Η Γιολάντα Μαρκοπούλου μάς καλεί να βυθιστούμε σε μια VR εμπειρία στο Μουσείο Μπενάκη

Η Γιολάντα Μαρκοπούλου είναι μια σκηνοθέτις που δεν διστάζει να πειραματιστεί με διάφορα είδη αφήγησης: Από το θέατρο ντοκιμαντέρ και τις site specific παραστάσεις ως τις ταινίες μικρού μήκους και τις performances σε δημόσιους χώρους, δημιουργεί ιδιαίτερα διαθεματικά έργα που παντρεύουν πολλές τεχνικές. Με το τελευταίο της project μπαίνει δυναμικά και στον χώρο του VR σκηνοθετώντας μια διαδραστική performance με όρους εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας.

Με αυτή την αφορμή, Η Γιολάντα Μαρκοπούλου μάς μιλά για το White Dwarf (Λευκός Νάνος) που παρουσιάζεται από τις 30 Νοεμβρίου έως τις 10 Δεκεμβρίου σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο Μουσείο Μπενάκη.

Το White Dwarf (Λευκός Νάνος) είναι μια διαδραστική VR performance με στοιχεία επαυξημένης πραγματικότητας. Ο πυρήνας του έργου είναι η ομότιτλη 360 στερεοσκοπική ταινία εικονικής πραγματικότητας – η οποία στέκει και ως αυτόνομο έργο – αλλά σίγουρα η πλαισίωση της ταινίας με το διαδραστικό περιβάλλον που φτιάχνουμε σε κάθε χώρο παρουσίασης, συνθέτει το έργο διαφορετικά προσφέροντας μία ολιστική εμπειρία για τον θεατή. Για την παρουσίαση του έργου ειδικά για το Μουσείο Μπενάκη της Οδού Πειραιώς έχουμε προσθέσει κάποια νέα διαδραστικά στοιχεία!

Υπήρξαν αρκετά στάδια δημιουργικής εξέλιξης του έργου από το να φτάσει στην πρώτη εκδοχή της εγκατάστασης / performance που έκανε πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πέρυσι, αλλά και την διευρυμένη του εκδοχή για την παρουσίαση μας τώρα στο Μουσείο Μπενάκη. Αυτή η δυνατότητα μετεξέλιξης του έργου είναι και το ενδιαφέρον του εγχειρήματος.

Η περίοδος έρευνας γύρω από το θέμα του White Dwarf, το οποίο έχει να κάνει τελικά με την ανακάλυψη και την ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας, ξεκίνησε ήδη από το 2019 στην προ covid εποχή. Τότε είχα ως στόχο να παρουσιάσω μία ιδιαίτερη εμπειρία στο Πλανητάριο, δεν είχα σκεφτεί την εκδοχή της VR ταινίας.

Αρχικά ερευνήσαμε υλικά από τον κόσμο του Ίταλο Καλβίνο, μέσα από τα Κοσμοκωμικά, περάσαμε στην ιστορία του Ψυχρού Πολέμου και από εκεί «προσγειωθήκαμε» στο Los Alamos και το Μανχάταν project με κεντρικό ήρωα την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Robert J. Oppenheimer, «πατέρα της ατομικής βόμβας» και τελικά στις συνέπειες της ρίψης της πρώτης ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα. Ένας μεγάλος και φανταστικός κύκλος – με όλη του την έννοια. Το απόσταγμα αυτής της μακράς έρευνας με τους ηθοποιούς που παίζουν στην ταινία, Ιφιγένεια Καραμήτρου, Νίκο Καρδώνη, Ελεάννα Καυκαλά και Θάνο Τσακαλίδη, τον δραματολόγο Μάρκο Τσούμα αλλά και η προτροπή του συνθέτη και sound designer μας Μανώλη Μανουσάκη να πάμε προς την κατεύθυνση του VR – μιας και δεν υπήρχαν ζωντανές παραστάσεις ακόμη- με έβαλε στη διαδικασία να γνωρίσω αυτό το νέο μέσο. Μαζί και με τους καλλιτεχνικούς μας συνεργάτες Χάρη Λαλούση, Πάρι Μέξη, Μichael Tebinka, Άγγελο Παπαδόπουλο και Ιωάννα Βαλσαμίδου ολοκληρώσαμε το εγχείρημα της ταινίας αλλά και τη δημιουργίας της εγκατάστασης.

Εξαρχής έλεγα ότι θα ήθελα να παρουσιαστεί με έναν ιδιαίτερο και όχι προβλέψιμο τρόπο η ταινία. Να κρατήσω ζωντανά κάποια παραστατικά κομμάτια από το έργο έτσι ώστε να συνομιλήσουν με το VR – ένα νέο μέσο, που δεν είναι πολύ οικείο σε ένα ευρύ κοινό. Ως Resident artist του προγράμματος air του Ιδρύματος Ωνάση, ερεύνησα αυτή τη δυνατότητα και με αφορμή την πρεμιέρα του έργου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης κατάφερα να κάνω μία πρώτη εκδοχή παρουσίασης της VR εγκατάστασης / performance όπως την είχα ονειρευτεί.

Για την παρουσίαση στο Μουσείο Μπενάκη, με την συμβολή του Πάρι Μέξη στον σχεδιασμό του χώρου, του Χάρη Λαλούση στο 3D σχεδιασμό και τον Κώστα Ουρζομποζάνη που ειδικεύεται στον προγραμματισμό της επαυξημένης πραγματικότητας AR, προσθέτουμε αλλά και κυρίως πειραματιζόμαστε με ένα νέο πρόσθετο κομμάτι στην όλη εμπειρία!

Η ταινία έχει ταξιδέψει και μόνη της χωρίς την πλήρη εγκατάσταση, στα Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Guanajuato και VR Days στο Μεξικό, στο Φανταντικό Φεστιβαλ του Στρασβούργου και την Bienalle of the Moving Image B3 στην Φρανκφούρτη.

Ήθελα εξαρχής να βρω ένα τρόπο να προσκαλέσω το κοινό σε μια ολιστική εμπειρία. Mε το πού ανοίγει η πόρτα και εισέρχονται σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο, θέλουμε οι θεατές να μπαίνουν αμέσως στο σύμπαν του έργου πριν καν βάλουν τα γυαλιά VR. Τους δίνουμε ένα συγκεκριμένο ρόλο που καλούνται να επαληθεύσουν όσο εξερευνούν τον χώρο στην πορεία του έργου. Οι θεατές τελικά βιώνουν μια εμπειρία που θολώνει τα όρια μεταξύ εικονικής και φυσικής πραγματικότητας και γίνονται συμμέτοχοι σε «ένα επιστημονικό πείραμα». Καλούνται να πάρουν θέση απέναντι στα φλέγοντα ζητήματα της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας.

@Μανωλης Μανουσάκης

Ο Λευκός Νάνος είναι ένα αστέρι που έχει εξαντλήσει όλη του την ενέργεια και πεθαίνει σιωπηλά, χωρίς να εκραγεί. Πώς θα ήταν, αν εκείνη η πρώτη ατομική βόμβα είχε την ίδια μοίρα;

Mπήκα τόσο αυθόρμητα και οργανικά στο χώρο του VR εξαιτίας και της στήριξης όλων των συνεργατών του έργου που τις δυσκολίες τις κατάλαβα αργότερα. Υπάρχει ένα κομμάτι στον τρόπο λειτουργίας του VR που είναι πολύ κοντά στο θέατρο και στον τρόπο που εγώ το αντιλαμβάνομαι. Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κοντινά πλάνα και ένα κλασικό κινηματογραφικό μοντάζ από μόνο του προκαλεί μια βαθιά έρευνα στη φόρμα της αφήγησης και στον τρόπο χρήσης των εργαλείων που διαθέτεις.

Για μένα η μεγάλη πρόκληση έρχεται τώρα: έχοντας γνωρίσει λίγο αυτό το μέσο, βλέποντας τις δυνατότητες του και πιστεύοντας σε αυτές, αρχίζει μια δύσκολη αναμέτρηση και μια δημιουργική πρόκληση. Καμιά φορά όσο λιγότερα ξέρεις τόσο πιο εύκολα βουτάς στο άγνωστο, αυτό όμως διαρκεί λίγο. Μετά κρίνεσαι και παλεύεις περισσότερο όσο προχωράς βαθύτερα στο δημιουργικό μονοπάτι. Δεν με ενδιαφέρει να κάνω κάτι εύκολα, αλλά να ανεβάζω το βαθμό δυσκολίας κάθε φορά.

Ήταν μία μοναδική ευκαιρία αυτή που μου δόθηκε να κάνει πρεμιέρα το έργο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, εγκαινιάζοντας το νεοσύστατο τμήμα immersive / allaround cinema. Ήταν η πρώτη φορά που παρουσιάστηκε μια τέτοιου είδους πολυμορφική δουλειά εκεί και σίγουρα υπήρξε ένα ρίσκο και από τις δύο πλευρές. Πολύ θετικό ήταν το σημείο παρουσίασης μας, στην είσοδο της προβλήτας του λιμανιού, από το οποίο περνούσαν άνθρωποι όλων των ηλικιών και όχι μόνο κοινό του Φεστιβάλ, αλλά και άνθρωποι με διαφορετικό υπόβαθρο καθόλου υποψιασμένοι και όχι απαραίτητα προετοιμασμένοι να δουν κάτι στο λιμάνι.

Ήταν συναρπαστικό να βλέπουμε όλο το φάσμα των αντιδράσεων του κοινού που ξεκινούσε από 12-13 ετών και έφτανε μέχρι όσο… Οι αντιδράσεις ήταν ποικίλες, αλλά ως επί το πλείστων κυμαίνονταν από την περιέργεια και τον ενθουσιασμό για το μέσο, μέχρι την αγωνία για κάτι τόσο καινούργιο. Πιστεύω πως κάθε θεατής βίωσε με διαφορετικό τρόπο την εμπειρία, άλλοι ήταν πιο στατικοί και άλλοι κατέληξαν να χορεύουν με τους ηθοποιούς της ταινίας!

Επειδή είναι τόσο νέο το μέσο πολύ σημαντική είναι η παρατήρηση του κοινού. Τώρα για την νέα αυτή εκδοχή, επιδιώκω να χτίσω μια ακόμη πιο ολοκληρωμένη εμπειρία. Σίγουρα είναι έργο πολύ ευέλικτο, με πολλές δυνατότητες παρουσίασης και διαφορετική ηλικιακή απεύθυνση.

Ναι είναι αλήθεια. Το VR είναι μια ακόμη επιλογή για να αφηγηθείς μια ιστορία. Πάντα ξεκινώ από το τι θέλω να πω για ένα θέμα που με απασχολεί βαθιά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο θεατής μπαίνει στα παπούτσια ενός ήρωα μέσα στο ίδιο το περιβάλλον του έργου, ενεργοποιείται και βιώνει την εμπειρία όντας κομμάτι της ιστορίας.

Παράλληλα, δημιουργώντας τη συνθήκη όπου οι θεατές μπαίνουν στην εγκατάσταση ανά ομάδες των 10 ή και παραπάνω ατόμων, υπάρχουν στιγμές όπου σχετίζονται μεταξύ τους. Γίνονται μάρτυρες της ιστορίας, ο καθένας με τον τρόπο του, μοναχικά όταν έρθει η ώρα για την VR θέαση. Αυτομάτως όμως όλη αυτή η συνύπαρξη στον χώρο προσδίδει και ένα συλλογικό χαρακτήρα. Με ενδιαφέρει να δημιουργήσω τις συνθήκες έτσι ώστε κάθε ομάδα θεατών είτε γνωρίζονται εκ των προτέρων είτε όχι, να μοιράζονται κάτι μοναδικό έστω για όσο κρατά. Υπάρχει μια εφήμερη συμμετοχικότητα – συλλογικότητα που χαρακτηρίζει αυτή την εμπειρία.

Ναι σίγουρα! Μόλις επέστρεψα από το CPHLab του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Κοπεγχάγης ένα από τα καλύτερα εργαστήρια ανάπτυξης στον χώρο του XR Doc, το pitching forum του IDFA του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Αμστερνταμ, το digital market του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Γενεύης παρουσιάζοντας το νέο mixed reality έργο Paradise Lost που είναι σε ανάπτυξη. Βρίσκομαι στη διαδικασία γυρισμάτων και post του ντοκιμαντέρ Station Athens για την 13ετή πορεία της θεατρικής μας ομάδας με πρωταγωνιστές από το Αφγανιστάν το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Το καλοκαίρι ήμουν στο εξαιρετικό MFI Script Doc Lab μαζί με την Αλεξάντρα Κ* για τη συγγραφή και έρευνα ενός νέου ντοκιμαντέρ. Όσο περνούν τα χρόνια και έχοντας δουλέψει με πολλαπλούς τρόπους, βλέπω πόσο απελευθερωτικό είναι να έχεις την δυνατότητα να συνδυάζεις τα μέσα, να τα αξιοποιείς με αφορμή την συγκεκριμένη ιστορία ή και εμπειρία που θέλεις να μοιραστείς. Είμαι ευγνώμων!