Χρήστος Στέργιογλου: Τι φοβούνται; Πως ένα παιδί θα μεγαλώσει σε ένα σπίτι με δύο άνδρες ή δύο γυναίκες που θα το αγαπούν;

H Πανεπιστημίου είναι άδεια από αυτοκίνητα και γεμάτη από κόσμο. Οι φοιτητές των δημόσιων πανεπιστημίων διαμαρτύρονται για την ίδρυση των ιδιωτικών και το κέντρο έχει πλημμυρίσει με τα συνθήματα τους. Κάποιοι από αυτούς αναγνωρίζουν τον Χρήστο Στέργιογλου, την ώρα που ο Χρήστος Στέργιογλου αναγνωρίζει το νεότερο εαυτό του στα πρόσωπα τους. Κατεβαίνει ορεξάτος τα σκαλιά του Υπογείου, με αναπτερωμένο το ηθικό μιας αγωνιστικότητας που επιβιώνει παρά τις συντονισμένες προσπάθειες της πολιτικής για να καταπατηθεί ολοκληρωτικά.

Στο κατώφλι του Θεάτρου Τέχνης, φωτεινά γράμματα αναγγέλλουν το ανέβασμα του κλασικού έργου του Λόρκα «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» σε σκηνοθεσία της Μαρίας Πρωτόπαππα, με τον ίδιο να κρατά τον επώνυμο ρόλο. Να υποδύεται, δηλαδή, ένα αυταρχικό πλάσμα που υποδουλώνει τα ίδια του τα παιδιά. Παράξενο. Ο Στέργιογλου μιλάει μόνο για την ελεύθερη σκέψη, την ύπαρξη με όρους ελευθερίας, τη συνύπαρξη, την αλληλεγγύη, τη νίκη της φύσης. Το λεξιλόγιο του είναι κατ’ εξοχήν μαχητικό, αφού έτσι ξεκίνησε από το χωριό του στο Διδυμότειχο κι έτσι συνέχισε ως φοιτητής στη Θεσσαλονίκη επί Δικτατορίας.

Έχει, ομολογουμένως, ζήσει και γευτεί πολλές εμπειρίες, σχεδόν όλες άξιες διήγησης. Από τα χρόνια του στη Νέα Υόρκη και στο Actors Studio με την αγαπημένη του φίλη Αννέζα Παπαδοπούλου, την επιστροφή και την καταξίωση στην Ελλάδα και έπειτα το δεύτερο δρασκέλισμα του προς τα έξω με τον «Κυνόδοντα» του Γιώργου Λάνθιμου – και φυσικά όλες τις προτάσεις για διεθνείς συνεργασίες που ακολούθησαν και διαρκούν μέχρι σήμερα.

Καθισμένος στο υγρό Υπόγειο του Κουν, λίγο πριν την άφιξη των υπολοίπων συναδέλφων του στην «Μπερνάντα ‘Αλμπα», σου σφίγγει φιλικά το μπράτσο, γραπωμένος από το εδώ και τώρα, που δεν παρασύρεται από τις αναπολήσεις του παρελθόντος, ούτε και από τις φιλοδοξίες του μέλλοντος.

Αποφασίζει, τελικά, να διηγηθεί μια στιγμή από ένα μάθημα στο Actors Studio του 1985: Μια κοπέλα, φοιτήτρια της σχολής, αυτοσχεδιάζει σε ένα μονόλογο όπου η ηρωίδα της βρίσκεται λίγα λεπτά πριν την αυτοκτονία. «Ήμασταν ένα ακροατήριο 50 ηθοποιών από όλο τον κόσμο και το κορίτσι αυτό ήταν εξαιρετικό. Όταν τελείωσε το μονόλογο μας εκμυστηρεύτηκε ότι είναι ερωτευμένη, ότι ζει μια μεγάλη ευτυχία κι όλη αυτή την ενέργεια κατάφερε να τη διοχετεύσει σε μια σπαρακτική ερμηνεία. Κι εκεί καταλαβαίνεις ότι ο έρωτας και όλα τα μεγάλα συναισθήματα σε ανοίγουν, δεν έχεις αντιστάσεις». Δεν είναι τυχαίο που ο Χρήστος Στέργιογλου ανακαλεί αυτό το στιγμιότυπο μνήμης. Όπως λέει, όσο μεγαλώνει, θέλει να είναι κι εκείνος ανοιχτός, διαθέσιμος.

Ο Χρήστος Στέργιογλου υποδύεται την Μπερνάρντα ‘Αλμπα, στη νέα σκηνοθεσία της Μαρίας Πρωτόπαππα για το Θέατρο Τέχνης.

Μόνο του ήρθε. Αυτόματα εμπιστευτήκαμε ο ένας τον άλλο· μπορώ να μπω και με τυφλή εμπιστοσύνη. Νωρίτερα, είχαμε δουλέψει σε παραστάσεις ως ηθοποιοί και, όπως φαίνεται, κάτι έμεινε από αυτές τις συναντήσεις. Όταν πια ήρθε η «Αντιγόνη» είπα αμέσως το «ναι» γιατί είχα μεγάλη περιέργεια γι’ αυτό το έργο και τελικά η έρευνα κύλησε πάρα πολύ απαλά, συνεννοηθήκαμε εξαιρετικά. Τώρα, στη νέα μας συνεργασία, η Μαρία μου πρότεινε απλώς να είμαι μαζί της. Είχε αποφασίσει να σκηνοθετήσει την «Μπερνάρντα ΄Αλμπα», είχε καταλήξει σε ένα ανσάμπλ ηθοποιών χωρίς να ξέρει ποιος θα κάνει τι… Φυσικά και δέχθηκα, γιατί και στη ζωή όταν συναντάς έναν άνθρωπο με τον οποίο ταιριάζουν τα χνώτα σου δεν τον εγκαταλείπεις. Θέλεις να συνεχιστεί αυτή τη συμπόρευση, να δεις που θα σε βγάλει. Βεβαίως, το ότι πέτυχε η «Αντιγόνη», δεν είναι σίγουρο ότι θα πετύχει και η «Μπερνάντα» – πάντως υπάρχει η ίδια πρόθεση. Θέλω να πω, ότι δεν συνεχίζουμε λόγω της επιτυχίας αλλά γιατί συνυπάρχουμε καλά. Είναι πολύ απαλή η σχέση μας και συγχρόνως δυνατή.

Μεγαλώνοντας, ειδικά τα τελευταία δέκα χρόνια, άρχισα να λέω στον εαυτό μου πως αν δεν είμαι ανοιχτός, δεν μπορεί να ‘ανοίξει’ και ο άλλος

Όταν πιστεύεις σε έναν άνθρωπο, δεν ξέρεις αν νιώθει το ίδιο και αυτός. Είναι μια κατάσταση που επαληθεύεται μέσα από την πορεία των πραγμάτων. Μεγαλώνοντας, ειδικά τα τελευταία δέκα χρόνια, άρχισα να λέω στον εαυτό μου πως αν δεν είμαι ανοιχτός, δεν μπορεί να ‘ανοίξει’ και ο άλλος. Έτσι κι αλλιώς, κάθε φορά που γνωρίζω ένα νέο συνεργάτη δεν με οδηγεί η καχυποψία. Με αυτό το γνώμονα υπάρχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να ανοίξει και ο άνθρωπος απέναντι σου και να συμβεί κάτι ζεστό. Αυτό κρατάω και δεν με νοιάζει αν απογοητευτώ. Είναι μια εμπειρία, περνάει κι αν δεν πετύχει διδάσκομαι από αυτήν. Μια από τις πολύ ωραίες συναντήσεις όπου όλα αυτά δούλεψαν, είναι και με τη Μαρία.

Πρωτίστως άλλαξα εγώ. Έγινε με τα χρόνια, χωρίς να το καταλάβω. Και μόνο τώρα που το επικοινωνώ, αντιλαμβάνομαι πως το σήμα είναι πιο ισχυρό.

“Εμπιστεύομαι το μαζί, πολύ περισσότερο από τον εαυτό μου” τονίζει.

Αυτό είναι κάτι που μπορώ να καυχηθώ γιατί μάλλον έχω κάνει ρεκόρ συμμετοχών σε ταινίες νέων σκηνοθετών – σε ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους και εδώ και στο εξωτερικό. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Τελευταία έκανα μια μικρού μήκους το «A la carte» σε σκηνοθεσία του Ταξιάρχη Δεληγιάννη και του Βασίλη Τσιουβά και στη συνέχεια μου πρότειναν να συμμετέχω σε ένα animation με τίτλο «Ανοιχτά φτερά» όπου δεν υπήρχε αίτημα για ανθρώπινες φωνές, αλλά για φωνές πουλιών. Εκεί, λοιπόν, υποδύθηκα περιστέρια κι ένα προσφυγόπουλο σπουργιτάκι. Έψαξα πολύ για να ανταποκριθώ σ’ αυτή τη συνεργασία, μελέτησα τον ήχο των περιστεριών πολύ πριν μπούμε στο στούντιο. Και μόλις το είδα είπα «Ώπα, τι ωραία». Αυτά μου συμβαίνουν και τα θεωρώ εξίσου δυνατά, ίδιου μεγέθους με άλλα εγχειρήματα.

Μου αρέσει να συμβαδίζω, γιατί τότε παραδέχομαι ότι δεν τα ξέρω όλα

Μόνο οι συναντήσεις μετράνε. Δεν μετράνε τα έργα, οι ρόλοι, τα μεγέθη των ρόλων – πρωταγωνιστικός ή όχι. Δεν θεωρώ πως ο ηθοποιός πρέπει να δίνει μεγαλύτερο βάρος στο μεγάλο αντί στο μικρό ρόλο. Οι συναντήσεις έχουν ένα άλλο ειδικό βάρος, αυτές θα διαμορφώσουν ένα κοινό δρόμο. Μου αρέσει να συμβαδίζω, γιατί τότε παραδέχομαι ότι δεν τα ξέρω όλα· αφήνω τον άλλο να με επηρεάσει – τον επηρεάζω μάλλον κι εγώ – οπότε προκύπτει κάτι κοινό που είναι κάτι πολύ πιο μεγάλο από ένα ρόλο. Με αφορά το τι θα κάνουμε μαζί. Εμπιστεύομαι το μαζί, πολύ περισσότερο από τον εαυτό μου.

Και τα δύο. Είναι αναπόφευκτο, κάνοντας θέατρο να επικοινωνείς με τους άλλους και με τον εαυτό σου. Αρκεί να είναι ειλικρινής η πρόθεση. Να μην το κάνεις για το δικό σου όφελος μόνο.

“Λίγη τόλμη. Και λίγο θάρρος. Να μην φοβάμαι τον κίνδυνο, να μην φοβάμαι το τραύμα, να μην καμώνομαι ότι είμαι αλώβητος – ενώ είμαι ευάλωτος – να είμαι ειλικρινής, να αντιδρώ στα ερεθίσματα που μου δίνει ο άλλος”. Αυτά απαντά ο Χρήστος Στέργιογλου ερωτώμενος για τα “συστατικά” της διαδρομής του.

Πολύ – κι αυτό είναι φυσικό. Ο καθένας έχει μια πορεία, οπότε δεν αισθάνομαι ότι αλλάζω μέσα από τις σχέσεις, αλλά πως εξελίσσομαι. Η δική μου πορεία είχε πολύ ωραίες σχέσεις.

Λίγη τόλμη. Και λίγο θάρρος. Να μην φοβάμαι τον κίνδυνο, να μην φοβάμαι το τραύμα, να μην καμώνομαι ότι είμαι αλώβητος – ενώ είμαι ευάλωτος – να είμαι ειλικρινής, να αντιδρώ στα ερεθίσματα που μου δίνει ο άλλος. Θέλω να είμαι εκεί σε ό,τι έχει να μου προσφέρει κανείς: Καλό ή κακό. Αυτό δεν ξέρω αν το καταφέρνω στη ζωή. Η ζωή είναι πιο δύσκολη από την τέχνη του θεάτρου. Στο θέατρο είσαι υποχρεωμένος να αναπαραστήσεις μια αλήθεια· στη ζωή λίγο κρύβεσαι. Στο θέατρο λειτουργώ με την αρχή του «εδώ και τώρα» που μας έλεγαν οι δάσκαλοι μας στο Actors Studio.

Θέλω να είμαι εκεί σε ό,τι έχει να μου προσφέρει κανείς: Καλό ή κακό

Όσα περιέγραψες μόνα τους προέκυψαν. Δεν έκανα κάποια υποχώρηση ή κάποιο σχέδιο για να πάω εκεί ή να μείνω εδώ. Να, το 1983 μαζί με την Αννέζα (Παπαδοπούλου) αποφασίσαμε να φύγουμε για τη Νέα Υόρκη. Εκεί έμεινα δύο χρόνια. Όσα συμβαίνουν, τα δέχομαι και πάμε μαζί… Ίσως ακούγομαι σαν να λέω μεγάλες κουβέντες, αλλά προσπαθώ να ζω το τώρα. Δεν ισχυρίζομαι πως δεν σκέφτομαι το μέλλον, αλλά τουλάχιστον δουλεύοντας, όταν βρίσκομαι πάνω στη σκηνή, νοιάζομαι μόνο για εκείνη τη στιγμή. Στη δουλειά μας πρέπει να καταθέτεις αυτό που είσαι για να δίνεις αυτό που μπορείς εκείνη τη στιγμή, όσα το σώμα σου και το μυαλό σου έχει να προσφέρει.

Γιατί στη ζωή σκέφτεσαι άλλα πράγματα. Μπαίνουν όρια, περιορισμοί, κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς. Φαντάσου να ήμουν πραγματικά ελεύθερος και αυθόρμητος, θα με έπαιρναν για τρελό.

“Από παιδί τασσόμουν υπέρ του αδύναμου” ομολογεί.

Αυτό που περιγράφετε το αισθάνομαι όταν δεν σκέφτομαι το «μετά». Όταν δεν σκέφτομαι τι θα μου φέρει η τάδε επιλογή. Φυσικά, όταν είσαι νέος είναι πολύ πιο εύκολο να λειτουργήσεις έτσι γιατί όλα τα νικάει η ορμή της νιότης. Να καθώς ερχόμουν εδώ, έπεσα πάνω στην πορεία των φοιτητών που διαμαρτύρονταν για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Κι όλη αυτή η χειρονομία τους ήταν τόσο καθαρή και ελεύθερη που με έκανε να νιώσω τι σημαίνει αυτό που συζητάμε. Κάτι τέτοιες ώρες συντονίζομαι με την ελευθερία γιατί δεν είναι θέμα ηλικίας μόνο – είναι και θέμα στάσης ζωής. Να σκέφτεσαι το στόχο σου τώρα και τι χρειάζεται για να το καταφέρεις.

Ναι, φυσικά. Από παιδί τασσόμουν υπέρ του αδύναμου.

Επί Χούντας κατάλαβα τι σημαίνει να επιμένεις με κάθε κόστος, κατάλαβα τη δύναμη που έχει η διαμαρτυρία – αν και τότε ήταν πολύ ορατός ο εχθρός, δεν γινόταν να μην αγωνιστείς

Επί Χούντας. Έζησα πολύ ενεργά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου στη Θεσσαλονίκη. Τότε δεν σκεφτόμαστε τον κίνδυνο. Συμμετείχα σε μια ομάδα, στο Θεατρικό Εργαστήρι Θεσσαλονίκης κι είχαμε ανεβάσει το «Ο άνδρας είναι άνδρας» του Μπέρτολντ Μπρεχτ. Τότε κάναμε συνειδητά αντίσταση, κολλούσαμε παράνομες αφίσες, μας οδηγούσαν στην Ασφάλεια, τρώγαμε και ξύλο. Κάναμε κάτι και έπιασε τόπο. Και το πρώτο έργο που ανεβάσαμε μετά τη Χούντα ήταν η «Απεργία» του Γιώργου Σκούρτη. Εκείνα τα χρόνια κατάλαβα τι σημαίνει να επιμένεις με κάθε κόστος, κατάλαβα τη δύναμη που έχει η διαμαρτυρία – αν και τότε ήταν πολύ ορατός ο εχθρός, δεν γινόταν να μην αγωνιστείς.

Σίγουρα. Και σήμερα, στην πορεία κοιτούσα τα παιδιά αυτά και ήταν σαν να κοιτούσα τον παλιό μου εαυτό.

“Εύχομαι να νικήσει η φύση· η φύση θέλει να συνυπάρχουμε, να μοιραζόμαστε, να κάνουμε έρωτα” λέει, σχολιάζοντας τα δεδομένα της εποχής που θέλουν τους ανθρώπους αποκομμένους μεταξύ τους.

Ναι, μια Δημοκρατία με σκαμπανεβάσματα και ιλουστρασιόν.

Αλίμονο. Συνηθίζω να περπατάω προς το θέατρο με τα πόδια κι ένα βράδυ, πριν κάποια χρόνια, συνειδητοποίησα πως ερχόταν κατά πάνω μου μια πορεία. Υπήρχε ένα περίεργο κλίμα και σύντομα, κατάλαβα πως ήταν πορεία της Χρυσής Αυγής. Απορρόφησα ένα κύμα απειλής και μαυρίλας. Ευτυχώς, κανείς δεν με πείραξε. Και αναλογίζομαι τη διαφορά – μεταξύ των δύο πορειών που σου περιγράφω – η μια έχει τη δύναμη της μάχης για το δίκαιο και η άλλη τη δύναμη του μίσους και της βίας.

Μας αποστεγνώνουν από την αλληλεγγύη και φτωχοί από αλληλεγγύη, οδηγούμαστε στον ταπεινό εαυτούλη μας

Όχι, σε καμία περίπτωση. Γιατί αν δεν δινόταν εκείνη η μάχη, είναι άγνωστο που θα βρισκόμασταν τώρα. Ματαιωμένος, λοιπόν, δεν αισθάνομαι αλλά σαφώς βλέπω πως το Κεφάλαιο είναι αχόρταγο. Έχει απλώσει τα πλοκάμια του παντού, οι διαμαρτυρίες έχουν αποκτήσει χαρακτήρα φολκλόρ και τα πρόσωπα της εξουσίας μας έχουν πείσει πως αυτό είναι το καλό και το φρόνιμο: Να κοιτάζουμε την οικογένεια μας, τα λεφτάκια μας, το σπιτάκι μας, να τη βγάζουμε κουτσά στραβά. Να μη μας νοιάζει ο γείτονας και οι φωτιές των άλλων. Μας αποστεγνώνουν, δηλαδή, από την αλληλεγγύη και φτωχοί από αλληλεγγύη, οδηγούμαστε στον ταπεινό εαυτούλη μας. Εύχομαι να καταλάβει ο κόσμος τι σημαίνει συνύπαρξη. Σας το λέω εγώ, που μεγάλωσα σε ένα χωριό στο Διδυμότειχο με πόρτες ανοιχτές. Αν οι γείτονες έτρωγαν μεσημεριανό, δεν ρωτούσαμε καν: Καθόμασταν και τρώγαμε μαζί τους. Μαζί στις στενοχώριες και στις χαρές. Ποιος, λοιπόν, προκάλεσε αυτό το κλείσιμο στην ατομικότητα; Η ανασφάλεια που δημιουργεί το σύστημα. Συμφέρει το σύστημα ο καθένας να κοιτάζει τη δουλειά του γιατί η αλληλεγγύη φέρνει αλληλεπίδραση και εντοπίζεις καλύτερα τον εχθρό. Ενώ τώρα που είναι ο εχθρός; Σαν να μην υπάρχει, αλλά υπάρχει. Γι’ αυτό εύχομαι να νικήσει η φύση, η φύση θέλει να συνυπάρχουμε, να μοιραζόμαστε, να κάνουμε έρωτα.

“Τα πρόσωπα της εξουσίας μας έχουν πείσει πως αυτό είναι το καλό και το φρόνιμο: Να κοιτάζουμε την οικογένεια μας, τα λεφτάκια μας, το σπιτάκι μας, να τη βγάζουμε κουτσά στραβά” υπογραμμίζει.

Είναι αυτές οι στιγμές που με κατακλύζουν σκοτεινές σκέψεις. Σκεπτόμενος ότι υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω οι οποίοι μπορούν να σκοτώσουν κάποιον ή κάποιους επειδή δεν τους αρέσουν, τρελαίνομαι. Και πιστεύω ότι αν δω μπροστά μου να εκτυλίσσεται κάτι τέτοιο θα μπορούσα να σκοτώσω κι εγώ για να υπερασπιστώ τον αδύναμο, δρώντας ενστικτωδώς, χωρίς να σκεφτώ τις συνέπειες. Με σοκάρει ο φανατισμός τους.

Με ποιο δικαίωμα κανείς, μπορεί να απαγορεύει στους ανθρώπους να ζήσουν έτσι όπως θέλουν; Τι φοβούνται; Πως ένα παιδί θα μεγαλώσει σε ένα σπίτι με δύο άνδρες ή με δύο γυναίκες που θα το αγαπούν; Η΄ μήπως η κοινωνία μέχρι σήμερα, μας έχει αποδείξει πως τα παιδιά των ετερόφυλων ζευγαριών είναι απολύτως ισορροπημένα; Η αγάπη και η συντροφικότητα είναι ζητούμενα στην εποχή μας κι εμείς τα κυνηγάμε; Πάντως, κοιτάζω γύρω μου και διαπιστώνω πως οι περισσότεροι άνθρωποι δεχόμαστε τη διαφορετικότητα, αλλά ακόμα θέλει πολλή δουλειά.

Σκεπτόμενος ότι υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω οι οποίοι μπορούν να σκοτώσουν κάποιον ή κάποιους επειδή δεν τους αρέσουν, τρελαίνομαι. Και πιστεύω ότι αν δω μπροστά μου να εκτυλίσσεται κάτι τέτοιο θα μπορούσα να σκοτώσω κι εγώ για να υπερασπιστώ τον αδύναμο

Μα τι να σκεφτώ; Αν είναι γυναικείου ή ανδρικού φύλου ο ηθοποιός ή ο ρόλος; Αφού είναι ένα έργο του Λόρκα, είναι ποίηση κι ένα βαθιά πολιτικό έργο. Θα είχατε συγκεκριμένο αίτημα για το ποιος θα εκφωνήσει κάποιο ποίημα; Εγώ δεν θα είχα και μάλλον ούτε η Μαρία σκέφτηκε βάσει στερεοτύπων.

“Η αγάπη και η συντροφικότητα είναι ζητούμενα στην εποχή μας κι εμείς τα κυνηγάμε;” αναφέρει ο Χρήστος Στέργιογλου με αφορμή τη νομοθεσία για το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών.

Η αλήθεια είναι πως έχω κάνει πάρα πολλούς τέτοιους ρόλους, από serial killer μέχρι τον πατέρα του «Κυνόδοντα» που, σε σημεία, μοιάζει με την Άλμπα – αλλά σε άλλη κατάσταση. Πρέπει να σας πω, ότι προσπαθώ να βρω το δίκιο μέσα στο τέρας κι όσο ψάχνω τόσο πιο τέρας γίνεται στα μάτια μου. Υπάρχουν δικαιολογίες για τα τραγικά πρόσωπα και για ανθρώπινα τέρατα – όπως υπάρχουν και για καθετί ανθρώπινο. Απλώς δυσκολεύομαι πολύ για να τις δω καθαρά. Για παράδειγμα, η Μπερνάρντα Άλμπα με τις πράξεις της οδηγεί τα πάντα στην καταστροφή και στο θάνατο· αλλά τελικά η ζωή δικαιώνει τη φύση, τον έρωτα.

Ναι, αγαπάω πολύ αυτό το ρόλο. Λέει η Μπερνάρντα μια φράση προς αποφυγή: «Εγώ δεν μπαίνω στις καρδιές, με νοιάζει μόνο αυτό που φαίνεται». Δηλαδή, δεν την νοιάζει τι αισθάνονται τα παιδιά της, αρκεί να δίνουν προς τα έξω την εικόνα της αρμονίας στην οικογένεια. Είναι μάταιος ο αυταρχισμός της, μάταιος – όπως κάθε αυταρχισμός. Ποτέ αυτή η δύναμη δεν οδηγεί κάπου καλά.

Στην Ελλάδα εξακολουθούμε να μιλάμε για το διαφορετικό με πολεμική, ακόμα το συζητάμε πολύ ενώ δεν θα έπρεπε να είναι καν θέμα

Έξω υπάρχει de facto πιο μεγάλη δεκτικότητα προς το διαφορετικό πάσης φύσης. Σε βαθμό όπου το διαφορετικό παύει να αξιολογείται ως τέτοιο, είναι κοινωνικά αφομοιωμένο. Στην Ελλάδα εξακολουθούμε να μιλάμε για το διαφορετικό με τέτοια πολεμική, ακόμα το συζητάμε πολύ ενώ δεν θα έπρεπε να είναι καν θέμα. Έχω δουλέψει στο Λονδίνο, έχω ζήσει πριν πολλά χρόνια στη Νέα Υόρκη κι έχω εργαστεί στη Βουλγαρία. Οι διαφορές είναι ορατές, ακόμα και στην εργασιακή συνθήκη. Καταρχάς, έξω αναγνωρίζεται η δουλειά σου. Ας υποθέσουμε πως κάνω μια πολύ ωραία σκηνή στο Λονδίνο και στην Ελλάδα. Στο Λονδίνο ακούω λόγια ευχαριστήρια και επαινετικά που δεν έχω ακούσει πουθενά αλλού ως επαγγελματίας. Μου έχουν πει «σ’ ευχαριστούμε που είσαι μαζί μας». «Σ’ ευχαριστούμε που μας κάνεις αυτό το δώρο της συνεργασίας», «Δεν μπορούμε να φανταστούμε καλύτερα τη σκηνή παιγμένη από άλλον». Εδώ γυρίζουμε τη σκηνή, με τα ίδια καλά αποτελέσματα και δεν τρέχει τίποτα – αυτή είναι μια τεράστια διαφορά. Αισθάνομαι, πως έξω, όχι μόνο είναι γενναιόδωροι και το δείχνουν αλλά το δείχνουν γιατί θέλουν να συνεχίσουν να είσαι αποτελεσματικός. Σε ενθαρρύνουν και πιάνει τόπο. Επίσης, στο εξωτερικό δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχει ο ηθοποιός το δικό του τροχόσπιτο γυρισμάτων, εδώ πας στα γυρίσματα και γυρεύεις καρέκλα να καθίσεις. Ασφαλώς, έξω είναι αδύνατον να είσαι ασυνεπής, δεν υπάρχει περίπτωση να μην τελειώσουν οι προγραμματισμένες σκηνές στην ώρα τους. Αλλά επίσης, έξω δεν υπάρχει περίπτωση να μην είσαι ασφαλισμένος, εδώ όλα είναι χύμα. Ομολογώ πως υπάρχει μια γοητεία σ’ αυτό το χύμα, αλλά στο εξωτερικό αισθάνομαι πιο ασφαλής.

Για τις συνεργασίες του εκτός Ελλάδας: “Στο εξωτερικό όχι μόνο είναι γενναιόδωροι και το δείχνουν, αλλά το δείχνουν γιατί θέλουν να συνεχίσουν να είσαι αποτελεσματικός. Σε ενθαρρύνουν και πιάνει τόπο”.

Όχι γιατί σεβάστηκα τις αντοχές μου. Ήρθα αντιμέτωπος με τι μπορώ να κάνω και τι όχι – και ακολούθησα το ένστικτο της επιβίωσης, έφτασα στα όρια μου. Εξάλλου, όταν γύρισα στην Ελλάδα συνάντησα πολλά καλά και ξαφνικά, λίγο πιο μετά, ήρθε ο «Κυνόδοντας» το νέο μεγάλο άνοιγμα. Χρωστώ ευγνωμοσύνη στο Γιώργο Λάνθιμο και στους ανθρώπους που με εμπιστεύτηκαν για να παίξω στην ταινία γιατί ήταν και μια πολύ ωραία συνθήκη συνεργασίας.

Δεν αισθάνομαι ότι έχω κάνει καριέρα στο εξωτερικό. Απλώς, όλα αυτά τα πράγματα με βοηθούν να συνεχίσω και να μην έχω το άγχος της επιβίωσης

Δεν αισθάνομαι ότι έχω κάνει καριέρα στο εξωτερικό. Απλώς, όλα αυτά τα πράγματα με βοηθούν να συνεχίσω και να μην έχω το άγχος της επιβίωσης. Από εκεί και πέρα δεν έχω κάνει σπουδαίο. Τι σημαίνει καριέρα εξάλλου; Σημασία έχει να χαιρόμαστε τις επιλογές μας κι αυτές θα φέρει τα επόμενα. Δηλαδή, τι να νιώσω: Πως έχω κάνει καριέρα, είμαι αναγνωρισμένος και να το φέρω αυτό δεξιά κι αριστερά; Τι να πω; Ότι είμαι ένας επιτυχημένος; Και μετά την επιτυχία που θα πάω; Έχω άλλο δρόμο; Αν πεις ότι πέτυχες, χάθηκες. Το αφήνω κι εγώ να συμβαίνει. Κι ευτυχώς συνεχίζεται. Αν σκέφτεσαι την καριέρα Μου, την πορεία Μου, την επιτυχία Μου, πάει. Είναι πολύ πιο απλά τα πράγματα.

“Όταν αρχίζω να σκέφτομαι φιλόδοξα, βάζω φρένο στον εαυτό μου: Του λέω «πάμε τώρα να κάνουμε τη δουλειά μας»”, παραδέχεται.

Έχω καταλάβει – και δεν το κάνω σκόπιμα – πως οτιδήποτε άλλο εκτός από μια σεμνότητα δεν σε βοηθάει να κάνεις τη δουλειά σου.

Όταν αρχίζω να σκέφτομαι φιλόδοξα, βάζω φρένο στον εαυτό μου. Του λέω «πάμε τώρα να κάνουμε τη δουλειά μας».

Τι να πω; Ότι είμαι ένας επιτυχημένος; Και μετά την επιτυχία που θα πάω; Έχω άλλο δρόμο; Αν πεις ότι πέτυχες, χάθηκες

Πως να σκεφτώ κάτι που δεν ξέρω, όπως είναι το μέλλον;