Μια ομάδα ερευνητών φοιτητών κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει κείμενο σε ελληνική γραφή που βρισκόταν μέσα σε έναν πάπυρο 2.000 ετών που κάηκε κατά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ – χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη.
Ο πάπυρος προέρχεται από την πολυτελή ρωμαϊκή έπαυλη Herculaneum και είναι ένας από τους περισσότερους από 1.800 άθικτους παπύρους που έχουν μετατραπεί σε απανθρακωμένη τέφρα, γνωστούς ως πάπυροι του Ηρακλείου Καμπανίας, οι οποίοι ανακαλύφθηκαν τον 18ο αιώνα. Οι πάπυροι που έχουν διαβαστεί στο παρελθόν αφορούν την αθηναϊκή φιλοσοφία του Επίκουρου, ο οποίος έζησε από το 341 έως το 270 π.Χ.. Είναι η μόνη γνωστή βιβλιοθήκη από την αρχαιότητα που διασώθηκε, αλλά οι περισσότεροι πάπυροι είναι πολύ εύθραυστοι για να ξετυλιχθούν.
Στο πλαίσιο του διαγωνισμού Vesuvius Challenge, οι νικητές εκπαίδευσαν αλγορίθμους μηχανικής μάθησης σε σαρώσεις του τυλιγμένου παπύρου, όπου αποκάλυψαν ένα άγνωστο μέχρι σήμερα φιλοσοφικό έργο για τις αισθήσεις και την απόλαυση. Το κείμενο πραγματεύεται τη μουσική, τη γεύση της κάππαρης και το πορφυρό χρώμα, μαζί με την περιγραφή ενός πιθανού γνωστού φλαουτίστα, του Ξενοφάντη, ο οποίος έχει αναφερθεί σε κείμενα των αρχαίων συγγραφέων Σενέκα και Πλούταρχου.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Οι μαθητές κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν εκατοντάδες λέξεις σε περισσότερες από 15 στήλες κειμένου, οι οποίες αντιστοιχούν περίπου στο 5% του παπύρου. Για την ανακάλυψή τους, οι τρεις φοιτητές από την Αίγυπτο, την Ελβετία και τις Ηνωμένες Πολιτείες κέρδισαν ένα μεγάλο βραβείο 700.000 δολαρίων.
Τα τελευταία 20 χρόνια, ο Brent Seales, επιστήμονας Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι, εργάζεται για την ανάγνωση αυτών των κρυμμένων κειμένων δημιουργώντας με την ομάδα του λογισμικό που χαρτογραφεί εικονικά τις επιφάνειες των τυλιγμένων παπύρων με τρισδιάστατες εικόνες υπολογιστικής τομογραφίας (CT). Το 2019, χαρτογράφησε τις επιφάνειες δύο παπύρων, αλλά δεδομένου ότι το μελάνι με βάση τον άνθρακα έχει την ίδια πυκνότητα με τον πάπυρο στις αξονικές τομογραφίες, κατέστη αδύνατο να διαφοροποιηθούν τα δύο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας απεικόνισης.
Στη συνέχεια, ο Seales προσεγγίστηκε από τον επιχειρηματία της Silicon Valley Nat Friedman, ο οποίος δώρισε 125.000 δολάρια για να ξεκινήσει το Vesuvius Challenge και συγκέντρωσε μερικά ακόμα χιλιάδες δολάρια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Seales κυκλοφόρησε το λογισμικό του και τις σαρώσεις υψηλής ανάλυσης για να τις χρησιμοποιήσουν όσοι συμμετείχαν.
Η πρόκληση ζητούσε από τους διαγωνιζόμενους να εκπαιδεύσουν μοντέλα μηχανικής μάθησης για να ξετυλίξουν τους παπύρους για να διακρίνουν το κείμενο. Έθεσαν ένα μεγάλο βραβείο για την ανάγνωση τεσσάρων αποσπασμάτων τουλάχιστον 140 χαρακτήρων το καθένα πριν από το τέλος του 2023. Ο νικητήριος κώδικας μηχανικής μάθησης δημοσιεύτηκε σε διάφορα στάδια του διαγωνισμού, ώστε οι συμμετέχοντες να αξιοποιήσουν ο ένας τη δουλειά του άλλου, ενώ μικρότερα βραβεία απονεμήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια για να δοθεί κίνητρο για συνεχή πρόοδο.
Στα μέσα του περασμένου έτους, ο Αμερικανός επιχειρηματίας και πρώην φυσικός Casey Handmer παρατήρησε μια υφή σαν ραγισμένη λάσπη στις σαρώσεις που σχημάτιζαν ελληνικά γράμματα.
Ο Luke Farritor, προπτυχιακός φοιτητής πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα-Λίνκολν, χρησιμοποίησε στη συνέχεια αυτή την υφή για να εκπαιδεύσει έναν αλγόριθμο μηχανικής μάθησης, ο οποίος εντόπισε τη λέξη porphyras (μωβ) για την οποία κέρδισε βραβείο. Στη συνέχεια, ο διδακτορικός φοιτητής Youssef Nader με έδρα το Βερολίνο ανέπτυξε σαφέστερες εικόνες του κειμένου.
Έγιναν δεκαοκτώ υποβολές και, αφού μια κριτική επιτροπή έλεγξε τον κώδικα, 12 υποβολές παρουσιάστηκαν στη συνέχεια σε μια επιτροπή παπυρολόγων που αξιολόγησε την αναγνωσιμότητα και αποτύπωσε το κείμενο. Μόνο μία ομάδα -που σχηματίστηκε από τον Farritor, τον Nader και τον Ελβετό φοιτητή ρομποτικής στο Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ζυρίχης Julian Schilliger- πληρούσε τα κριτήρια του βραβείου.
“Ήμασταν όλοι εντελώς έκπληκτοι από τις εικόνες που έδειχναν”, δήλωσε η Federica Nicolardi, κριτής και παπυρολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης Federico II, η οποία αναλύει επί του παρόντος το κείμενο που αποκαλύφθηκε με συναδέλφους της.
Αυτή η τελευταία εξέλιξη θα μπορούσε να δώσει ώθηση για περαιτέρω έρευνες στο Herculaneum, καθώς δεν έχουν ακόμη ανασκαφεί ολόκληρα τμήματα και δεν έχει εντοπιστεί η κύρια βιβλιοθήκη της βίλας. Οι νέες αυτές τεχνικές θα μπορούσαν επίσης να εφαρμοστούν για την αποκρυπτογράφηση και άλλων κειμένων.
Για το 2024 έχει ανακοινωθεί ένα νέο στάδιο των βραβείων του Vesuvius Challenge, με στόχο την αποκρυπτογράφηση τουλάχιστον του 85% ενός παπύρου μέχρι το τέλος του έτους.
