονία, σε ηλικία 51 ετών. Μας έχει όμως ήδη διδάξει πως πίσω από κάθε αντίληψη κρύβεται ένας κόσμος, τον οποίο πρέπει να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά για να τον δούμε και το μυαλό μας ελεύθερο για να τον γνωρίσουμε.
Αν θέλαμε να μιλήσουμε για ένα από τα πιο σπουδαία και μελετημένα βιβλία του 20ου αιώνα, το βιβλίο του «Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο» θα ήταν σίγουρα στην κορυφή της λίστας. Τα άκρως φιλοσοφικά θέματα που πραγματεύεται ο συγγραφέας σε εφτά ολόκληρους τόμους, έχουν απασχολήσει ανά τις δεκαετίες πολλούς αναλυτές και έχουν πυροδοτήσεις άλλες τόσες συζητήσεις.
Σε 3.200 σελίδες, ο Μαρσέλ Προυστ είχε καταφέρει με περίσσια ευφυΐα να συμπυκνώσει τις σκέψεις του για τον χρόνο αλλά και το νόημα των πραγμάτων, που χάνεται κάθε μέρα που περνά. Το πιο επιδραστικό του μυθιστόρημα άρχισε να παίρνει μορφή το 1909.
Η πλοκή του γυρίζει γύρω από τις ανώτερες τάξεις, τους ευγενείς και τις ζωές τους, αλλά ταυτόχρονα εντάσσει τις σκέψεις του για τηζωή και το χρόνο, που τόσο γρήγορα φεύγουν από τα χέρια μας. Και το ταξίδι του αυτό πίσω στον χρόνο, ξεκίνησε τρώγοντας μία μαντλέν, όπου το ασυνείδητό του θυμήθηκε να τρώει αυτό το γλύκισμα χρόνια πριν και τον μετέφερε νοσταλγικά στα νεανικά του χρόνια.
Ο Προυστ συνέχισε να το δουλεύει μέχρι τον θάνατό του, το φθινόπωρο του 1922. Ενώ είχε ολοκληρώσει από νωρίς την συγγραφή των τόμων, συνέχιζε να προσθέτει πληροφορίες και να τροποποιεί το κείμενό του. Οι τέσσερις πρώτοι τόμοι κυκλοφόρησαν όταν ο συγγραφέας ήταν εν ζωή, ενώ τους υπόλοιπους τρεις δεν πρόλαβε να τους δει να κυκλοφορούν.
Ο τρόπος γραφής του ήταν αρκετά περίπλοκος με αχανείς προτάσεις, γεμάτες με δευτερεύουσες επεξηγηματικές προτάσεις, που μερικές φορές ξεπερνούσαν σε έκταση τη μία σελίδα. Η σπάνια χρήση της τελείας αλλά και οι, εξοντωτικές για κάποιους, εκτενείς περιγραφές των χαρακτήρων και του ψυχισμού τους, κάνουν το έργο του λιγότερο θελκτικό στους αναγνώστες.
Η δυσκολία του όμως να διαβαστεί από όλους, ποτέ δεν κατάφερε να το κάνει λιγότερο σημαντικό. Αντίθετα, το έργο ζωής του Μαρσέλ Προυστ πρωτοστάτησε στην εξέλιξη του μοντέρνου μυθιστορήματος με έναν τρόπο που μόνο εκείνο θα μπορούσε.
Μαρσέλ Προυστ. Photo Credits: Everett Collection
Οι αλήθειες που μας έμαθε ο Μαρσέλ Προυστ για την ζωή«Οι πιο μεγάλοι μας φόβοι, όπως και οι πιο μεγάλες μας ελπίδες, δεν ξεπερνούν τις δυνάμεις μας. Μπορούμε να καταφέρουμε να κυριαρχήσουμε πάνω στους πρώτους και να πραγματοποιήσουμε τις δεύτερες» -Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο: Ξανακερδισμένος Χρόνος.
Το επιδραστικό μυθιστόρημά του Μαρσέλ Προυστ δεν ήταν ο μόνος τρόπος να μεταδώσει την ιδιοφυή του σκέψη και αντίληψη της ζωής. Οι σπουδαίες φράσεις που γέννησε το μυαλό του υπάρχουν μέχρι και σήμερα, για να μας εμπνέουν και να μας δείχνουν πως ο χρόνος μπορεί να πετά, είναι στο χέρι μας όμως να τον αξιοποιήσουμε σωστά.
«Το ταξίδι της ανακάλυψης δεν σημαίνει να ψάχνεις καινούργια μέρη αλλά να έχεις καινούργια μάτια.»
«Ο προορισμός μου δεν είναι πια ένα μέρος, αλλά μάλλον ένας καινούργιος τρόπος να βλέπω τα πράγματα.»
«Μην περιμένεις τη ζωή. Μην κάνεις όνειρα γι’ αυτήν. Έχε στο μυαλό σου, ανά πάσα στιγμή, ότι το θαύμα βρίσκεται στο εδώ και στο τώρα.»
«Ας είμαστε ευγνώμονες για τους ανθρώπους που μας κάνουν ευτυχισμένους. Είναι οι υπέροχοι κηπουροί που κάνουν τις ψυχές μας να ανθίζουν.»
«Η ευτυχία θεραπεύει το σώμα, μόνο η θλίψη αναπτύσσει τη δύναμη του νου.»
«Οι άνθρωποι θέλουν να μάθουν να κολυμπούν και ταυτόχρονα να κρατούν τα πόδια τους στη στεριά.»
«Συχνά είναι πολύ δύσκολο να υπομένουμε τα δάκρυα που εμείς οι ίδιοι προκαλέσαμε.»
«Η αγάπη είναι ο χώρος και ο χρόνος που μετριούνται με την καρδιά»«Σε έναν χωρισμό, αυτός που δεν είναι πραγματικά ερωτευμένος είναι εκείνος που λέει τα πιο τρυφερά λόγια.»
«Ο έρωτας είναι ένα χτυπητό παράδειγμα για το πόσο μικρή σημασία έχει για μας η πραγματικότητα.»
«Έρχεται τόσο γρήγορα η στιγμή που δεν υπάρχει πια τίποτα για να περιμένουμε.»
«Στην πραγματικότητα, κάθε αναγνώστης είναι, καθώς διαβάζει, αναγνώστης του εαυτού του.»
«Το θράσος είναι χρήσιμο σ’ αυτούς που ξέρουν να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες.»
«Όλες οι οριστικές μας αποφάσεις λαμβάνονται ενώ βρισκόμαστε σε μια ψυχολογική κατάσταση που δεν διαρκεί πολύ.»
«Η επιθυμία για κάτι τα κάνει όλα να ανθίζουν. Η απόκτηση αυτού του κάτι τα κάνει όλα να μαραίνονται και να ξεθωριάζουν.»
«Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν πολλά διαφορετικά πάθη. Το αληθινό είναι αυτό για χάρη του οποίου είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν τους άλλους.»
«Και η οικογένεια εκεί που πρέπει: κάπου πέρα, αλλά όχι μακριά.»
«Δεν μας απονέμεται η σοφία. Πρέπει να την ανακαλύψουμε μόνοι μας, μετά από ένα ταξίδι που κανένας δεν μπορεί να κάνει για λογαριασμό μας ή να μας γλιτώσει από αυτό.»
«Είναι η φαντασία μας που ευθύνεται για τον έρωτα, όχι το άλλο πρόσωπο.»
«Είναι γλυκό, σε όλες τις ηλικίες, να αφήνεσαι να σε οδηγεί η φαντασία.»
