Ντόλι Πάρτον: Η θρυλική τραγουδίστρια της κάντρι μέσα από 10 τραγούδια που άφησαν εποχή

Η Ντόλι Ρεμπέκα Πάρτον γεννήθηκε, στις 19 Ιανουαρίου 1946, στο όρος Σμόκεϊ, στο Ανατολικό Τενεσί των Ηνωμένων Πολιτειών. Ούσα το τέταρτο από τα δώδεκα παιδιά μιας φτωχής αγροτικής οικογένειας, μεγάλωσε, αναμφισβήτητα, μέσα σε δύσκολες συνθήκες, “πλάθοντας” όνειρα για ένα λαμπρό μέλλον με “υλικά” τους κόπους, τις προσπάθειες και την αποφασιστικότητα που είχε διδαχθεί από το οικογενειακό της περιβάλλον.

Η μουσική ήταν το χάρισμά της. Ένα χάρισμα που ανακάλυψε σε πολύ μικρή ηλικία. «Σκαρφιζόμουν ρίμες από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου να σχηματίζει λέξεις», θα εξομολογούταν αργότερα στην αυτοβιογραφία της, «Έπειτα έφτιαχνα τραγουδάκια με αυτές». Στα 6 της, λοιπόν, με την κιθάρα του θείου της και με έμπνευση μια κούκλα από “κότσαλο” καλαμποκιού, που έφτιαξε η μητέρα της για εκείνη, θα δημιουργήσει την πρώτη της σύνθεση, με τίτλο «Little Tiny Tassletop».

Το 1964, αμέσως μετά την αποφοίτηση της, θα μετακομίσει στο Νάσβιλ, με έναν και μόνο στόχο, μια καριέρα στη μουσική. Εκεί, δεν θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να κερδίσει την αναγνωρισιμότητα. Τρία χρόνια αργότερα, ως προστατευόμενη του δημοφιλούς τραγουδιστή της κάντρι και τηλεοπτικού αστέρα, Porter Wagoner, θα πραγματοποιήσει τακτικές εμφανίσεις στην εκπομπή του και θα ηχογραφήσει μαζί του τις πρώτες μεγάλες της επιτυχίες, τραβώντας την προσοχή της μουσικής βιομηχανίας. Η επτάχρονη συνεργασία τους, όμως, θα χαρακτηριζόταν από κτητικότατα και ασφυκτικό έλεγχο από τη μεριά του Wagoner, φέροντας αρκετά από τα σημάδια μιας κακοποιητικής “σχέσης”. Η ίδια η Ντόλι Πάρτον θα την περιγράψει ως έναν “γάμο”, πότε στοργικό, πότε εριστικό, έντονο, εκρηκτικό, εξοργιστικό, καθώς διαφωνούσαν σχεδόν για τα πάντα.

Το 1974 αποφασίζει να διακόψει της επαγγελματική τους συνεργασία. Θα μπει στο γραφείο του με ένα αποχαιρετιστήριο «δώρο». Ήταν το τραγούδι «Ι Will always Love you», που σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα η Γουίτνεϊ Χιούστον θα το μετέτρεπε, με τη συγκλονιστική ερμηνεία της, σε μια από τις εμβληματικότερες μπαλάντες όλων των εποχών. Η Πάρτον έγραψε το κομμάτι μόλις σε μια μέρα και το μήνυμα που ήθελε να περάσει στον Wagoner ήταν ξεκάθαρο: «Γλυκόπικρες αναμνήσεις/Αυτές θα πάρω μαζί μου».

Ελεύθερη πλέον από οποιαδήποτε επαγγελματική δέσμευση, αφοσιώθηκε στη solo καριέρα της, με το άστρο της να λάμπει ακαριαία. Με τα κλασικά, πλέον, άλμπουμ, «Jolene» (1974) και «Love is a Butterfly» (1974) θα ανακηρυχθεί ως Τραγουδίστρια της Χρονιάς από την Ένωση Κάντρι Μουσικής (CMA), το 1975 και το 1976,  ενώ μερικά χρόνια αργότερα θα εξερευνήσει νέα μουσικά μονοπάτια, πειραματιζόμενη σε προσμίξεις της κάντρι με την pop. Ως αποτέλεσμα, το 1979, θα κερδίσει το πρώτο από τα δέκα συνολικά -έως σήμερα- βραβεία Grammy της καριέρας της, για το άλμπουμ «Here you Come Again» (1978).

Το 1980 θα πραγματοποιήσει το κινηματογραφικό της ντεμπούτο ως ηθοποιός, με την κωμωδία «9 με 5», στο πλευρό της Τζέιν Φόντα και της Λίλι Τόμλιν, ως τρεις εργαζόμενες που υφαίνουν ένα σχέδιο εκδίκησης ενάντια στον σεξιστή εργοδότη τους. Το ομότιτλο τραγούδι, γραμμένο και ερμηνευμένο από την Πάρτον, θα χαρίσει στην ταινία τη μοναδική υποψηφιότητα της για Όσκαρ, στην Κατηγορία Πρωτότυπου Τραγουδιού και θα φέρει την καλλιτέχνιδα σε επαφή με ένα πιο maistream ακροατήριο, εναποθέτοντας, παράλληλα, στα χέρια της περισσότερα βραβεία Grammy.

Θα ακολουθήσει, το 1982, η ταινία «The Best Little Whorehouse in Texas», για την οποία η Πάρτον θα κυκλοφορήσει μια νέα επιτυχημένη διασκευή του «Ι Will always Love you». Την ίδια περίοδο θα έρθει αντιμέτωπη με οικογενειακά προβλήματα καθώς και προβλήματα με την υγεία της, χωρίς, ωστόσο, να το βάλει κάτω. Το 1986, θα δει το όνομα της στο Nashville Songwriters Hall of Fame και θα ανοίξει τη δική της Ντίσνεϋλαντ. Το Dollywood. Ένα θεματικό πάρκο για τις τοπικές παραδόσεις στα Απαλάχια όρη.

Προς τα τέλη της δεκαετίας των ’80ς, η καριέρα της θα αποδειχθεί ευμετάβλητη. Από τη μια μεριά, οι διθυραμβικές κριτικές, τα βραβεία και η εμπορική επιτυχία του άλμπουμ, «Trio» (1987), μια συνεργασία με τις εξίσου εμβληματικές καλλιτέχνιδες  Emmylou Harris και Linda Ronstadt, και, από την άλλη, η μέτρια αποδοχή του solo άλμπουμ της «Rainbow» (1987). Το 1989 θα πρωταγωνιστήσει στην ταινία «Ανθισμένες Μανόλιες», θα επιστρέψει, με σχετική επιτυχία, στην αγαπημένη της κάντρι μουσική με το άλμπουμ «White Limozeen», παρά τους δισταγμούς της μουσικής βιομηχανίας, που σχετίζονταν με την ηλικία της.

Η Ντόλι Πάρτον με τις συμπρωταγωνίστριες της στην ταινία «9 με 5», Τζέιν Φόντα και Λίλι Τόμλιν. Wikimedia.

H δεκαετία του ’90ς θα αποδειχθεί για την Ντόλι Πάρτον εξίσου γόνιμη. Θα εμφανιστεί σε τηλεοπτικές σειρές και τηλεταινίες. Θα ιδρύσει, μαζί με τις Loretta Lynn και Tammy Wynette, τη δική της δισκογραφική εταιρεία, την Blue Eyed Records. Ούσα ένα ανήσυχο πνεύμα, εξακολουθεί να πειραματίζεται καλλιτεχνικά, παρουσιάζοντας, το 1999, το πρώτο της άλμπουμ στο είδος της Bluegrass μουσικής, με τίτλο «The Grass is Blue» -βραβείο Grammy- το οποίο ακολουθήθηκε από το “σίκουελ” άλμπουμ «Little Sparrow», το 2001. Το 1999 αποτελεί, επίσης, χρονιά ορόσημο, όταν και το όνομα της θα μπει στο Country Music Hall of Fame.

Το 2005 θα γράψει το τραγούδι της ταινίας «Transamerica», για μια τρανς γυναίκα που ταξιδεύει από άκρη σε άκρη των ΗΠΑ με τον γιό της. Το «Travelin’ Thru», όπως ήταν ο τίτλος του κομματιού, θα προκαλέσει αντιδράσεις σε μερίδα των θαυμαστών της και θα τις χαρίσει μια ακόμη υποψηφιότητα για Όσκαρ Πρωτότυπου Τραγουδιού. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2009, θα κάνει την είσοδο της στον φαντασμαγορικό κόσμο του Broadway, υπογράφοντας τους στίχους και τη μουσική του μιούζικαλ «9 με 5», μεταφορά της μεγάλης κινηματογραφικής της επιτυχίας.

Την επόμενη δεκαετία θα συνεχίσει να βγάζει το ένα επιτυχημένο άλμπουμ μετά το άλλο -«Blue Smoke» (2014), «Pure & Simple» (2016)- με το αστέρι της να μην δύει ποτέ. Το 2017 θα κυκλοφορήσει και ένα άλμπουμ για παιδιά με τίτλο «I Believe in You», ενώ το 2018 θα αναλάβει το soundtrack της ταινίας του Netflix «Όνειρα Σε Ψηλοτάκουνες Γόβες», επανασυστήνοντας μας μερικές από τις κλασικότερες επιτυχίες της μέσα από ενδιαφέρουσες συνεργασίες: Sia, Miranda Lambert, Mavis Staples, Elle King, Alison Krauss, Miley Cyrus και Rhonda Vincent.

To 2022 θα μπει στο Rock & Roll Hall of Fame, αν και διστακτική να δεχθεί μια τέτοια τιμητική διάκριση, καθώς θεωρούσε ότι δεν είχε κάνει κάτι για να την κερδίσει. Ένα χρόνο αργότερα, το 2023, θα κυκλοφορήσει το πρώτο της ροκ άλμπουμ, το «Rockstar», συνεργαζόμενη με μεγάλα ονόματα, όπως o Sting, η Linda Perry των 4 Non Blondes, η Stevie Nicks, η Debbie Harry, ο Elton John, ο Paul McCartney, η Brandi Carlile, η Pink και η Ann Wilson των Heart’s.

Η ίδια υπολογίζει πως έχει γράψει περισσότερα από 3.000 τραγούδια, τα 450 από τα οποία έχουν ηχογραφηθεί. Οι δημιουργίες της καλύπτουν μια ποικιλία από μουσικά είδη -pop, country, disco, hard rock, bluegrass- εξιστορούν γεγονότα από τα παιδικά της χρόνια έως την ανάδειξη της σε θρυλική φιγούρα της κάντρι, μιλούν για ζητήματα όπως γάμος, το σεξ, η πίστη, η εργασία, η γυναικεία ενδυνάμωση και η ελευθερία. Έχουν εμπνεύσει γενιές καλλιτεχνών. Από τη Vanna White και την Björk έως τη Nicki Minaj.

Έχει ηχογραφήσει περισσότερα από 50 studio άλμπουμ, τα οποία και έχουν ξεπεράσει τα 100 εκ. αντίτυπα σε πωλήσεις. Έχει δημιουργήσει ένα φανατικό κοινό, μακριά από διαχωρισμούς που αφορούν το φύλο, τη φυλή, τη σεξουαλικότητα και τη θρησκεία.

Το 1989 η συμμετοχή της στην ταινία «Ανθισμένες Μανόλιες», στον πλευρό της Τζούλια Ρόμπερτς, της Σάλι Φιλντ, της Σίρλεϊ Μακλέιν και της Ολυμπίας Δουκάκη, ενέπνευσε την Ντόλι Πάρτον να γράψει το τραγούδι «Eagle When She Flies», επικυρώνοντας θριαμβευτικά τη μουσική επιστροφή της στο είδος της κάντρι. Μπορεί οι παραγωγοί της ταινίας να αποφάσισαν να μην συμπεριλάβουν το τραγούδι στο  soundtrack, ωστόσο, όταν το 1991 θα συμπεριληφθεί στο ομώνυμο άλμπουμ, θα εκτοξευθεί στην πρώτη θέση των charts. Το «Eagle When She Flies» δείχνει να πηγάζει κατευθείαν από το προσωπικό της βίωμα ενώ ταυτόχρονα μιλάει εκ μέρους όλων των γυναικών, εξιστορώντας τα πάνω και τα κάτω της γυναικείας εμπειρίας, εξυμνώντας τη δύναμη και την ανθεκτικότητα τους μέσα από μια δυναμική ερμηνεία.

Σε μια από τις τελευταίες της συναντήσεις με τον τραγουδιστή Porter Wagoner, πριν αποφασίσει να βάλει τέλος στη συνεργασία τους και να ακολουθήσει solo καριέρα, η Ντόλι Πάρτον οδηγούσε το αυτοκίνητο της υπό καταρρακτώδη βροχή, όταν ξαφνικά τα σύννεφα υποχώρησαν αφήνοντας να φανεί το φως του ήλιου. Ήταν εκείνη τη στιγμή που “γεννήθηκε” το εμψυχωτικό τραγούδι της «Light of a Clear Blue Morning», σηματοδοτώντας την αρχή μιας νέας εποχής για την ίδια. Δεν θα ήταν η πρώτη φορά, ούτε και η τελευταία, που η καλλιτέχνιδα θα υμνούσε την ελπίδα και την υπόσχεση ενός καλύτερου αύριο, μέσα από τη μουσική της. «Πρόκειται για ένα λυτρωτικό τραγούδι. Ένα τραγούδι απελευθέρωσης. Ένιωθα την παρουσία του θεού σε αυτό. Ήξερα πως επιτέλους ήμουν ελεύθερη. Και όταν ο Κύριος σε απελευθερώνει, τότε είναι που είσαι πραγματικά ελεύθερος», θα σχολίαζε η Πάρτον χρόνια αργότερα.

Το πρώτο της βραβείο Grammy η Ντόλι Πάρτον έμελλε να το κρατήσει στα χέρια της, το 1979, με ένα τραγούδι που ούτε έγραψε αλλά ούτε ηχογράφησε πρώτη η ίδια. Το «Here You Come Again» προοριζόταν από τους δημιουργούς του, Barry Mann και Cynthia Weil, για την Brenda Lee, αλλά ερμηνεύθηκε, τελικά, από τον B.J. Thomas. Η Πάρτον παρέδωσε τη δική της εκδοχή με το ομότιτλο άλμπουμ της που κυκλοφόρησε το 1977 και ήταν το πρώτο της καλλιτέχνιδας που ξεπέρασε τα 1 εκ. αντίτυπα σε πωλήσεις. Η απήχηση οφείλεται και στο γεγονός πως πρόκειται για μια δουλειά της καλλιτέχνιδος με pop επιρροές, η οποία προσέφερε κάτι φρέσκο στο φανατικό κοινό της αλλά και έδινε μια πρώτη ευκαιρία σε ένα πιο διευρυμένο ακροατήριο να εκτιμήσει το ανυπέρβλητο ερμηνευτικό της ταλέντο.

Το «Here I Am» πρωτοκυκλοφόρησε το 1971 στο άλμπουμ της Πάρτον «Coat of Many Colors», ωστόσο, είναι η πιο πρόσφατη εκδοχή του τραγουδιού για την ταινία «Όνειρα Σε Ψηλοτάκουνες Γόβες» που πραγματικά εντυπωσιάζει. Για το soundrack της μουσικής κωμωδίας του Netflix, με την Τζένιφερ Άνιστον να υποδύεται μια μητέρα της οποίας η υπέρβαρη κόρη αποφασίζει να πάρει μέρος στα καλλιστεία, η Αμερικανίδα σούπερ σταρ της κάντρι, έγραψε, σε συνεργασία με την Linda Perry, έξι νέα τραγούδια, ενώ διασκεύασε και μερικές κλασικές της επιτυχίες. Για το «Here I Am» η Ντόλι Πάρτον συνεργάστηκε με την Αυστραλιανή τραγουδίστρια και τραγουδοποιό Sia, με την ερμηνεία αμφότερων να καθηλώνει. Πιο αργό, με γκόσπελ πινελιές και εντονότερη παρουσία της ηλεκτρικής κιθάρας, το ντουέτο κατάφερε να κλέψει τις καρδιές μας.

Η Ντόλι Πάρτον κατονόμασε το «Down from Dover» ως ένα από τα πιο αγαπημένα τραγούδια της. Έως σήμερα αυτή η λυπητερή μπαλάντα έχει γνωρίσει διασκευές από εμβληματικές καλλιτέχνιδες όπως η Skeeter Davis, η Nancy Sinatra και η Marianne Faithfull. Ωστόσο, όταν πρωτοκυκλοφόρησε, το 1970 προκάλεσε “σκάνδαλο” με τους ραδιοφωνικούς παραγωγούς να αρνούνται πεισματικά να το παίξουν. Ο λόγος; Η ασυνήθιστη, για την εποχή, ιστορία, μιας νεαρής ανύπαντρης και εγκυμονούσας γυναίκας, η οποία εγκαταλελειμμένη από την οικογένεια της και τον άπιστο εραστή της, για τον οποίο αντιλαμβάνεται ότι δεν θα επιστρέψει ποτέ από τη μικρή πόλη Ντόβερ του Τενεσί, συγκλονίζει στους τελευταίος στίχους, όταν και μαθαίνουμε πως το παιδί, εν τέλει, γεννήθηκε νεκρό. H ερμηνεία της Πάρτον συγκινεί για την ανθρωπιά και την ενσυναίσθηση που εκπέμπει καθώς η ηρωίδα της περνάει σταδιακά από τη νεανική αφέλεια στην αβάσταχτη συνειδητοποίηση της αλήθειας.

Όταν η Τζέιν Φόντα πλησίασε την Ντόλι Πάρτον προτείνοντας της να πραγματοποιήσει το κινηματογραφικό της ντεμπούτο, ως ηθοποιός, με την κωμωδία «9 με 5», η Αμερικανίδα τραγουδίστρια και τραγουδοποιός δέχθηκε με τον όρο να γράψει η ίδια το τραγούδι της ταινίας. Το «9 To 5» ήταν το πρώτο κομμάτι που έφερε τη μουσικής της Πάρτον σε επαφή με ένα πιο mainstream κοινό, ενώ, μέχρι σήμερα, θεωρείται ένας φεμινιστικός ύμνος για έμφυλη ισότητα στην εργασία. Τόσο η ταινία όσο και το τραγούδι είναι εμπνευσμένα από την ακτιβιστική γυναικεία οργάνωση «9 to 5» -γνωστή αργότερα στις ΗΠΑ ως Εθνική Ομοσπονδία Εργαζόμενων Γυναικών- η οποία αγωνιζόταν για μισθολογική ισότητα, ίσες ευκαιρίες και δικαιώματα στην εργασία για τις γυναίκες. Το τραγούδι έφτασε στο Νο 1 του The Billboard Hot 100, το 1981, ενώ το 2017 έγινε πλατινένιο.

Ως τραγουδοποιός η Ντόλι Πάρτον ξεχωρίζει -πρωτίστως- για τη σαγηνευτική της ικανότητα να αφηγείται βιωματικές ιστορίες μέσα από τα τραγούδια της. Στο «Coat of Many Colors», η ιστορία προέρχεται από τα παιδικά της χρόνια και είναι αφιερωμένη στην αγαπημένη φιγούρα της μητέρας της. Η Πάρτον μεγάλωσε φτωχικά. Όταν, λοιπόν, χρειάστηκε ένα καινούριο παλτό για τον χειμώνα, η μητέρα της έραψε ένα πολύχρωμο από χρησιμοποιημένα κομμάτια ύφασμα. Η ίδια ένιωθε περήφανη για το παλτό αυτό που είχε φτιαχτεί με αγάπη, ωστόσο, τα παιδιά στο σχολείο, είχαν αντίθετη άποψη. Χρόνια αργότερα η καλλιτέχνιδα θα αποκαλύψει πως επρόκειτο για μια τραυματική εμπειρία σχολικού εκφοβισμού, για την οποία κουβαλούσε μέσα της πόνο και ντροπή. Μάλιστα, μπόρεσε να μιλήσει γι’ αυτήν μόνο όταν άρχισε να γράφει το εν λόγω κομμάτι το 1969, η σύνθεση του οποίου βοήθησε να επουλωθούν κατά κάποιον τρόπο οι “πληγές” της.

Οι θρυλικοί Bee Gees προόριζαν το «Islands In the Stream» για τον Marvin Gaye, ωστόσο, τελικά στα χέρια τους είχαν ένα country-pop κομμάτι, το οποίο έδωσαν στον δημοφιλή τραγουδιστή Kenny Rogers. Ο ίδιος δεν φαινόταν καθόλου ενθουσιασμένος όταν ξεκίνησε να το ηχογραφεί μόνος του. Τότε στο “κάδρο” μπήκε η Ντόλι Πάρτον και από εκείνη τη στιγμή το ερωτικό αυτό τραγούδι, εμπνευσμένο από το ομότιτλο μυθιστόρημα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, δεν θα ήταν ποτέ το ίδιο. Δύο αστέρες στο αποκορύφωμα της καριέρας τους, η Πάρτον και ο Ρότζερς, μάς χάρισαν ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα pop-country ντουέτα στην ιστορία, που πούλησε -μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες- περισσότερα από δύο εκατομμύρια αντίτυπα.

Με το «Jolene» η Πάρτον μάς αποκάλυψε μια περισσότερο ευάλωτη και ανασφαλή πλευρά του εαυτού της. Τον τίτλο του τραγουδιού τον εμπνεύστηκε μετά από τη συνάντηση της με μια γλυκύτατη 8χρονή θαυμάστρια με το ίδιο όνομα. Οι στίχοι, με τους οποίους μια γυναίκα απευθύνεται σε μια αιθέρια κοκκινομάλλα ονόματι Jolene, παρακαλώντας την να μη “ξελογιάσει” τον άντρα της, είναι εμπνευσμένοι από μια -κοκκινομάλλα επίσης- τραπεζικό η οποία συνήθιζε να φλερτάρει με τον σύζυγο της καλλιτέχνιδας Carl Dean. Το τραγούδι, που κυκλοφόρησε στις 15 Οκτωβρίου του 1973, ήταν το πρώτο της Πάρτον που κατάφερε να μπει στο The Billboard Hot 100. Το κλασσικό, πλέον, αυτό κομμάτι έχει διασκευαστεί, έως σήμερα, από περισσότερους από 30 καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανόμενου και του ροκ συγκροτήματος The White Stripes.

Η Ντόλι Πάρτον έγραψε το «I Will Always Love You» ως αποχαιρετιστήριο “γράμμα” στον συνεργάτη της Porter Wagoner. Σε αυτό εξέφραζε την επιθυμία της να αποχωρήσει από τη μουσική τηλεοπτική εκπομπή του και να αφοσιωθεί στη solo καριέρα της. Ο ίδιος, συγκινημένος και βέβαιος ότι επρόκειτο για το καλύτερο τραγούδι που είχε συνθέσει μέχρι εκείνη τη στιγμή, δέχθηκε την αποχώρηση της με την προϋπόθεση να αναλάβει χρέη παραγωγού για τον συγκεκριμένο δίσκο. Αν και το «I Will Always Love You», ερμηνευμένο από την Πάρτον, έφτασε δύο φορές στην κορυφή των charts, τόσο το 1974 όταν πρωτοκυκλοφόρησε, όσο και το 1982 όταν δημιουργήθηκε μια νέα εκδοχή για την ταινία «The best little whorehouse in Texas», ωστόσο, ήταν η αξεπέραστη ερμηνεία της Γουίτνεϊ Χιούστον, το 1992, για την ταινία «Ο Σωματοφύλακας», που έμεινε στην ιστορία.