ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
22
ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ
Ο δυνατός βοριάς έχει καθαρίσει τον ορίζοντα στο παράλιο μέτωπο της Ελευσίνας. Και η λεπτή φέτα του φεγγαριού που γεννιέται, συναγωνίζεται σε λάμψη τον χρυσό ηλιακό δίσκο (με το αινιγματικό μήνυμα του Μιχαήλ Μαρμαρινού) καθώς βυθίζεται στη θάλασσα, κατά την τελετή λήξης της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Πέρασαν, κιόλας, 11 μήνες από το κρύο βράδυ της 4ης Φεβρουαρίου, όπου όλα θα ξεκινούσαν στην προκυμαία της πόλης με την τελετή έναρξης του θεσμού. Αν και ο καλλιτεχνικός διευθυντής της, επιμένει πως στο τέλος βρίσκεται η αρχή για την Ελευσίνα – με την έννοια της δεύτερης ευκαιρίας αναθεώρησης της, μέσω του πολιτισμού και της επανακατάληψης του δημόσιου χώρου της.
«Τι σημαίνει Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης;’ ρωτούν πολλοί» έλεγε στην ομιλία του ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, το βράδυ της Παρασκευής – εναρκτήριας βραδιάς των εκδηλώσεων λήξης της διοργάνωσης. «Τρόποι προς ανάδειξη, αποκάλυψη, ανάπτυξη (τα 3Α) της υλικής και άϋλης ‘δυναμικής οικονομίας’ μιας πόλης με τη βοήθεια της τέχνης, του πολιτισμού και της έρευνας. Δηλαδή, όλες αυτές οι δράσεις, τα γεγονότα, οι πρωτοβουλίες, τα έργα, σκοπεύουν στον ήπιο μετασχηματισμό της πόλης προς την επόμενη φάση της εξέλιξης της μέσω του πολιτισμού».
Από το “Μυστήριο” της Τελετής Λήξης στην προκυμαία της Ελευσίνας. @Γιάννης Κουσκουτής.
Δύο ημέρες μετά, το μεσημέρι της Κυριακής, το τελευταίο από τα αποκατεστημένα κτήρια της πόλης, το πρώην εργοστάσιο χρωμάτων «Ίρις» θα άνοιγε επισήμως τις πόρτες του με μια μνημειώδη έκθεση: Δύο χιλιάδες πήλινα κράνη εργατών στη βιομηχανική ζώνη της περιοχής ‘φώναζαν’ ένα σύνθημα, δυνατό όσο και οι λέξεις που το συνέθεταν. «Ψωμί, ιδρώτας, θυσίες», σαν ένα διάδοχο σύνθημα του Πολυτεχνείου, που αυτή τη φορά ψιθύριζε ο κόσμος της ιστορικής εργατούπολης.
Η εκπληκτική εγκατάσταση του Χουάν Σαντοβάλ με τίτλο «Ο πήλινος στρατός της Ελευσίνας» καταλαμβάνει όλο το χώρο του εργοστασίου ως μια συλλογική αλλά και προσωπική κραυγή. Πάνω σε κάθε κράνος, εκτός από τα χειροποίητα διακοσμητικά, αποτυπώνονται και λέξεις – κρυφά μηνύματα, οι οποίες αντιπροσωπεύουν τον καθένα από τους ιδιοκτήτες τους: Πείνα, εκμετάλλευση, δικαίωμα, ανάγκη, υπερωρία, καπιταλισμός, βιοπορισμός, πολιτική, στρατηγική αλλά και στόχος, ελπίδα, αναγνώριση, ουτοπία. Πόσες εκατοντάδες τέτοιων εργατών δεν πέρασαν το κατώφλι του «Ίρις» στα 50 χρόνια λειτουργίας του και δεν ταυτίστηκαν με αυτές τις έννοιες, όπως και οι χιλιάδες που εξακολουθούν να αποτελούν τον εργατικό στρατό της ελευσίνιας επικράτειας.
Δύο χιλιάδες κράνη εργατών της Ελευσίνας στην έκθεση “Ο πήλινος στρατός της Ελευσίνας” που εγκαινίασε το χώρο του “‘Ιρις”. @Γιάννης Κουσκουτής.
«Η ιερή λέξη εργάτης. Αθόρυβα και ταπεινά στην κατώτερη κοινωνική κλίμακα». Η φωνή του Φίλιππου Κουτσαφτή, ως αφηγητή του νέου του ντοκιμαντέρ «Οι Ελευσίνιοι», επεξηγεί τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες – ντοκουμέντα του Μεσοπολέμου όπου νέοι, μεσήλικες και ξυπόλητα παιδιά (όλοι με την τραγιάσκα στο κεφάλι και τα ίδια μουτζουρωμένα πρόσωπα) βρίσκουν δουλειά στις, τότε, αναπτυσσόμενες βιομηχανίες και βιοτεχνίες της Ελευσίνας. Η νέα ταινία του Κουτσαφτή, δημιουργού της εμβληματικής «Αγέλαστου πέτρας», επιστρέφει ευλαβικά στην Ελευσίνα για να μνημονεύσει πρόσωπα της πόλης, που συμβάλλουν στο, γεμάτο αντιφάσεις, ψηφιδωτό της. Εργάτες και εργάτριες, πρόσφυγες και προσφυγοπούλες, ξεριζωμένοι αυτού και του προηγούμενου αιώνα, μετανάστες από τόπους μακρινούς που μεγάλωσαν κάτω από τα φουγάρα και δίπλα στα ιερά των Μυστηρίων, πάντα με την αγωνία της επιβίωσης. Πρόσωπα που θα διαδεχθούν οι επόμενες γενιές από τα χείλη των οποίων κρέμεται το όραμα. «Αν αγαπούσαμε την Ελευσίνα έτσι όπως ήταν (εννοείται πριν την εκβιομηχάνιση της) θα ήταν καλύτερη από κάθε άλλη πόλη της Ελλάδας» λέει στην κάμερα ένας πιτσιρικάς που προσανατολίζεται στις θετικές επιστήμες και αγαπάει το skate. Για το δεύτερο σίγουρα θα είναι ικανοποιημένος, μετά τη δημιουργία του skate park στις παρυφές του οικισμού.
Στο κατάμεστο Cine Ελευσίς που εγκαινιάστηκε με την προβολή του νέου ντοκιμαντέρ του Φίλιππου Κουτσαφτή “Οι Ελευσίνιοι”.
Οι «Ελευσίνιοι» του Φίλιππου Κουτσαφτή εγκαινίαζαν την Παρασκευή, ανακαινισμένο τον, επί 35 χρόνια παροπλισμένο κινηματογράφο, «Cine Ελευσίς» στην Άνω Ελευσίνα με τον καλύτερο τρόπο: Με την πόλη επί της οθόνης. Έμπλεη από λυρισμό και συγκίνηση, η ταινία διατρέχει το χρόνο και το χώρο όπως τον έζησαν τα αρχαία μάρμαρα, ο Αισχύλος και οι σύγχρονοι ερευνητές τους, τα άλλοτε καθαρά, αμόλυντα κύματα της αμμουδερής παραλίας, οι κάτοικοι που (σήμερα) «λατρεύουν τη θάλασσα αλλά δεν μπορούν να κολυμπήσουν σε αυτήν», τα ζευγάρια που ερωτεύτηκαν μέσα στον πόλεμο και ζουν ακόμα χέρι – χέρι, οι ψαράδες που άπλωσαν ξανά τα δίχτυα τους στα νερά μετά την οικολογική καταστροφή που υπέστη ο κόλπος, τα λουλούδια και τα πουλιά της Ελευσίνας, το κορίτσι που σερβίρει καφέδες απέναντι Τελεστήριο και νιώθει δέος με τα σημαίνοντα του τόπου, η κυρία Πελαγία που ζει, χήρα πια, στο σπίτι που φτιάχτηκε νύχτα, παράνομα, δωμάτιο – δωμάτιο και σήμερα συμβουλεύει: «Χαρείτε όσο μπορείτε. Αγαπάτε». «Των αγαθών, αγαθότερη η αγάπη», όπως ισχυρίζεται και ο Κουτσαφτής, συνομιλώντας με τους Ελευσίνιους που, ερήμην τους, παραπαίουν μελαγχολικά ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, στην πραγματικότητα και το μύθο, στο αφήγημα μιας άλλης σύγχρονης πόλης και στις λάσπες των πάτριων χωμάτων.
Στην πρόεδρο του ΔΣ της 2023 Eleusis, Δέσποινα Γερουλάνου αφιερώνεται η αίθουσα προβολών του αποκατεστημένου κινηματογράφου. @Πηνελόπη Γερασίμου.
Το βράδυ της Παρασκευής ήταν ήδη φορτισμένο. Το όνομα της Προέδρου του ΔΣ της 2023 Ελευσίς, Δέσποινας Γερουλάνου ακούστηκε πολλές φορές, μολονότι εκείνη – τουλάχιστον ως φυσική παρουσία – δεν ήταν εκεί. «Η Δέσποινα και η Ελευσίνα είναι ένα. Η σχέση της με την πόλη ήταν τόσο ζωντανή, πέρα από ότι περίμενε και η ίδια. Ο στόχος της ήταν ο στόχος σας. Κι εμείς πια θεωρούμε την Ελευσίνα δεύτερη πατρίδα μας» έλεγε ο βουλευτής Παύλος Γερουλάνος, καθώς ανακοινωνόταν πως η αίθουσα του Cine Ελευσίς παίρνει πια το όνομα της, πρόωρα, εκλιπούσας αδερφής του και εξέχοντος στελέχου της 2023 Eleusis.
Ο κινηματογράφος της Ελευσίνας και το «’Ιρις» είναι δύο από τα δέκα αποκατεστημένα κτήρια ή τους ανασκευασμένους χώρους, κληροδότημα της 2023 Eleusis στην πόλη. Ο κυριακάτικος ήλιος με δόντια βοηθάει να περιδιαβείς τα περισσότερα από αυτά. Την Arkopolis και το Skate Park στην άκρη της πόλης – καθώς τα αδέσποτα σκυλιά που έχουν βρει ένα στοιχειώδες καταφύγιο από εθελοντές, αναστατώνονται με τους επισκέπτες.
Τις αποθήκες του Παλαιού Ελαιουργείου όπου (μέχρι τις αρχές του Φεβρουαρίου) παρουσιάζονται οι εκθέσεις «Εγώ το θαλάσσιο ταξίδι, εγώ η κατάληψη της Γης» της Στεφανίας Στρούζα και το «A rave down below». Το Αναψυκτήριο δίπλα στην Κινηματογραφική Λέσχη στην κορυφή του παραθαλάσσιου μετώπου. Το εγκαταλελειμμένο camping «Όασις», πλημμυρισμένο από τη μυρωδιά του ευκάλυπτου που, στο εξής, θα λειτουργεί ως χώρος ανοιχτών δράσεων. Το Παλαιό Δημαρχείο της Ελευσίνας (το πρώτο έργο που παραδόθηκε) να δεσπόζει στον πεζόδρομο που διατρέχει τον αρχαιολογικό χώρο και από το καλοκαίρι φιλοξενεί την έκθεση «Άσε κάτι που κάποτε αγάπησες». Το συγκρότημα της Ελαιουργικής στα χνάρια της Ιεράς Οδού, όπου αργά το απόγευμα της Κυριακής εγκαινιάστηκε από τον παθιασμένο Γιουγκοσλάβο μουσικό Αλεξάντερ Κάρικ στο πόντιουμ και την επίσημη πρώτη της «Ορχήστρας και Χορωδίας της Ελευσίνας»: Μια αμιγώς κοινοτική προσπάθεια που συσπείρωσε μαθητές από σχολεία και ομάδες της πόλης να καλούν την Περσεφόνη, να κοιμηθεί στην αγκαλιά της γης. Από καιρό παραδομένα είναι και το X – Bowling Center πλέον ως πολυμορφικός χώρος φιλοξενίας πολιτιστικών δραστηριοτήτων, καθώς και το διώροφο κτήριο του Παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού στην Άνω Ελευσίνα, κηρυγμένο ως διατηρητέο μνημείο.
Το Skate Park, ένας από τους νέους ζωντανούς, ανοιχτούς χώρους που παραδίδονται στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. @Γιάννης Κουσκουτής.
«Οι υλικές υποδομές, τα κτίρια και οι χώροι, όπως πολλοί καλά γνωρίζουμε επώδυνα όλοι εδώ στην Ελλάδα, χωρίς ‘έμψυχον όραμα’, μετατρέπονται απλώς σε ντουβάρια, οι ανοιχτοί χώροι σε χωματερές για σκουπίδια. Όλα μαραίνονται – αν δεν καταρρέουν. Υπέρτατο μέλημα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι ακριβώς αυτό: Η συνέχεια της πνευματικής καλλιτεχνικής πολιτιστικής ζωής, δημιουργίας και δράσης μετά» τόνιζε στην ομιλία του ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, υπογραμμίζοντας το αυτονόητο: Πως μόνο η χρήση και η ενσωμάτωση των χώρων στην καθημερινή ζωή θα δώσει νόημα στο έργο της 2023 Eleusis. Μια προτροπή που συνάντησε και τη δέσμευση του παρόντος υφυπουργού Σύγχρονου Πολιτισμού Χρίστου Δήμα να συνεχιστεί το έργο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και το 2024.
Στα εγκαίνια του αποκατεστημένου εργοστασίου “Ίρις”. @Γιάννης Κουσκουτής
Μαζί με τις εκθέσεις που έχουν ακόμα εβδομάδες ζωής – δίνοντας άτυπη παράταση στην 2023 Eleusis – ο καλλιτεχνικός της διευθυντής ανακοίνωσε και την θέσπιση ενός φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στην Ελευσίνα – ξεκινώντας από το φετινό, σε εξέλιξη, «In Situ Reallities» – σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και Πελοποννήσου.
Αλλά και στο δημόσιο χώρο της πόλης με μια απλή παραθαλάσσια περατζάδα, η Πολιστική Πρωτεύουσα θα υπάρχει με τις υπομνήσεις της: Στα φωτεινά δαχτυλίδια της Ελευθερίας Ντεκώ μέσα κι έξω από το νερό ή σε ερειπωμένα κτήρια του μετώπου. Στο λευκό σώμα του κήτους που πρωταγωνίστησε στην τελετή έναρξης και τώρα ησυχάζει, όχι στα βάθη του ελευσίνιου κόλπου, αλλά σαν γλυπτό στο πάρκινγκ του Παλαιού Ελαιουργείου. Στο ξύλινο άρμα των Time Circus που διέσχισαν με τα πόδια τη μισή Ευρώπη για να φτάσουν στην τελετή έναρξης της διοργάνωσης· και τώρα ξεκουράζεται στην οδό Μαρίας Κουρί, πάνω σε ένα ύψωμα τυλιγμένο από ξερόχορτα, που παραδέρνει ο αέρας. Στις τσιμεντένιες και ξύλινες προβλήτες που βαπτίζουν τα μηνύματα των καλλιτεχνών (Μπασάνος, Λασκαράτος) στην αλμύρα του κόλπου, βρέχοντας τα λόγια με θαλασσινό νερό. Μια φράση συγκρατώ που λέει: «Χάνουμε χρόνια, μην χάνουμε αγάπη». Περίπου όπως συμβούλευε και η κ. Πελαγία, η καθημερινή ηρωίδα του Κουτσαφτή.
