Η Ξένια Καλογεροπούλου θυμάται, κοιτάζοντας στο μέλλον

Στην αίθουσα εκδηλώσεων του Εθνικού Θεάτρου δεσπόζει μεγεθυμένη από προτζέκτορα, η φωτογραφία της Ξένιας Καλογεροπούλου από το «Έλα, έλα»: Το μονόλογο της για βρέφη που ανέβηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών το καλοκαίρι του 2010. Είναι η φωτογραφία – εξώφυλλο του τελευταίου της βιβλίου (σε έκδοση που ανέλαβε το Εθνικό) με τίτλο «Πριν τα ξεχάσω» και υπότιτλο «Μισός αιώνας θέατρο για παιδιά».

Ωστόσο, αν ρίξεις μια γρήγορη ματιά στην, κυριολεκτικά, πλημμυρισμένη (από καθήμενους και όρθιους) αίθουσα, αυτά τα 50 χρόνια έχουν πρόσωπο. Για την ακρίβεια, δεκάδες πρόσωπα. Από τον Σταμάτη Φασουλή (που κάθεται στο πάνελ) και το Θωμά Μοσχόπουλο – δύο εκ τους βασικούς συνενόχους της στην παιδική σκηνή – την Υβόννη Μαλτέζου και τον Κώστα Αρζόγλου (δύο από τους πρωταγωνιστές του «Πινόκιο», του ντεμπούτου της στο παιδικό θέατρο, το 1972) έως την τελευταία γενιά ηθοποιών που γαλουχήθηκε στη Μικρή Πόρτα και βγήκε με σθένος στο θέατρο ενηλίκων· όπως τόσες φουρνιές σημερινών πρωταγωνιστών πριν από αυτήν.

Το νέο βιβλίο της Ξένιας Καλογεροπούλου με τίτλο «Πριν τα ξεχάσω» και υπότιτλο «Μισός αιώνας θέατρο για παιδιά», σε έκδοση του Εθνικού Θεάτρου με την πολύτιμη συνεργασία της μεταφράστριας και συγγραφέα Τζούλιας Διαμαντοπούλου.

Η Ξένια Καλογεροπούλου αποτελεί για όλους αυτούς τους ανθρώπους ένα λαμπερό φάρο του ελληνικού θεάτρου· κι εκείνη έχει κάτι να πει για όλους στο νέο της βιβλίο… πριν τα ξεχάσει. Στις σελίδες του αποτυπώνει – με την πολύτιμη συνεργασία της μεταφράστριας και συγγραφέα Τζούλιας Διαμαντοπούλου – αναμνήσεις μισού αιώνα από μια, ανεκτίμητης αξίας, πορεία στο παιδικό θέατρο. Η ιδέα του βιβλίου, όπως εξηγεί στον πρόλογο της, τροφοδοτήθηκε με την συγκυρία της αναγόρευσης της σε επίτιμη διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η τελετή, ωστόσο, θα την έφερνε σε σχετική αμηχανία αφού έπρεπε να συμπυκνώσει σε ένα λόγο την πολυετή της εργασία στο παιδικό θέατρο. «Άρχισα, λοιπόν, να αρμενίζω στα σκοτάδια του μυαλού και να στέκομαι σε διάφορα φωτάκια, προσπαθώντας να θυμηθώ γεγονότα, σκέψεις, εμπειρίες, αποφάσεις» σημειώνει και εξομολογείται πως πριν το ταξίδι της στο Βόλο πέρασε ολόκληρες νύχτες ξάγρυπνη, ξαφνιασμένη που «πάρα πολλά φωτάκια που νόμιζα πως είχαν σβήσει προ πολλού, τρεμόσβηναν ακόμη. Πολλά πράγματα εξακολουθούσαν να ζουν κρυμμένα στο μυαλό μου, πράγματα που θα ήθελα να θυμάμαι». Και καθώς δεν ήθελε να τα ξεχάσει, άρχισε να γράφει αυτό το βιβλίο.

Η Ξένια Καλογεροπούλου με τον αγαπημένο συνεργάτη και φίλο της, Θωμά Μοσχόπουλο.

Το ευτυχές είναι πως ένα από τα εκατοντάδες πρόσωπα αυτής της 50ετίας, ο σημερινός καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Γιάννης Μόσχος, στήριξε την απόφαση της, υιοθετώντας την έκδοση του, ως έναν ελάχιστο φόρο τιμής στην προσφορά της. «Αισθάνομαι τυχερός που συνάντησα στη ζωή μου την Ξένια Καλογεροπούλου και που με τιμά με τη φιλία της 20 χρόνια τώρα. Είναι ένας άνθρωπος που θαυμάζω βαθιά. Μια σπουδαία κυρία του ελληνικού θεάτρου που αφοσιώθηκε με πάθος στο θέατρο για παιδιά, ένα φωτεινό παράδειγμα αειθαλούς καλλιτεχνικής νεότητας και αγάπης για το θέατρο και τους ανθρώπους του» δήλωνε χθες. Στην χθεσινοβραδινή επίσημη παρουσίαση του βιβλίου, τόσο ο Γιάννης Μόσχος όσο και η πλειονότητα των παρευρισκομένων, είχαν προσωπική εμπειρία από το ‘άγγιγμα’ της Ξένιας Καλογεροπούλου στην τέχνη. Και για να μιλάμε με όρους παιδικού θεάτρου, το άγγιγμα μιας νεράϊδας.

Βέβαια, αυτά τα λόγια, δεν είναι καθόλου στο ύφος γραφής της Ξένιας – όλοι και πάντα την αποκαλούν με το μικρό της όνομα – που όπως και στο βιβλίο της γράφει απλά, ουσιαστικά, με χιούμορ κι ευθύτητα, μα χωρίς να ψαλιδίζει την ποίηση που τη συνόδευσε αυτές τις πέντε δεκαετίες.

Στην χθεσινή παρουσίαση (από αριστερά): Αμαλία Μουτούση, Ξένια Καλογεροπούλου, Τζούλια Διαμαντοπούλου, Σταυρούλα Παπασπύρου, Γιάννης Μόσχος, Σταμάτης Φασουλής, Λίνα Νικολακοπούλου.

Η ηθοποιός Αμαλία Μουτούση γίνεται η φωνή της κατά την παρουσίαση του βιβλίου διαβάζοντας, με ιδιαίτερη φροντίδα, επιλεγμένα αποσπάσματα του. Τα φωτάκια ανάβουν: Από την πρώτη φορά που της αποκαλύφθηκε «η ανάγκη για κάτι διαφορετικό, κάτι φρέσκο, κάτι καινούργιο» με τον Σταμάτη Φασουλή να επικροτεί την ιδέα της για ένα «καινούργιο» παιδικό θέατρο. Από τον «Πινόκιο» εν μέσω Δικτατορίας με το θίασο του Ελεύθερου Θεάτρου ως πρωταγωνιστές (Μηνάς Χατζησάββας, Υβόννη Μαλτέζου, Κώστας Αρζόγλου, Νίκος Σκυλοδήμος, Δημήτρης Καμπερίδης) που συνελήφθη λόγω αριστερών πεποιθήσεων. Από το ανέβασμα του «Μορμόλη» που έμελλε να κάνει πρεμιέρα λίγο μετά την εισβολή των τανκς στο Πολυτεχνείο και που κατά την Μεταπολίτευση «δεν ήταν πια ένα ανώδυνο έργο, όπου τα παιδιά υπερασπίζονταν τα δικαιώματα τους. Είχε γίνει ένα έργο καθαρά αντιστασιακό». Από την στιχομυθία της με τον πρωθυπουργό της Μεταπολίτευσης Κωνσταντίνο Καραμανλή – στον οποίο αιτήθηκε να αρθεί η απαγόρευση που δεν επέτρεπε στις παιδικές παραστάσεις να παίζονται για σχολεία αλλά εκείνος την προέτρεψε να κάνει «υπομονή». «Και τότε εγώ του είπα: Υπομονή κάναμε επτά χρόνια με τους άλλους, υπομονή θα κάνουμε και με εσάς;». Από το βάσανο της συγγραφής του «Οδυσσευάχ», το πρώτο της έργο που ο Φασουλής θα χαρακτηρίσει μεγαλοφυές.

Ο Σταμάτης Φασουλής είναι στο πάνελ της παρουσίασης του βιβλίου για να ομολογήσει πως οφείλει στην Ξένια Καλογεροπούλου την σκηνοθετική του καριέρα. «Στον επίλογο του βιβλίου της αναφέρει πως δεν είναι βράχος, όπως της λένε πολλοί, αλλά ένα ποτάμι που κυλάει. Για μένα ήταν βράχος, της χρωστώ ευγνωμοσύνη» σημειώνει. Νωρίτερα, η Λίνα Νικολακοπούλου, στιχουργός των τραγουδιών του «Σκλαβί» θα μιλούσε για την Καλογεροπούλου ως μια «καλλιτέχνιδα που είχε τη φλόγα ενός παιδιού το οποίο ήθελε να κάνει αυτό που ήθελε. Και το έκανε» επαινώντας «την ποιότητα, την αλήθεια και το κουράγιο ζωής της».

Στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων του Εθνικού Θεάτρου.

Αξίες που σήμερα, στα 87 της χρόνια, η Ξένια Καλογεροπούλου επουδενί δεν «ξεχνάει» και δεν παραμερίζει. Κι έτσι όταν το μικρόφωνο περνάει στα χέρια της, διαχειρίζεται ήδη το βιβλίο της σαν μια παρακαταθήκη και μιλάει οραματικά – αν όχι πολιτικά: Για  «τέσσερα πράγματα που ανήκουν στο παρελθόν αλλά θα ήθελα να έχουν σχέση με το μέλλον», όπως λέει. Για ένα ανοιχτό Θεατρικό Μουσείο ενώ ακόμα αυτό παραμένει κλειστό κι ερειπωμένο. Για την ανάγκη το Υπουργείο Πολιτισμού να είναι συνδημιουργός των καλλιτεχνών, φέρνοντας ως παράδειγμα προς μίμηση την περίπτωση του Θάνου Μικρούτσικου. Για την εποχή που το Φεστιβάλ Αθηνών – επί καλλιτεχνικής διεύθυνσης Γιώργου Λούκου – μετακαλούσε και ανέβαζε παραστάσεις για παιδιά, κάτι που πρέπει να ξανασυμβεί. Για την επανασύσταση ενός Κέντρου Θεάτρου για Παιδιά, θεσμός που εγκαταλείφθηκε μετά την δική της κόπωση και τον πρόωρο χαμό του Δημήτρη Σεϊτάνη.

Η Ξένια Καλογεροπούλου έχει τα τελευταία χρόνια χάσει το φως της. Κι όμως, όπως όλα δείχνουν, δεν σταματάει να βλέπει μπροστά. Και να εμπνέει βαθιά. Κι αν κάτι έχει χάσει, σίγουρα δεν έχει ξεχάσει – όπως η ίδια νομίζει. Το βιβλίο της «Πριν τα ξεχάσω» κυκλοφορεί από το Εθνικό Θέατρο σε συνεργασία με τις εκδόσεις Πατάκη.