Μια ηθοποιός με σύνδρομο Down στον ηδονικό κόσμο της Ρουκ

Μετά το πολυσχιδές «Ξυλίκι» – την performative παρουσία της ομάδας του Amor Omnia στον αρχαιολογικό χώρο του Παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού στην Ελευσίνα, στο πλαίσιο της «2023 Ελευσίς» – ο Ανδρέας Μαντάς δοκιμάζει ένα καινούργιο παράδοξο εγχείρημα: Να αφιερώσει μια παράσταση στην ποίηση της Κατερίνας Αγγελάκη – Ρουκ, να γράψει ένα νέο έργο που να συνομιλεί με τα ποιήματα της και να το ‘δωρίσει’ προς σκηνική ερμηνεία στην Χρηστίνη Γεωργανά, μια ηθοποιό με σύνδρομο Down.

Ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και συγγραφέας Ανδρέας Μαντάς.

Υπό τον τίτλο «Θα ξεχιονίσω το σύμπαν», ο Μαντάς παραδίδει, όπως λέει «ένα δονούμενο θεατρικό δοκίμιο πάνω στην ανθρώπινη ευαισθησία. Πάνω απ’ το ίδιο το έργο υπάρχει η ίδια η ζωή, η ζωή της Ρουκ, της Χριστίνης, υπάρχει η άβυσσος της ανθρώπινης υπαρξιακής απελπισίας. Χώρισα το έργο σε τρία μέρη τα οποία είναι βασισμένα σε συγκεκριμένες φάσης της ζωής της ποιήτριας που, με τη σειρά τους, συμπίπτουν με τη ζωή της Χριστίνης». Στο ποιητικό αυτό voice-over θ’ ακούσουμε και τα κομμάτια του Martin Rev των Suicide.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτης καταθέτει μια ανορθόδοξη  σκηνική μελέτη εμπνευσμένη από το λογοτεχνικό έργο ενός δημιουργού. Πρόσφατο παράδειγμα, η δουλειά του πάνω στον Μπέκετ. «Η αλήθεια είναι ότι μ’ αρέσει να τεμαχίζω τα πράγματα. Ο κόσμος μου τεμαχίζεται σε γεγονότα. Όλες οι παραστάσεις της ομάδας μας ξεχειλίζουν από ενοχή, φόβο, επιθυμία και από κάποιες εμμονές δικές μου. Εξάλλου, τις επιθυμίες, τους φόβους και τις εμμονές μας κάνουμε τέχνη. Από την πρώτη στιγμή θελήσαμε να καταπιαστούμε με πράγματα και ανθρώπους που αγαπάμε· δεν υπάρχει κάποιος χάρτης. Ουσιαστικά μοντάρω ακατάπαυστα όλες μου τις επιρροές» εξηγεί.

Σκηνή της παράστασης με την Χριστίνη Γεωργανά.

Η ενασχόληση του με τη Ρουκ, ωστόσο, απομακρύνεται από το σύνηθες μοτίβο εργασίας του, αφού προέκυψε ύστερα από παρότρυνση της δημοσιογράφου Δώρας Σελλά, λίγο πριν η πανδημία σαρώσει τα πάντα. Τότε είχε το χρόνο να καταπιαστεί με το σύνολο του έργου της, να υπογράψει μια πρώτη εκδοχή της σημερινής παράστασης (με τον τίτλο «Θα σε υποδεχθεί ο ψίθυρος μου») για να το ξανασυναντήσει πρόσφατα, οπότε και τροποποίησε άρδην την πνοή του, εξαιτίας μιας σειράς ‘μεταφυσικών’ εμπειριών. «Η Κατερίνα ερχόταν στον ύπνο μου. Την έβλεπα σε όνειρά μου σαν μια τσιγγάνα και μου επεσήμαινε διάφορα – όπως ας πούμε, το ότι μπορεί να έχουμε πολλά δέρματα αλλά ουσιαστικά παραμένουμε το ίδιο καταραμένο φίδι» ομολογεί σήμερα με ποιητική διάθεση.

Μετά από τις διάφορες, οικείες και ανοίκειες συνδέσεις του, με το έργο της Ρουκ, ο Ανδρέας Μαντάς μπορεί να συνοψίσει τι σηματοδοτεί για εκείνον ο κόσμος της: «Ο ερωτισμός της Ρουκ υπερβαίνει την ηδονή. Δεν είναι δοσμένη στα είδωλα, είναι ένα σώμα, ένα σώμα απαλό, ελαφρύ σαν πουλάκι που κρατιόταν ψηλά στους ανέμους. Λέξεις της μου άνοιξαν τεράστιες προοπτικές και δυνατότητες. Λέξεις, φράσεις που λέμε σαν Σίβυλλες χωρίς καν να τις σκεπτόμαστε και που κλείνουν μέσα τους ό,τι καλύτερο έχουμε να προσφέρουμε στον άνθρωπο. Η ποίησή της είναι ένα παραμύθι για μεγάλους».

Κι όμως· παγιδευμένος και ο ίδιος στον κόσμο των μεγάλων επιλέγει τη Χριστίνη Γεωργανά να ερμηνεύσει το έργο του. Εξηγεί το γιατί: «Η Χριστίνη ζει σε βαθύ παιδικό χειμώνα και διαθέτει την πλούσια και ζεστή ερημιά της αυθαιρεσίας του ονείρου. Ανήκει σε μια οικογένεια η οποία είναι μυστικιστική. Στην αρχή μου έδωσε στα χέρια ένα κόμπο που δεν ήξερα πώς να λύσω. Με τον τρόπο της μου έδειξε ότι σ’ ένα προχωρημένο στάδιο της ζωής πρέπει και επιβάλλεται να καταστραφούν όλες οι πυξίδες. Στην ποίηση της Ρουκ δεν χρειάζεσαι χάρτες. Για μια πληρέστερη ταξιδιωτική χαρά σου λέει πως πρέπει να κάψεις όλους τους χάρτες του κόσμου. Και οι δύο γυναίκες με τη στάση τους μαρτυρούν το ίδιο πράγμα: Πως ο σκοπός της ζωής είναι ίδια η ζωή. Στις πρόβες νομίζω ότι μετατρέπονται το ίδιο πρόσωπο».

Ανδρέας Μαντάς: Είναι ντροπή που οι ηθοποιοί με αναπηρία δεν βρίσκουν θέσεις εργασίας. Το θέατρο πιστεύω ότι πάσχει από φιλοσοφική αναπηρία

Δεν είναι τυχαίο πως η Χριστίνη Γεωργανά τον τροφοδότησε ανέλπιστα, σε στιγμές προσωπικής και καλλιτεχνικής εγκατάλειψης. «Ένιωσα χρέος απέναντι σ’ αυτόν τον άνθρωπο. Εκεί που ένιωθα ξεκρέμαστος, ξαφνικά σκέφτηκα ότι μόνο η αγάπη μπορεί να ξεχιονίσει το σύμπαν. Η Χριστίνη μου έμαθε ότι η γαλήνη έρχεται από την αδυναμία. Όλα ανανεώνονται και γίνονται αγνώριστα όταν τεθούν στην υπηρεσία του βαθύτερου Είναι μας. Το μόνο που μπορούσα να κάνω είναι να δώσω αγάπη σ’ αυτό το πλάσμα και ν’ αφεθώ στην αλήθεια του· την αλήθεια που στο θέατρο πάντοτε διαφεύγει και η γλώσσα παραμένει αμφίσημο πεδίο συναλλαγής. Είναι ντροπή που οι ηθοποιοί με αναπηρία δεν βρίσκουν θέσεις εργασίας. Το θέατρο πιστεύω ότι πάσχει από φιλοσοφική αναπηρία» λέει εμφατικά.

Αν και ηθοποιός, ο λόγος του αναβλύζει ποιητικότητα αφού και ο ίδιος, από καιρού εις καιρόν, γράφει ποιήματα και βιβλία. Όπως του αρέσει να λέει: «Κάποιες φορές ποιητεύω και κάποιες ηθοποιεύω. Μάλλον έρχονται όλα μαζί στην επιφάνεια ταυτόχρονα. Όταν γράφω λειτουργώ περισσότερο σαν ηθοποιός, κάνω την απαραίτητη ανατομία και το αντίστροφο. Είναι κάτι μεταξύ καταρράκτη και κεραυνού, τυφώνα και καλοκαιριάτικης αύρας».

Το σίγουρο είναι πως στη σκέψη του Μαντά, η ποίηση λείπει από το θεατρικό και το δημόσιο λόγο. Πιστεύει πως, όπως στο θέατρο, έτσι και στην ποίηση η γλώσσα δεν πρέπει να είναι απλώς κατανοητή – πρέπει να σε αγγίζει. «Λείπει σήμερα η καθαρόαιμη ποίηση γιατί ταράζει. Η ποίηση λειτουργεί στον κενό χώρο, γι’ αυτό και είναι λίγοι αυτοί που επιχειρούν τη βουτιά στο κενό. Η ποίηση λυτρώνει. Παγιδεύει το αόρατο στο ορατό».

Το «Θα ξεχιονίσω το σύμπαν» κάνει απόψε πρεμιέρα στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων ως μια τέτοια ακροβατική χειρονομία.