Ιφιγένεια εν Αυλίδι: Ο πρωτοπόρος Ρώσος σκηνοθέτης Τιμοφέι Κουλιάμπιν “ανοίγει” τα φετινά Επιδαύρια

Μετά τις αριστουργηματικές «Τρεις αδερφές» (2018), που θα μας μείνουν αξέχαστες λόγω της εξ ολοκλήρου απόδοσης του τσεχοφικού έργου στη νοηματική γλώσσα, ο πρωτοπόρος Ρώσος σκηνοθέτης Τιμοφέι Κουλιάμπιν επανέρχεται στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, που τον σύστησε στο ελληνικό κοινό. Ο διεθνώς αναγνωρισμένος για την ποιητική σκηνοθετική ματιά του Κουλιάμπιν θα ανοίξει τα φετινά Επιδαύρια, στις 5 και 6 Ιουλίου, με την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, σε μια διεθνή παραγωγή του Φεστιβάλ.

Σπουδαίοι *ες Έλληνες και Ελληνίδες ηθοποιοί απαρτίζουν τον θίασο, δίνοντας σάρκα και οστά στο κορυφαίο αυτό καλλιτεχνικό εγχείρημα. Πρωταγωνιστούν (αλφαβητικά): Ανθή Ευστρατιάδου Ιφιγένεια, Μαρία Ναυπλιώτου Κλυταιμνήστρα, Νικόλας Παπαγιάννης Μενέλαος, Δημήτρης Παπανικολάου Πρεσβύτης, Θάνος Τοκάκης Αχιλλέας, Νίκος Ψαρράς Αγαμέμνων. Χορός: Δημήτρης Γεωργιάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Αλέξανδρος Πιεχόβιακ.

«Όταν μου έγινε η πρόταση να σκηνοθετήσω στην Επίδαυρο, δεν δίστασα. Η Ιφιγένεια είναι ένα από τα πιο σύνθετα και ταυτόχρονα συναρπαστικά κείμενα της αρχαίας δραματουργίας. Η βασική συνθήκη του έργου είναι ο πόλεμος. Δεν βλέπουμε μάχες, αισθανόμαστε όμως τη μυρωδιά του πολέμου που επίκειται. Όλα είναι έτοιμα: τα στρατεύματα, τα όπλα. Χρειάζεται μόνο μια μικρή ώθηση για να πάρει μπρος. Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς αυτό μεταφέρεται στο σήμερα. Στο έργο δεν υπάρχει το ερώτημα αν θα γίνει ο πόλεμος αλλά πότε. Για μένα όλα έχουν να κάνουν με τις τεχνολογίες του πολέμου, την πολιτική, τα ΜΜΕ… Σήμερα δυστυχώς ο πόλεμος είναι πάλι παρών στη ζωή μας. Παραδόξως –και παρά την ιστορική εμπειρία– εμείς οι άνθρωποι κάνουμε πράγματα που νομίζαμε ότι ποτέ δεν θα ξαναγίνουν».

«Στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι, πρέπει να γίνει μια αδιανόητη θυσία για να ξεκινήσει ο πόλεμος. Υπάρχει ταυτόχρονα και μια οικογενειακή ιστορία πίσω από αυτή τη θυσία. Και μια οικογενειακή προδοσία. Μια προδοσία που αποδεικνύει περίτρανα πως ο πόλεμος είναι ικανός να καταστρέψει κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά, κάθε αξία. Η αρχαία τραγωδία αναδεικνύει εδώ πόσο “φυσικά” μπορεί να επιβληθεί μια “αφύσικη” θυσία που δεν τη χωρά ο ανθρώπινος νους».

Έχοντας πρόσφατα ανεβάσει, σε συνεργασία με τον ίδιο δραματολόγο, την «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη στο Θέατρο των Εθνών της Μόσχας, ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν δηλώνει ενθουσιασμένος για την κάθοδό του στην Επίδαυρο, με απόλυτη συναίσθηση του μεγέθους και της κλίμακας του αργολικού θεάτρου: «Είναι ένας μοναδικός χώρος, με τους δικούς του νόμους και τη δική του ενέργεια».

Ταυτόχρονα, απορρίπτει συνειδητά τη «μουσειακότητα» αναζητώντας μια γόνιμη συνομιλία με το Αρχαίο Δράμα με σύγχρονους όρους: «Είμαι πάντα πολύ προσεκτικός στο πώς προσεγγίζω τις αρχαίες τραγωδίες. Όχι επειδή αποτελούν μνημεία, αλλά λόγω της καθαρότητάς τους. Η πλοκή είναι απόλυτη, δραματική, συμπαγής. Η πρόκληση είναι να τη συνδέσουμε με τη δική μας εμπειρία».

Η Ιφιγένεια εν Αυλίδι θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στην Επίδαυρο. Σχεδιασμένη αποκλειστικά για το αργολικό θέατρο, η πολυαναμένομενη αυτή παράσταση ενώνει δημιουργικά γι’ άλλη μια φορά έναν ξένο σκηνοθέτη με την ελληνική σκηνή  ενισχύοντας ακόμη περισσότερο τον διεθνή χαρακτήρα του Φεστιβάλ και το πνεύμα της εξωστρέφειας που επιδιώκεται συνειδητά τα τελευταία χρόνια.

 Από τους πλέον διακεκριμένους Ρώσους σκηνοθέτες της γενιάς του, ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν έρχεται για δεύτερη φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μετά το 2018, που παρουσίασε τις Τρεις Αδελφές του Αντόν Τσέχοφ στη νοηματική γλώσσα, σε μια παράσταση που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές.

Γεννημένος το 1984, ο Κουλιάμπιν φοίτησε στη διάσημη Ακαδημία Θεάτρου Gitis στη Μόσχα και αποτελεί μια ξεχωριστή παρουσία στο σύγχρονο παγκόσμιο θέατρο, έχοντας σκηνοθετήσει με επιτυχία δεκάδες θεατρικές παραστάσεις και όπερα.

Έκανε το ντεμπούτο του ως επαγγελματίας σκηνοθέτης σε ηλικία μόλις 22 ετών, το 2006, και έκτοτε έχει ανεβάσει παραγωγές σε ρωσικά και ευρωπαϊκά θέατρα, μεταξύ των οποίων το Θέατρο Μπολσόι και το Θέατρο των Εθνών της Μόσχας, το Deutsches Theater του Βερολίνου, το Schauspielhaus της Ζυρίχης, το Residenztheater του Μονάχου κ.ά.

Καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Red Torch στο Νοβοσιμπίρσκ από το 2015 έως το 2022, έχει ξεχωρίσει για τη ριζοσπαστική ματιά του πάνω σε κλασικούς συγγραφείς, όπως ο Τσέχοφ, ο Ίψεν, ο Γκόγκολ. Οι παραστάσεις του προσκαλούνται τακτικά σε διεθνή θεατρικά φεστιβάλ, ενώ με τις Τρεις Αδελφές του απέσπασε τη Χρυσή Μάσκα, που είναι το Εθνικό Βραβείο Θεάτρου της Ρωσίας.

Τολμηρός και πρωτοποριακός στην τέχνη και στη ζωή, δεν δίστασε να εκφράσει δημόσια την αντίθεσή του για τον πόλεμο στην Ουκρανία και να αναζητήσει καταφύγιο στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο Βερολίνο. Ο Κουλιάμπιν έχει χαρακτηριστεί ως το «τρομερό παιδί» του ρωσικού θεάτρου. Η σκηνοθετική του ευφυΐα έγκειται στη σκηνική του τόλμη, αλλά και στον τρόπο που παίζει υφολογικά με διαφορετικά θεατρικά είδη.

«Η τέχνη ανακαλύπτει τις ανθρώπινες πληγές. Σε κάνει να βλέπεις τα πράγματα από μια διαφορετική γωνία και να αμφιβάλλεις για ό,τι φαίνεται προφανές. Ολοκληρώνει το πώς βλέπουμε τον κόσμο. Η τέχνη δεν προσπαθεί να πείσει, δεν είναι διδακτική. Απλώς σε προκαλεί να ανακαλύψεις νέες έννοιες».