Παγώνια: Νέο, φιλόδοξο θεατρικό έργο για έναν “άλλο” ρεαλισμό

Πώς ένας νεότερος δημιουργός ψηλαφίζει τα όνειρα του; Η συγγραφέας Στέλλα Ζαφειροπούλου και ο σκηνοθέτης – ηθοποιός Τάσος Πυργιέρης χρειάστηκε πολλές φορές – ο καθένας μέσα στην προσωπική του διαδρομή – να θέσουν το ίδιο ερώτημα στους εαυτό τους. Και παρότι, μέχρι πρότινος, άγνωστοι, συναντώνται σήμερα στη σκηνή του Bios Main, επιχειρώντας να δώσουν μια κοινή απάντηση. Αφορμή, τα «Παγώνια», το νέο θεατρικό κείμενο της Ζαφειροπούλου, που, χωρίς περιστροφές, αφηγείται ακριβώς αυτό: Την πορεία τριών νέων καλλιτεχνών που θέλουν να πετύχουν – κι αυτό μοιάζει να γίνεται αυτοσκοπός.

Ο Τάσος Πυργιέρης για το θέατρο της Στέλλας Ζαφειροπούλου: «Τα έργα της είναι ανθρωποκεντρικά και ανθρώπινα. Έχουν ολόκληρους, καλοσχηματισμένους χαρακτήρες».

Ο Τάσος Πυργιέρης, με την παραίνεση του έμπειρου συγγραφέα Βασίλη Κατσικονούρη, έφτασε στο τελευταίο έργο της Στέλλας Ζαφειροπούλου. Από το 2015 είχε γράψει δύο ακόμα κείμενα – το «Φλάϊ» και οι «Χήνες» – το πρώτο δε, είχε παρασταθεί στο θέατρο «Αλκμήνη». Ο ίδιος τα περιγράφει ως «ανθρωποκεντρικά και ανθρώπινα. Έχουν ολόκληρους, καλοσχηματισμένους χαρακτήρες, ήρωες με ψυχή».

Ωστόσο, τα «Παγώνια» ήταν ένα έργο πέντε προσώπων – κάτι που το καθιστούσε δυσβάσταχτο για ένα ανέβασμα μικρής κλίμακας. Με δισταγμό, ο Πυργιέρης ζήτησε από τη συγγραφέα να το περιορίσει. Με έκπληξη θα διαπίστωνε πως εκείνη «όχι μόνο θα δεχόταν, αλλά θα ετοίμαζε τη νέα εκδοχή σε χρόνο ρεκόρ, μέσα σε μια εβδομάδα».

“Ζούμε στην εποχή της παραπλάνησης και κάνουμε πράγματα για τα οποία δεν είμαστε περήφανοι” λέει η συγγραφέας σχολιάζοντας το θέμα της νέας της δραματουργίας.

Τα… νέα «Παγώνια» ήρθαν να αφηγηθούν την πορεία δύο ηθοποιών και ενός μουσικού, του Παναγιώτη, της Φανής και του Μπίλυ που κυνηγούν το όνειρο της καταξίωσης και της αναγνωρισιμότητας. Οι δύο πρώτοι μοιάζουν να το προσεγγίζουν κλείνοντας συμβόλαιο να παίξουν σε καθημερινή σειρά κάποιου μεγάλου καναλιού. Ο τρίτος, μουσικός γαρ, κάνει δουλειές του ποδαριού – δουλεύει και ως οδηγός φορτηγών για να εξασφαλίσει τα προς το ζην.

«Οι ήρωες μου είναι νάρκισσοι: Θέλουν να πετύχουν, θεωρούν πως έχουν τα προσόντα για να το καταφέρουν αλλά στην πραγματικότητα, όταν ανοίγουν τα φτερά τους, δεν υπάρχει τίποτα να δεις πέραν από μια φαντασμαγορική εικόνα. Αυτό είναι το θέμα του έργου: Ζούμε στην εποχή της παραπλάνησης και κάνουμε πράγματα για τα οποία δεν είμαστε περήφανοι. Παρόλα αυτά, τα κάνουμε αφού θέλουμε να δείξουμε στους άλλους ότι πρεσβεύουμε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα. Υπάρχει μια διαρκής ανάγκη προβολής του εαυτού και της αξίας του. Μα δεν κοιτάζουμε τι βρίσκεται πίσω από αυτό που χτίζεται. Κι αυτό αποδεικνύει το πόσο ανάγκη έχουμε για αποδοχή» εξηγεί η Στέλλα Ζαφειροπούλου.

“Έχω βιώσει στο δέρμα μου τις συμπεριφορές των ανθρώπων που θέλουν να πετύχουν και να πετύχουν γρήγορα” ομολογεί ο σκηνοθέτης των “Παγωνιών”.

Αμφότεροι, μοιάζουν να υψώνουν ένα καθρέφτη απέναντι από τα πρόσωπα, τις αγωνίες και τις προσωπικές τους επιθυμίες αφού, και οι δύο, ξέρουν καλά την ιδιοσυστασία του καλλιτέχνη. «Έχω βιώσει στο δέρμα μου τις συμπεριφορές των ανθρώπων που θέλουν να πετύχουν και να πετύχουν γρήγορα. Έχω περάσει κι εγώ από αυτό το στάδιο, να επιθυμώ να γίνω γνωστός, να κάνω μεγαλύτερους ρόλους, να δουλεύω σε πιο αξιόπιστες δουλειές, να κάνω παράλληλα πολλά πράγματα σε διαφορετικά πεδία. Το θέμα είναι αν, στην πορεία, αποφασίσεις να προδώσεις αυτό που είσαι με το τίμημα να μικρύνεις σαν άνθρωπος. Μέχρι που διατηρείς τις ηθικές σου αξίες για να υπηρετήσεις τις φιλοδοξίες σου. Γιατί οι δικοί μας ήρωες ξεφεύγουν από τα όρια».

Τάσος Πυργιέρης: Έχω περάσει κι εγώ από αυτό το στάδιο, να επιθυμώ να γίνω γνωστός. Το θέμα είναι αν, στην πορεία, αποφασίσεις να προδώσεις αυτό που είσαι με το τίμημα να μικρύνεις σαν άνθρωπος

Αντίστοιχα, και η Στέλλα Ζαφειροπούλου έχει παλέψει επί σειρά ετών με τα κείμενα και τους στόχους της. Η γραφή την συγκινούσε από παιδί, μαθήτρια Δημοτικού ακόμα, όταν έγραφε ποιήματα και τραγούδια. Μεγαλώνοντας και, πριν ακόμα τελειώσει το σχολείο, άρχισε να αφοσιώνεται στα σενάρια. Σύντομα εργάστηκε και ως σεναριογράφος για την τηλεόραση. Με το θέατρο καταπιάστηκε την τελευταία δεκαετία, όταν παρακολουθώντας σεμινάρια δημιουργικής γραφής στο Μικρό Πολυτεχνείο, πήρε μέρος σε ένα διαγωνισμό θεατρικών μονολόγων όπου και διακρίθηκε. «Θεωρούσα ότι είναι ένα άλλο είδος η θεατρική γραφή, πολύ πιο δύσκολο» αλλά να που εκεί βρήκε τον εαυτό της.

Το 2015 παρέδωσε το πρώτο της έργο, το «Φλάϊ» το οποίο και ανέβηκε στο θέατρο Αλκμήνη. «Γεννήθηκα με ένα σπάνιο σύνδρομο που προκαλεί μυοσκελετικά προβλήματα και κινητική δυσκολία και από μικρή είχα φυλαγμένα πράγματα που ήθελα να πω. Ίσως αυτό να με οδήγησε να γράψω. Φαίνεται πως είναι καλύτερο να μην μπαλώνεις το τραύμα, αλλά να το αφήνεις να επουλώνεται με το δικό του τρόπο, με μια επούλωση πιο φροντισμένη. Έτσι λειτούργησε για μένα η γραφή· με βοήθησε να εξελιχθώ ως άνθρωπος, να καταλάβω τον εαυτό μου».

Λίγο πριν την πρόβα στη σκηνή του Bios Main.

Μολονότι και οι δύο είχαν διατυπώσει με σαφήνεια τις ανάγκες τους, η πορεία τους δεν θα ήταν ανέφελη. Η στροφή του Τάσου Πυργιέρη από την υποκριτική προς τη σκηνοθεσία το 2015 συνάντησε αμφισβήτηση, απόρριψη, βάσανο. «Βασανίστηκα» ομολογεί, «όχι για το αν μπορώ να κάνω τη δουλειά – μπορώ. Αλλά για το αν έχω μια προσωπική γλώσσα, ένα στίγμα, μια πρόταση. Ευτυχώς πλέον εισπράττω εκτίμηση από τους συναδέλφους μου κάτι το οποίο με καθησυχάζει και με συγκινεί».

Με τη σειρά της, η Στέλλα Ζαφειροπούλου συνήθισε να προσεγγίζει παραγωγούς και σκηνοθέτες ζητώντας τους να διαβάσουν τα κείμενα της. Βέβαια, οι περισσότεροι ήταν αναβλητικοί, φορτωμένοι με δικαιολογίες ή απλώς αδιάφοροι κυρίως γιατί δεν γνώριζαν ούτε την ίδια, ούτε τη δουλειά της. Η απογοήτευση στεκόταν και γι’ αυτήν πίσω από την πόρτα. «Κάθε άνθρωπος που δημιουργεί, έχει την ανάγκη να ακούσει αν αξίζει ή όχι. Το να βρίσκεσαι στο μεταίχμιο και κανείς να μην σου λέει αν μπορείς να προχωρήσεις είναι ό,τι χειρότερο. Πόσες θυσίες μπορείς να κάνεις για να συνεχίσεις να τροφοδοτείς το όνειρο σου; Γιατί, μην ξεχνάμε, και το όνειρο μπορεί να αποδειχθεί κίβδηλο» παρατηρεί η ίδια.

Στέλλα Ζαφειροπούλου: Κάθε άνθρωπος που δημιουργεί, έχει την ανάγκη να ακούσει αν αξίζει ή όχι. Το να βρίσκεσαι στο μεταίχμιο και κανείς να μην σου λέει αν μπορείς να προχωρήσεις είναι ό,τι χειρότερο. Πόσες θυσίες μπορείς να κάνεις για να συνεχίσεις να τροφοδοτείς το όνειρο σου;

Δεν είναι τυχαίο που η συγγραφέας επιλέγει την τηλεόραση ως τον χώρο που φαντασιώνονται να καταξιωθούν οι ήρωες της. Πόσο μάλλον, σε μια περίοδο όπου η ελληνική μυθοπλασία ζει μια νέα έκρηξη και η πλειονότητα των καλλιτεχνών στρέφονται σε αυτήν για να βρουν καλύτερους εργασιακούς όρους, αμοιβές που το θέατρο δεν προσφέρει και φυσικά ταχεία προβολή. «Η αναγνωρισιμότητα μπορεί να διαβρώσει και την αρχική σχέση σου με την τέχνη. Φυσικά, σχετίζεται πάντα και με την προσωπικότητα του κάθε καλλιτέχνη» σχολιάζει ο σκηνοθέτης της παράστασης. «Σίγουρα, όμως, μετατοπίζει τον άνθρωπο κι αυτό το έχω βιώσει κι εγώ προσωπικά» παραδέχεται.

Tι επιχειρούν στα Παγώνια; “Μια πιο ενημερωμένη ανάγνωση του τι μπορεί να νοηματοδοτεί ο ρεαλισμός”, τονίζουν οι δύο συνεργάτες.

Τα «Παγώνια» κατατάσσονται στο χώρο της ρεαλιστικής γραφής, περιοχή ιδιαίτερα δημοφιλής τα τελευταία χρόνια στην ελληνική σκηνή. Πρόθεση του Τάσου Πυργιέρη είναι να επανατοποθετηθεί στην αποτύπωση του είδους καθώς όπως αναφέρει, «έχει δημιουργηθεί μια συγκεκριμένη σκηνοθετική γλώσσα για το ρεαλισμό και δεν συμφωνώ πάντα με την ένταση, τα γκάζια, τις διατυπώσεις της. Με αφορμή τα ‘Παγώνια’ θα ήθελα να επιχειρήσω μια πιο ενημερωμένη ανάγνωση του τι μπορεί να νοηματοδοτεί ο ρεαλισμός». Τι σημαίνει αυτό; «Να νιώσεις τα νοήματα του έργου, να είναι πολύ καθαρά. Η σκηνοθεσία να μπαίνει σαν μια δύναμη που ‘λιώνει’ το κείμενο αλλά δεν μουτζουρώνει το λόγο. Πιστεύω ότι η φασαρία στο ρεαλισμό θυσιάζει το έργο και ο θεατής αποπροσανατολίζεται. Στη δική μας παράσταση, δουλεύουμε πάνω σε καλά δεμένους αρμούς, σε ένα σφιχτό ρυθμό και με διάφορες ποιότητες έντασης. Είναι ένας δημιουργικός ρεαλισμός, μια χορογραφία. Ένα οργανωμένο πλαίσιο μέσα στο οποίο οι ηθοποιοί οργιάζουν» εξηγεί.

Η Στέλλα Ζαφειροπούλου καταφάσκει στον ορισμό του ρεαλισμού αν και ο τίτλος του έργου της τον διαψεύδει. «Μου αρέσει η αλληγορία, μου αρέσει να χρησιμοποιώ σύμβολα και με μια έννοια να πλησιάζω και το αρχετυπικό στοιχείο. Στα κείμενα μου ερευνώ πάντα μια ιδέα: Πώς εκείνο που μας ενώνει με τη φύση είναι μεγαλύτερο από αυτό που μας χωρίζει».

Ένα νέο κείμενο, από μια νεότερη στα θεατρικά πράγματα συγγραφέα, συστήνεται στην σκηνή του Bios Main κι αυτό από μόνο του είναι μια πράξη θάρρους. Η συγγραφέας των «Παγωνιών» θεωρεί πως «η τόλμη ξεκινάει από τη στιγμή που αποφασίζεις να γράψεις και να αφήσεις τον εαυτό σου να εκτεθεί στο θεατρικό διάλογο. Από τη στιγμή που υποστηρίζεις αυτήν την απόφαση σημαίνει πως η ανάγκη σου ότι είναι πιο μεγάλη από το φόβο».

Για τον Τάσο Πυργιέρη δεν είναι η πρώτη φορά που σκηνοθετεί ένα πρωτοεμφανιζόμενο έργο, αλλά κάθε φορά ξέρει πως φλερτάρει με το ίδιο ρίσκο. Ειδικά, στην περίπτωση των «Παγωνιών» με την υπογραφή της Στέλλας Ζαφειροπούλου, έχει κι ένα πιο ανθρωποκεντρικό κίνητρο. Λέει πως θέλει να τιμήσει την επιλογή της στο πρόσωπο του και την προσπάθεια της να θεμελιώσει πιο εντατικά βήματα στην αθηναϊκή σκηνή. Θέλει, δηλαδή, να τιμήσει τη βαθιά επιθυμία για καλλιτεχνική έκφραση· κάτι που αφορά τον ίδιο, τη σκηνοθεσία του και, τελικά, κάθε πραγματικό καλλιτέχνη.