Στέφανε Παπατρέχα και Λάζαρε Βαρτάνη, τι ορίζετε εσείς ως «ευτυχία»;

Η αισθητική και η κοινή «ματιά» πάνω στη δουλειά ήταν αυτά που έφεραν κοντά τον Στέφανο Παπατρέχα και τον Λάζαρο Βαρτάνη πριν από μερικά χρόνια. Στοιχεία που με το πέρασμα του χρόνου έγιναν ένας κοινός κώδικας λειτουργίας στα πράγματα, τον οποίο βέβαια θρέφει πάντα ένας αμοιβαίος θαυμασμός. Να είναι άραγε αυτά τα στοιχεία τελικά η «συνταγή της επιτυχίας» για μια καλή συνεργασία; Ο Στέφανος και ο Λάζαρος πάντως, πιστεύουν σίγουρα πως είναι η βάση για ένα καλό αποτέλεσμα. Μάλιστα, θεωρούν πως οι καλές συνεργασίες είναι αυτές που σου εξασφαλίζουν μία συνέχεια στον χώρο.

Η δική τους συνέχεια όλα αυτά τα χρόνια ως σκηνοθετικό δίδυμο, ήρθε με μερικές επιτυχίες όπως τα «Ονόριο, τα ανομήματα ενός εγκληματία», «Φροσύνη» και «Πασού», αλλά οι ίδιοι δεν παύουν στο μεταξύ να αναγνωρίζουν τις παθογένειες του ελληνικού θεάτρου, που όμως παρά τις όποιες δυσκολίες, τους έχουν μάθει πολλά – καλά και κακά – κι έχουν διαμορφώσει την οπτική τους στα πράγματα. Και η «συνέχεια» αυτή δεν σταματά, αφού επιστρέφουν με τη νέα παράσταση «Spa-σε κατάρα» με τον Στέφανο Παπατρέχα να υπογράφει το σενάριο και να μοιράζονται ξανά από κοινού τα ηνία της σκηνοθεσίας.

Και μέσα από μια σειρά κωμικών καταστάσεων αλλά και υπαρξιακών ερωτημάτων, μέσα από την αναζήτηση της ευτυχίας και τους διαφορετικούς ορισμούς που δίνουμε ως άνθρωποι σε αυτή, επιχειρούν από κοινού να αντικατοπτρίσουν τον σύγχρονο άνθρωπο και το ολοένα πιο επικίνδυνο βύθισμά του στις απαιτήσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής. Με αυτή, λοιπόν, την αφορμή κάναμε μια κουβέντα μαζί τους για τη μεταξύ τους σχέση και το σημερινό ελληνικό θέατρο, ενώ δίνουν τον δικό τους ορισμό για την ευτυχία.

Λ.Β.: Η κοινή αισθητική, ο κοινός τρόπος σκέψης πάνω στη δουλειά, η οργάνωση και η εμμονή στις λεπτομέρειες. Είναι πολύ σπάνιο να συναντήσεις ανθρώπους που σας συνδέουν όλα αυτά και όταν αυτό γίνει, είναι τεράστια η χαρά. Ακόμη και όταν υπάρχουν διαφωνίες ή εντάσεις, γίνονται για πολύ ουσιαστικά θέματα και λύνονται άμεσα, γιατί υπάρχει αμοιβαίος θαυμασμός και εκτίμηση. Πολύ συχνά με μία μόνο λέξη του ενός καταλαβαίνει ο άλλος ολόκληρο συλλογισμό και σκέψη.

Σ.Π.: Όπως συμβαίνει πάντα με το πέρασμα του χρόνου, έχουμε αποκτήσει κοινό κώδικα. Κάποια πράγματα γίνονται σχεδόν αυτόματα. Ξέρουμε εκ των προτέρων ποιος θα αναλάβει τι, πότε θα πρέπει να γίνει ποια δουλειά, τον τρόπο που θα αντιδράσει ο καθένας μας σε κάτι. Εγώ θαυμάζω στον Λάζαρο το πάθος του, την ενέργειά του επί σκηνής, την οργάνωση και την συγκέντρωσή του.

Λ.Β.: Ισχύει ακριβώς αυτό που λέει ο Στέφανος με τον κοινό κώδικα. Λειτουργούμε πια σχεδόν σαν ένα πρόσωπο σε κάποια πράγματα. Ο Στέφανος έχει τρομερό ταλέντο στην συγγραφή. Ή για να είμαι ακριβής ΚΑΙ στην συγγραφή, γιατί και επί σκηνής τον θαυμάζω πολύ. Είναι πάντα ψύχραιμος και πειθήνιος, γράφει, παίζει, τραγουδάει και έχει μια οπτική στα πράγματα που πάντα με ξαφνιάζει.

Λάζαρος Βαρτάνης: Προτιμώ να με έχουν οι άλλοι στο μυαλό τους ως καλό συνεργάτη παρά ως καλό ηθοποιό ή σκηνοθέτη.

Λ.Β.: Τον σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου. Εγώ προτιμώ να με έχουν οι άλλοι στο μυαλό τους ως καλό συνεργάτη παρά ως καλό ηθοποιό ή σκηνοθέτη. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου να έχω σε έναν θίασο καλούς ηθοποιούς που είναι όμως κακοί συνεργάτες και να περνάω απαίσια στη συνεργασία και σε όλη την διαδικασία προβών και παραστάσεων. Μια καλή συνεργασία αποτελεί βάση για ένα καλό αποτέλεσμα. Μια καλή ερμηνεία μπορεί να σε κάνει όνομα για τον κόσμο, αλλά μόνο μια καλή συνεργασία θα σου προσφέρει συνέχεια στον χώρο.

Λάζαρος Βαρτάνης

Σ.Π.: Πριν μπω στη δραματική σχολή τα είχα όλα άσπρο-μαύρο στο μυαλό μου. Ήμουν πεπεισμένος για το ποιοι καλλιτέχνες είναι καλοί και ποιοι όχι, πώς πρέπει να ζει και να σκέφτεται ένας ηθοποιός, τι πρέπει να διαβάζει, να ακούει, να βλέπει. Είχα πολύ συγκεκριμένη εικόνα για το θέατρο και γενικώς για την τέχνη. Η δουλειά μας – που από τη φύση της σε βάζει σε διαδικασία να μπεις στη θέση του άλλου – με έβγαλε από αυτά τα στερεότυπα και τα καλούπια. Μέσα από τόσους θιάσους, γνώρισα πάρα πολύ κόσμο, είδα και έμαθα πολλά και διαφορετικά πράγματα. Επίσης, επειδή μιλάμε για επάγγελμα, είδα και τα πρακτικά ζητήματα που πριν τα προσπερνούσα: τις συνθήκες εργασίας, την παντελή απαξίωση του επαγγέλματος πολιτικά (το Προεδρικό Διάταγμα που εξισώνει τα πτυχία μας με απολυτήρια λυκείου μετά από τόσους αγώνες ισχύει ακόμη), τον ανταγωνισμό, την αγωνία για το επόμενο βήμα, την εκμετάλλευση που υπάρχει ενίοτε… Όλα αυτά μας διαμορφώνουν και καθορίζουν την στάση μας στα πράγματα.

Στέφανος Παπατρέχας: Η δουλειά μας – που από τη φύση της σε βάζει σε διαδικασία να μπεις στη θέση του άλλου – με έβγαλε από στερεότυπα και καλούπια.

Λ.Β.: Από μέσα, από πλευράς δηλαδή των καλλιτεχνών, των παραγωγών και λοιπά σίγουρα πάσχει από έλλειψη οργάνωσης και συνέπειας. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο να φτάνει μια παράσταση στην πρεμιέρα με την ψυχή στο στόμα εξαιτίας της ανοργανωσιάς του/της σκηνοθέτη ή/και της παραγωγής, λόγω τεχνικών προβλημάτων από μεριάς του θεάτρου, γενικότερα λόγω έλλειψης γνώσεων και επαγγελματισμού. Ταυτόχρονα υπάρχει και άλλο ένα πρόβλημα: η τάση που έχουν άνθρωποι που γνωρίζουν επιτυχία ή και χωρίς καν να έχουν καταξιωθεί από τον χώρο, να παραπαίρνουν σοβαρά τον εαυτό τους και να φέρονται με έπαρση και αλαζονεία. Είμαστε περαστικοί σε αυτόν τον πλανήτη, έχουν περάσει και θα περάσουν εκατομμύρια άνθρωποι πριν και μετά από εμάς. Μου φαίνεται τουλάχιστον αστείο να θεωρεί κάποιος τον εαυτό του αξεπέραστο και κορυφαίο ακόμη κι αν είναι η Μέριλ Στριπ, την οποία θεωρώ όντως σπουδαία.

Σ.Π.: Όπως δηλώνει και ο τίτλος, το έργο διαδραματίζεται μέσα σε ένα υπερπολυτελές Spa. Εκεί η διευθύντριά του, η Ισαβέλλα, θα υποδεχτεί τέσσερις πελάτες, που έχουν κλείσει πενθήμερο πρόγραμμα θεραπείας σε αυτό το κέντρο ευεξίας: τον Σολ, την Κατερίνα, τον Χάρη και τον Μελέτη. Οι κανονισμοί ορίζουν πως οι πελάτες παραδίδουν τα προσωπικά τους αντικείμενα (κινητά, τσάντες, ρούχα κλπ.) ώστε να βιώσουν απερίσπαστοι από τα ερεθίσματα του έξω κόσμου τις θεραπείες του Spa. Μέσα στο διάστημα αυτό όμως θα ξεσπάσει μια ινδιάνικη κατάρα που θα τους αναγκάσει να παραμείνουν εκεί μέσα, χωρίς δυνατότητα επικοινωνίας με άλλους, για άγνωστο χρονικό διάστημα. Όλη αυτή η κατάσταση ανατρέπει δεδομένα και ταράζει την ισορροπία του καθενός. Μετά από τόσα δραματικά έργα, ήρθε η ώρα μιας κωμωδίας. Μας αρέσει να βαδίζουμε σε άγνωστα μονοπάτια και να δοκιμάζουμε τις δυνάμεις μας σε κάτι διαφορετικό κάθε φορά.

Σ.Π.: Όσο το έγραφα είχα πολύ ως πυρήνα του έργου στο μυαλό μου το εξής: συχνά στην προσπάθειά μας να πετύχουμε τα όνειρά μας, τους στόχους μας, την προσωπική μας ευτυχία, απομονωνόμαστε. Λόγω φόβου και ανασφάλειας, γεμίζουμε άμυνες και νομίζουμε πως θωρακίζουμε τον εαυτό μας αντιμετωπίζοντας τους άλλους ως εχθρούς ή εμπόδια. Αυτή η μοναξιά ήταν η βασική μου έμπνευση. Η απομόνωση και το ότι προσηλωνόμαστε σε έναν μόνο στόχο (χρήμα, καριέρα, έρωτα κλπ) δίνοντας σε αυτόν τεράστια σημασία, υποτιμώντας ταυτόχρονα όποιον άλλο στόχο. Εννοείται πως αυτό το είχαμε εξαρχής υπόψη και στην σκηνοθεσία, στην κατεύθυνση των ηθοποιών, στη δραματουργία. Οι υπερβολές που υπάρχουν σε μια κωμωδία, στο έργο μας έχει ως βάση αυτό το σκεπτικό. Δεν έχουμε βάλει απλώς κωμικές καταστάσεις μόνο και μόνο για να προκληθεί γέλιο. Ό,τι θα δείτε στην παράσταση, έχει λόγο ύπαρξης και σκέψη από πίσω.

Λ.Β.: Με τον Στέφανο ξεκινήσαμε να σκηνοθετούμε μαζί στην «Φροσύνη» και μετά στην «Πασού». Στον «Ονόριο, τα ανομήματα ενός εγκληματία» δοκιμάσαμε πρώτη φορά να συνδυάσουμε και το σκηνοθετικό και το υποκριτικό. Ως ηθοποιοί λειτουργούμε και οι δυο στη σκηνοθεσία μας μέσα από το πρίσμα του ηθοποιού. Γνωρίζουμε από την ως τώρα εμπειρία μας τι λειτουργεί σε εμάς τους ίδιους σκηνικά, ποιες οδηγίες σκηνοθετών μάς βοήθησαν, ποιες μας έβαλαν εμπόδια, ποιος τρόπος δουλειάς φέρνει αποτέλεσμα κατά τα δικά μας πάντα κριτήρια. Κάναμε, παρόλα αυτά, και πολύ σωστή επιλογή στη βοηθό μας και στην περίπτωση του «Ονόριο» και τώρα στο «Spa». Στο πρώτο είχαμε την μοναδική Λιλή Νταλανίκα και τώρα έχουμε μια νέα συνεργάτη, την Ανδρομάχη Μακρίδου. Η Μάχη έχει διαδραματίσει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στο αποτέλεσμα της παράστασης. Πέρα από εξαιρετικό χαρακτήρα, ήθος και ακεραιότητα, έχει και τρομερό κριτήριο. Είναι αλλεργική στην σκηνική ψευτιά και την θεατρίλα και είναι πολύ αυστηρή. Αυτά είναι και για μας απαραίτητα εφόδια για την σκηνοθεσία. Έτσι, ταιριάξαμε με την Μάχη πολύ γρήγορα και αμέσως έπιασε και εκείνη όλη την οπτική και το όραμά μας πάνω στο έργο, ώστε να μπορεί να είναι, όσο είμαστε εμείς στη σκηνή, το εξωτερικό μας μάτι. Για άλλη μια φορά δηλαδή την ισορροπία που μας ρωτάτε την φέρνει η συνεργασία και η εμπιστοσύνη.

Σ.Π.: Κυρίως κατά τη διάρκεια της συγγραφής. Όταν κατέληξα στο θέμα μπήκα στη διαδικασία μελέτης και έρευνας που αφορούσε τόσο το κομμάτι της κωμωδίας, το τι δηλαδή είναι αστείο; γιατί; υπάρχουν κανόνες στην κωμωδία;, όσο και το κομμάτι της ευτυχίας: υπάρχουν ορισμοί για την ευτυχία; φιλοσοφικά ή/και κοινωνικά τι καθιστά κάποιον ευτυχισμένο; Αυτή η αναζήτηση από μόνη της είχε τεράστιο ενδιαφέρον.

Λ.Β.: Και στην διάρκεια της προετοιμασίας έχεις πάντα να μάθεις πράγματα. Και μόνο του το γεγονός πως φτιάχνεις μια ομάδα, αναλύεις και επεξεργάζεσαι ένα κείμενο μαζί με άλλους ανθρώπους, ανοίγει δρόμους που από μόνος σου δεν θα είχες ψάξει. Ο διαφορετικός τρόπος σκέψης του καθένα, συνθέτει έναν καμβά μοναδικό. Ένας μόνο να έλειπε ή να ήταν στη θέση του κάποιος άλλος, αυτόματα θα άλλαζε πολύ το αποτέλεσμα όσων θα δείτε. Κάθε νέα συνεργασία (οφείλει να) σε εξελίσσει.

Στέφανος Παπατρέχας: Το θέατρο κυρίως γεννά ερωτήματα και όταν δίνει απαντήσεις, αυτές είναι πολύ προσωπικές για τον κάθε θεατή.

Σ.Π.: Κυρίως γεννά ερωτήματα και όταν δίνει απαντήσεις, αυτές είναι πολύ προσωπικές για τον κάθε θεατή. Καθένας μας έχει άλλα βιώματα, άλλη κοσμοθεωρία, άλλη αφετηρία και άλλο στόχο. Η παράσταση επομένως που θα δούμε όλοι μαζί μπορεί να έχει τελείως άλλο αντίκτυπο στον καθένα. Φεύγοντας από το «Spa» πρώτος μου στόχος είναι ο θεατής να έχει διασκεδάσει, να έχει γελάσει ή/και συγκινηθεί λίγο. Τώρα, αν όσα δει τροφοδοτήσουν μια σκέψη πάνω στο τι έχει επιλέξει ως ευτυχία και κατά πόσο είναι όντως ευτυχισμένος με τις επιλογές του, αυτό θα ήταν υπέροχο.

Λ.Β.: Θα μου άρεσε πολύ αν κάποιος/α θεατής μετά την παράσταση έμπαινε στη διαδικασία να δει αποστασιοποιημένα τις προτεραιότητες που έχει βάλει στη ζωή του και να σκεφτεί αν αυτές τον ικανοποιούν.

Σ.Π.: Βέβαια. Και θα προσέθετα και άλλη μια σκέψη που θα ήθελα να συνοδεύει τους θεατές φεύγοντας: μήπως στην προσπάθειά μας να φτάσουμε τους στόχους μας, απομονωνόμαστε και απομακρυνόμαστε από τους γύρω μας από φόβο ή ανασφάλεια;

Στέφανος Παπατρέχας

Σ.Π.: Για μένα, όσο κλισέ κι αν ακούγεται, ευτυχία είναι η ισορροπία, ο τρόπος να ακούς τις ανάγκες σου και να χαράζεις την δική σου πορεία, μα σε συνάρτηση πάντα με τους γύρω σου, με όσα συμβαίνουν κοινωνικά και πολιτικά.

Λ.Β.: Εγώ νιώθω ευτυχισμένος αυτήν την περίοδο με αυτό που κάνουμε. Με την παράστασή μας. Χαίρομαι πάρα πολύ γιατί έχουμε φτιάξει έναν θίασο πραγματικά εκπληκτικό που μας δείχνει την εμπιστοσύνη του και την εκτίμησή του κάθε μέρα. Τους ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου έναν έναν, όπως και όλους τους συντελεστές. Αυτό το «μαζί» με κάνει να ξυπνάω με όρεξη και λαχτάρα για όσα θα κάνω μέσα στην ημέρα. Για μένα ευτυχία είναι να συμπορεύεσαι, να καταφέρνεις έναν στόχο συλλογικό (σε όλα τα επίπεδα).

Λ.Β.: Ο κινηματογράφος σίγουρα. Είμαι οσκαράκιας, έχω ολόκληρο αρχείο πάνω στα Oscar. Επίσης είμαι τρελός φαν του Star Wars.

Σ.Π.: Ακούω μουσική (παίζω και κιθάρα και τραγουδάω όλη μέρα), διαβάζω πολύ και μου αρέσει να γυμνάζομαι (αλλά μόνο με πέρσοναλ με την Εμμανουέλα Βεϊνόγλου που κάνει και τις χορογραφίες στο «Spa-σε κατάρα») και να ξεκουράζομαι αγκαλιά με τη Μανιόκα, την γάτα μου.

Λάζαρος Βαρτάνης: Το να νιώθεις κομμάτι μιας ομάδας και να διεκδικείς μαζί της κάτι καλύτερο, είναι λυτρωτικό και ελπιδοφόρο.

Σ.Π.: Η συνύπαρξη. Το ότι έχω στη ζωή μου και επαγγελματικά και προσωπικά, ανθρώπους με τους οποίους μοιράζομαι τα όνειρα, τους φόβους, τις ανάγκες μου, μου δίνει ελπίδα και δύναμη να συνεχίσω. Και μόνο σε ομαδικό πλαίσιο θεωρώ πως μπορούν να επιτευχθούν αλλαγές και ανατροπές σε κάθε επίπεδο.

Λ.Β.: Θα συμφωνήσω. Όταν πολιτικά, κοινωνικά, επαγγελματικά, αλλά και σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον, βιώνουμε καθημερινά αδικίες και εγκλήματα, το να νιώθεις κομμάτι μιας ομάδας, το να ενώνεις τις δυνάμεις σου με άλλους και να διεκδικείς μαζί τους κάτι καλύτερο, είναι λυτρωτικό και ελπιδοφόρο.

Λ.Β.: Για την ώρα είμαστε πολύ αφοσιωμένοι στο «Spa». Δουλεύουμε εντατικά εν όψει της πρεμιέρας μας και ανυπομονούμε να μοιραστούμε αυτήν την ιστορία με το κοινό. Εύχομαι και ελπίζω να έχει συνέχεια και εκτός Αθήνας η παράσταση. Μέχρι τότε πρόβες και φυσικά Σαββατοκύριακα παίζω στα έργα του Στέφανου «Ηλίας, ο πρώτος γάτος χορευτής της γατοϊστορίας» και «Κλειώ, μια καλόκαρδη γαϊδούρα» σε σκηνοθεσία του Στέφανου και της Νάντιας Δαλκυριάδου. Δυο έργα για παιδιά προσχολικής ηλικίας που παίζονται στο Θέατρο Άβατον.

Σ.Π.: Εγώ αυτήν την περίοδο είμαι για δεύτερη χρονιά στον «Κύκλο των χαμένων ποιητών» σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Ασπιώτη στο Θέατρο Βρετάνια και στον ρόλο του Κρίστοφερ στο «Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα» σε σκηνοθεσία Νικορέστη Χανιωτάκη, μια παράσταση που καθημερινές παίζουμε για σχολεία και Κυριακές για όλο το κοινό. Και μαζί με όλα αυτά, πρόβες για το «Spa» μας. Είμαι πραγματικά χαρούμενος και περήφανος για αυτήν την δουλειά. Δεν βλέπω την ώρα για την πρεμιέρα.