10 σημαντικές προσωπικότητες της Τέχνης που αποχαιρετίσαμε μέσα στο 2023

Κανένας δεν “δόξασε” το κλασικό-cult σινεμά των ’70ς όσο ο Αμερικανός σκηνοθέτης Ουίλιαμ Φρίντκιν, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 7 Αυγούστου 2023. Μέρος μιας σπουδαίας γενιάς κινηματογραφικών δημιουργών -Στίβεν Σπίλμπεργκ, Μάρτιν Σκορσέζε, Φράνσις Φορντ Κόπολα κ.α.-  που αναζωογόνησε το αμερικάνικο εμπορικό σινεμά και το σύστημα των στούντιο, ο Φρίντκιν γνώρισε νωρίς την επιτυχία με τον «Άνθρωπο από τη Γαλλία» (1971), ένα αστυνομικό θρίλερ που βραβεύτηκε με 5 Όσκαρ, ανάμεσα τους αυτό της Καλύτερης Σκηνοθεσίας. Σειρά είχε η ταινία τρόμου-ορόσημο «Ο Εξορκιστής» (1973). Αναμφισβήτητα, στα “χέρια” κάποιου άλλου σκηνοθέτη «Ο Εξορκιστής» εύκολα μπορούσε να καταλήξει σε “φιάσκο”, με τον Φρίντκιν, ωστόσο, άνοιξε νέες κατευθύνσεις για το είδος. Αν από εκεί και πέρα η φιλμογραφία του μπορεί να χαρακτηριστεί ως “άνιση”, δεν λείπουν “διαμαντάκια” όπως «Ο Άνθρωπος από το Λος Άντζελες» (1985) και η κινηματογραφική μεταφορά του «Killer Joe» (2011).

Ο κόσμος τον γνώρισε και τον αγάπησε ως Τσάντλερ Μπινγκ στην επιτυχημένη κωμική σειρά «Φιλαράκια», τη θρυλική παρέα που για δέκα χρόνια (1994-2004) “έμπαινε” στα σπίτια μας από τους τηλεοπτικούς δέκτες για να μάς χαρίσει το χαμόγελο μέσα από τις “περιπέτειες” της καθημερινότητας τους. Έτσι, λοιπόν, η είδηση του θανάτου του ηθοποιού Μάθιου Πέρι, στις 28 Οκτωβρίου 2023, ήταν λογικό να συγκλονίσει γενιές και γενιές θεατών που ταυτίστηκαν με έναν από τους πιο “μελαγχολικούς” κωμικούς ήρωες της μικρής οθόνης. Γιατί ο Τσάντλερ Μπινγκ κουβαλούσε μέσα του κάτι από τον ίδιο τον Μάθιου Πέρι. Εκείνο το κομμάτι που έδινε τις δικές του μάχες στα “παρασκήνια”, ενώ, ταυτόχρονα, κατάφερνε να κάνει τους γύρω του χαρούμενους. Ο ηθοποιός, στο απόγειο της δόξας του, πάλεψε με τον αλκοολισμό και την εξάρτηση, πέρασε σχεδόν τη μισή του ζωή σε κέντρα αποτοξίνωσης, μοιράστηκε με κάθε ειλικρίνεια την εμπειρία του αυτή, βοήθησε έμπρακτα όσους βρέθηκαν στην ίδια θέση. Στον κινηματογράφο μπορεί να ξεκίνησε ενθαρρυντικά δίπλα στον Ρίβερ Φοίνιξ, στην ταινία «A Night in the Life of Jimmy Reardon», ωστόσο, δεν κατάφερε να κάνει το μεγάλο «μπαμ». Τις τελευταίες δύο δεκαετίες επικεντρώθηκε ξανά στο μέσο που τον ανέδειξε, αποδεικνύοντας και το ‘δραματικό” του ταλέντο σε σειρές όπως «Η Δυτική Πτέρυγα» και το «Studio 60».

Όταν το 2020 η Αμερικανίδα ποιήτρια Λουίζ Γκλίκ ανακηρύχθηκε ως η μεγάλη νικήτρια του Νόμπελ Λογοτεχνίας, η Σουηδική Ακαδημία έκανε λόγο για μια «ατόφια ποιητική φωνή που με τη λακωνικότητα και τη λιτή ομορφιά της μετέτρεπε το ατομικό βίωμα σε οικουμενικό». Στη μακροχρόνια καριέρα της, περίοδοι έντονης παραγωγικότητας διαδέχονταν περιόδους δημιουργικής “αδράνειας”, καθώς η ίδια δεν φοβόταν τη “σιωπή” όταν δεν ήταν απολύτως σίγουρη για το πως και αν έπρεπε να πει “κάτι”. Ανάμεσα στις 12 ποιητικές συλλογές της περιλαμβάνεται και η βραβευμένη με Πούλιτζερ «Άγρια Ίρις» (1992). Η Γκλίκ αντλούσε έμπνευση για τα ποιήματα της μέσα και από τη διδασκαλία, την οποία, ως εμπειρία, έβρισκε εξιλεωτική. Συχνά τη χαρακτήριζαν ως μια “αυτοβιογραφική ποιήτρια», η οποία μπόλιαζε τα ποιήματα της με προσωπικά βιώματα. Η παιδική ηλικία, η οικογενειακή ζωή, οι διαπροσωπικές σχέσεις και ο θάνατος είναι ζητήματα που επανέρχονται ως μοτίβα μέσα στο έργο της. Μαζί και οι παραλλαγές αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών μύθων. Έφυγε από τη ζωή στις 13 Οκτωβρίου 2023.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δικαίωση για έναν εικαστικό καλλιτέχνη από το να δημιουργείται “όρος” που να περιγράφει, αποκλειστικά, το ιδιαίτερο ύφος και την αισθητική του. Για τον Κολομβιανό Φερνάντο Μποτέρο, τον διασημότερο εκπρόσωπο της Μοντέρνας Τέχνης από τη Λατινική Αμερική που έφυγε από τη ζωή στις 15 Σεπτεμβρίου 2023, ο όρος αυτός ακούει στο όνομα «μποτερισμός». Αντλώντας έμπνευση από καλλιτέχνες όπως ο Πάμπλο Πικάσο και ο Χουάν Γκρις, ο Μποτέρο πειραματίστηκε με τη φόρμα και τα σχήματα χαρίζοντας μάς πληθωρικές, “παραμορφωμένες” φιγούρες, “υπερβολικών” διαστάσεων, αποτυπωμένες στον καμβά με μια πολύχρωμη και εκρηκτική παλέτα, με θέματα όπως η επανερμηνεία έργων σπουδαίων ζωγράφων, οι δρόμοι της Λατινικής Αμερικής, η οικιακή ζωή, οι σατιρικές προσωπογραφίες πολιτικών προσώπων. Τα εντυπωσιακά γλυπτά του, επέκταση της ζωγραφικής του δουλειάς, κοσμούν δρόμους μεγαλουπόλεων όπως η Νέα Υόρκη, το Παρίσι και η Μαδρίτη. Ο ίδιος υπήρξε και συλλέκτης έργων τέχνης, κυρίως Ευρωπαίων ζωγράφων του 19ου και του 20ου αιώνα. Μέρος αυτής της συλλογής -περί τα 300 έργα μαζί με δικές του δημιουργίες- αποτέλεσαν τη βάση της μόνιμης συλλογής του Μουσείου Μποτέρο στην Μπογκοτά.

Ο διάσημος Ισπανός σχεδιαστής Πάκο Ραμπάν -κατά κόσμον Francisco Rabaneda y Cuervo– έφυγε από τη ζωή στις 3 Φεβρουαρίου 2023. Από το 1966, όταν και ίδρυσε τον ομώνυμο οίκο υψηλής ραπτικής, παρουσιάζοντας μια συλλογή από 12 φορέματα, δημιουργημένα εξ’ ολοκλήρου από βιομηχανικά υλικά, έως το 1999 όταν και αποσύρθηκε, έφερε την “επανάσταση” στον κόσμο της μόδας μέσα από το τολμηρό και εκκεντρικό όραμα του, τη φουτουριστική αισθητική του και την τάση να θολώνει τα όρια ανάμεσα στη μόδα και την τέχνη. Ο ίδιος είχε πει για την προδιάθεση του να αναμετράται με το status quo: «Πάντα με θεωρούσα έναν χρονοταξιδιώτη», δήλωνε το 2016, «πήγαινα όσο πιο μακριά μου επέτρεπε η εποχή μου και ποτέ δεν ενέδιδα στην νοσηρή παρόρμηση της “πεπατημένης”, την οποία θεωρούσα σημάδι σήψης».

Πέρσι η χρονιά “έκλεισε” με τον θάνατο του εμβληματικού Βραζιλιάνου ποδοσφαιριστή Πελέ, φέτος, ο ποδοσφαιρικός “κόσμος” έχασε μια άλλη μεγάλη μορφή, τον Βρετανό Σερ Μπόμπι Τσάρλτον, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 21 Οκτωβρίου 2023. Υπήρξε πρωταγωνιστική φιγούρα της κατάκτησης του Παγκοσμίου Κυπέλλου από την Εθνική Αγγλίας το 1966, ενώ φόρεσε τη φανέλα της αγαπημένης του Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ για 17 συναπτά έτη συμμετέχοντας συνολικά σε 758 παιχνίδια και πετυχαίνοντας 249 γκολ. Με τη Γιουνάιτεντ θα κερδίσει τρία πρωταθλήματα, ένα κύπελλο Αγγλίας και έναν ευρωπαϊκό τίτλο. Το 1994 θα του απονεμηθεί ο τίτλος του Ιππότη. Στην κηδεία του παρευρέθηκαν περισσότερα από χίλια άτομα.