Γιατί αποχωρεί η Σοφία Βγενοπούλου από το Μικρό Εθνικό

Την περασμένη Δευτέρα το Εθνικό Θέατρο, σε μια λιτή ανακοίνωση, ενημέρωνε για το τέλος της συνεργασίας του με την υπεύθυνη του Μικρού Εθνικού, Σοφία Βγενοπούλου. Και πως τη θέση της, στο εξής, αναλαμβάνει η διακεκριμένη σκηνοθέτρια, Μαρία Μαγκανάρη. Στην ίδια ανακοίνωση, ο οργανισμός ευχαριστούσε την πρώτη «για τη σημαντική προσφορά και το πολύτιμο έργο της στο Μικρό Εθνικό».

Βέβαια, αυτό που εμφανίζεται ως η λήξη ενός κύκλου και το άνοιγμα ενός καινούργιου για την παιδική και εφηβική σκηνή του Εθνικού, ανταποκρίνεται στη μια πλευρά της κατάστασης. Γιατί η Σοφία Βγενοπούλου παραιτήθηκε των καθηκόντων της μεσούσης της σεζόν; Τι έχει συμβεί; Όπως τονίζει η ίδια, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού, Γιάννης Μόσχος φαίνεται πως δεν ήταν ικανοποιημένος από το καλλιτεχνικό έργο της, οπότε και την ενημέρωσε πως η συνεργασία με τον οργανισμό επρόκειτο να τερματιστεί.

«Η αποχώρηση αυτή δεν ήταν προσωπική μου επιλογή. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής μου ανακοίνωσε ότι δεν σκόπευε να συνεχίσει τη συνεργασία μας ανανεώνοντας την σύμβαση μου που θα έληγε σε τέσσερις μήνες, για λόγους που αφορούσαν στο καλλιτεχνικό αποτύπωμα της δουλειάς μου στο Μικρό Εθνικό», επιβεβαιώνει η ίδια, δηλώνοντας αιφνιδιασμένη καθώς είχε σχεδιάσει νέα προγράμματα και «είχε πράγματα στα σκαριά». «Ωστόσο, δεν θέλησα να παραμείνω άλλο στη θέση μου υπό αυτές τις συνθήκες· φρόντισα να κλείσω τις εκκρεμότητες και να παραδώσω άμεσα, για να μπορέσει κι εκείνος να προχωρήσει τον προγραμματισμό και τις κατευθύνσεις που σχεδιάζει για το Μικρό Εθνικό με τον τρόπο που θέλει», συνεχίζει η κ. Βγενοπούλου.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής Γιάννης Μόσχος σχολιάζει την αλλαγή υπεύθυνης στο Μικρό Εθνικό: «Έκρινα πως έκλεισε ένας κύκλος και πως πρέπει να υπάρξει ανανέωση και καινούργιες ιδέες που θα προστεθούν στις παλιές». @Ελίνα Γιουνανλή

Από την ίδρυση του Μικρού Εθνικού, επί της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Στάθη Λιβαθινού, το Μάϊο του 2017, η Βγενοπούλου θήτευσε στην παιδική και εφηβική σκηνή του Εθνικού, αναλαμβάνοντας επιπλέον τα θεατρικά εργαστήρια και τα κοινωνικά προγράμματα του οργανισμού. Για όλους όσοι είχαν παρακολουθήσει την πορεία της πριν αφομοιωθεί από το δυναμικό του Εθνικού θα έλεγαν πώς ήταν ο σωστός άνθρωπος στη σωστή θέση, έχοντας διαγράψει σημαντική πορεία στο θέατρο για παιδιά και νέους. Αρχικά με το Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου στο Θέατρο του Νέου Κόσμου και στη συνέχεια φέρνοντας τη διοργάνωση στον προγραμματισμό της Στέγης, όπου και ενσωματώθηκε για επτά χρόνια.

Άλλα τόσα ακολούθησαν και στο Εθνικό, όπου οι δραστηριότητες της πύκνωσαν και στην πορεία καρποφόρησαν. Αυτό δεν μεταφράζεται απλώς σε παραστασιακό προγραμματισμό (μια παιδική και δύο παραστάσεις για εφήβους ανά χρονιά) αλλά και σε προγράμματα εντός κι εκτός σχολείων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Μικρού Εθνικού ξεκίνησε δειλά με 12 εργαστήρια το 2017 και στην επόμενη πενταετία πολλαπλασιάστηκε σε περίπου 40 εργαστήρια για νήπια, παιδιά, εφήβους και ενήλικες.

Την ίδια ώρα, ξεχωριστή θέση στις δράσεις του Μικρού Εθνικού έλαβε το πρόγραμμα «Το θέατρο στο νέο σχολείο» που ιδρύθηκε ένα χρόνο αργότερα εξασφαλίζοντας τη χρηματική στήριξη προγράμματος ΕΣΠΑ, η οποία ξεπέρασε τα 2 εκατομμύρια ευρώ.  Σκοπός του ήταν εισηγηθεί – και το κατάφερε – ένα καινούργιο ρόλο της θεατρικής διαδικασίας εντός του εκπαιδευτικού συστήματος: Προώθησε, δηλαδή, μεθόδους που καλλιεργούν την ενεργή συμμετοχή και τη βιωματική μάθηση των εφήβων και των εκπαιδευτικών. Ηθοποιοί-εμψυχωτές του Εθνικού Θεάτρου ταξίδευαν κάθε εβδομάδα (μέχρι και πέρυσι) σε Γενικά και Πρότυπα Γυμνάσια, Γενικά Λύκεια, ΕΠΑΛ, ΕΕΕΚ, Γυμνάσια με Λ.Τ., αλλά και μικρότερες ομάδες παιδιών σε οκτώ περιφέρειες της χώρας.

Υπολογίζεται πως μέχρι την άνοιξη του 2023 το Εθνικό είχε φτάσει σε 100 σχολεία σε ολόκληρη την Ελλάδα, με τη συμμετοχή 100 εκπαιδευτικών και 2.000 εφήβων μαθητών. «Το θέατρο στο νέο σχολείο» στάθηκε και η αφετηρία για την ίδρυση της Εφηβικής Σκηνής το 2021 φιλοξενώντας πάνω από 11.000 παιδιά – θεατές δωρεάν παραστάσεων μέσα στην τελευταία διετία, ενώ ο αριθμός των εφήβων που παρακολούθησαν τα συνοδευτικά συμπεριληπτικά εκπαιδευτικά προγράμματα της Εφηβικής Σκηνής είναι πάνω από 20.000.

Η έννοια της συμπεριληπτικότητας ήταν μια βασική προτεραιότητα των σχολικών εργαστηρίων. Σε αυτό το πλαίσιο, πέρυσι διερεύνησαν τα έμφυλα στερεότυπα ενώ φέτος, με δύο πολεμικές εστίες ενεργές κοντά στην Ελλάδα, νεαροί πρόσφυγες και προσφύγισσες από χώρες της εμπόλεμης ζώνης αλληλεπίδρασαν με Έλληνες συνομίληκους τους χρησιμοποιώντας θεατρικούς όρους σε μια προσπάθεια κοινωνικής ένταξης των πρώτων. Έχοντας βρει έμπρακτο σύμμαχο στη Unicef (που χρηματοδότησε την προσπάθεια με 180.00 ευρώ), η Σοφία Βγενοπούλου έθεσε τη θεματική «Κάνουμε θέατρο για την Ειρήνη» και επιστράτευσε το διακεκριμένο Βρετανό δημιουργό Κρις Κούπερ για τη συγγραφή ενός νέου θεατρικού κειμένου. Το νεόκοπο έργο που, μόλις, κατέβηκε με τίτλο «Στα όρια», παρακολούθησαν 8.500 θεατές μέσα σε τέσσερις μήνες ενώ στα σχετικά εργαστήρια συμμετείχαν 295 ασυνόδευτοι πρόσφυγες και έφηβοι Έλληνες. Μια λιγότερο θεατή, αλλά πολύ σημαντική πτυχή του ίδιου προγράμματος ήταν το εφαρμοσμένο θέατρο για εργαζόμενους στο προσφυγικό πεδίο: Δηλαδή τα επιμορφωτικά εργαστήρια που απευθύνονται αποκλειστικά σε επαγγελματίες στην πρώτη γραμμή των προσφυγικών πεδίων, προκειμένου να εξοικειωθούν με τεχνικές θεάτρου που θα τους φανούν πολύτιμες στην προσέγγιση των ψυχικά τραυματισμένων.

Είναι πολύ περισσότερα τα εκπαιδευτικά και, φυσικά, τα ψυχαγωγικά προγράμματα που εκπόνησε το Μικρό Εθνικό και κάποιες ακόμα χιλιάδες νέων ανθρώπων οι ωφελούμενοι τους. Πέρασαν εξάλλου, σχεδόν, επτά χρόνια έργου για να φτάσουμε στη νέα εποχή που, μοιραία, αρχίζει.

Με 8.500 θεατές και σχολεία σε αναμονή κατέβηκε η παράσταση “Στα όρια” σε κείμενο του Κρις Κούπερ και σκηνοθεσία Σοφίας Βγενοπούλου. @Κάρολ Γιάρεκ

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού ξεκαθαρίζει πως θα υπάρξει συνέχεια στο έργο που έχει ήδη γίνει από τη Σοφία Βγενοπούλου, το οποίο χαρακτηρίζει «πολύ αξιόλογο, με ισχυρό αποτύπωμα». «Το Μικρό Εθνικό θα διατηρήσει ό,τι καλό έχει χτιστεί μέχρι σήμερα, καθώς με απασχολεί να υπάρχει συνέχεια στα πράγματα μέσα στον οργανισμό», αναφέρει καθησυχαστικά. Εφόσον, λοιπόν, εξασφαλιστεί η αναγκαία χρηματοδότηση από νέο πρόγραμμα ΕΣΠΑ «Το θέατρο στο νέο σχολείο» θα έχει μέλλον.

Η απόφαση, ωστόσο, για αλλαγή προσώπου στη διαχείριση του Μικρού Εθνικού βαραίνει τον ίδιο – τη στιγμή δε που το σχήμα ήταν, κατά κοινή ομολογία, αποδοτικό. «Έκρινα πως έκλεισε ένας κύκλος και πως πρέπει να υπάρξει ανανέωση και καινούργιες ιδέες που θα προστεθούν στις παλιές. Οι διευθυντές στους οργανισμούς πρέπει να αλλάζουν» σχολιάζει ο κ. Μόσχος.

“Πινόκιο” σε σκηνοθεσία Βασίλη Μαυρογεωργίου, η φετινή παιδική παραγωγή του Μικρού Εθνικού. @Κάρολ Γιάρεκ

Από την πλευρά της, η Σοφία Βγενοπούλου απολογιστικά σημειώνει πως νιώθει «τεράστια ευγνωμοσύνη γι’ αυτά που κάναμε. Είμαι γεμάτη συγκίνηση και πλούσια σε εμπειρίες πάνω και κάτω από την σκηνή, έχοντας μάθει πολλά από την ανταπόκριση του κοινού και της εκπαιδευτικής κοινότητας, αλλά και από τα λάθη μας. Kαι εύχομαι όλα όσα χτίστηκαν με την αφοσίωση πολλών ανθρώπων να είναι θεμέλια για τη συνέχεια. Τίποτα σημαντικό δεν κάνει κανείς μόνος του και είχα την τιμή να με εμπιστευτούν ικανότατοι άνθρωποι και να συνεργαστώ με καταπληκτικούς, εμπνευσμένους καλλιτέχνες που το έχτισαν όλο αυτό, στην πρώτη γραμμή καθημερινά: Σκηνοθέτες, συγγραφείς, ηθοποιοί, θεατροπαιδαγωγοί που αγκάλιασαν το θέατρο για νέους, στήριξαν τα προγράμματα στα σχολεία, ταξίδεψαν σε όλη την χώρα, ακόμα εργάζονται στα τακτικά εργαστήρια. Υπάρχει πια μια κοινότητα που έχει χαρίσει πολλή συγκίνηση στο νεαρό κοινό και μεγάλο καταφύγιο μέσα από την τέχνη. Είναι αυτό που κρατώ. Και προχωράμε όλοι».