Ρενουάρ: Ο θεμελιωτής του ιμπρεσιονισμού μέσα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματά του

Στις 25 Φεβρουαρίου του 1841, γεννήθηκε στη Λιμόζ της Γαλλίας ο Πιέρ Ωγκύστ Ρενουάρ, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα θα έδινε πνοή σε ένα καλλιτεχνικό κίνημα που βρήκε πολλούς λάτρεις και υποστηρικτές, αυτό του Ιμπρεσιονισμού.

Από μικρός, και ενώ η οικογένειά του είχε μετακομίσει στο Παρίσι, άρχισε να ξεδιπλώνει το ταλέντο του στο σχέδιο. Από την ζωγραφική σε πορσελάνες στην ηλικία των 7 ετών, έφτασε να φιλοτεχνεί κάποιους από τους πιο γνωστούς πίνακες του Ιμπρεσιονισμού, 20 χρόνια αργότερα. Έμπνευση αντλούσε από τους μεγαλύτερους δασκάλους της εποχής του, τα έργα των οποίων συναντούσε στο Λούβρο, το οποίο συχνά επισκεπτόταν.

Το 1862, ο Ρενουάρ άρχισε να κάνει τα πρώτα του βήματα προς μία καλλιτεχνική καριέρα. Γράφτηκε στο ατελιέ των Ερλ Σινιόλ και Μαρκ-Σαρλ-Γκαμπριέλ Γκλαιρ, όπου γνώρισε τους Κλοντ Μονέ, Φρεντερίκ Μπαζίλ και Άλφρεντ Σίσλεϋ. Ταυτόχρονα, είχε καταφέρει να εξασφαλίσει άδεια για να αντιγράφει έργα που βρίσκονταν στο Λούβρο, κάνοντας με αυτόν τον τρόπο την καλύτερη «πρακτική» για τα μετέπειτα προσωπικά του έργα.

Τότε ήρθε σε επαφή με τον Ιμπρεσιονισμό του Μονέ, τον οποίο λίγο αργότερα θα μετουσίωνε με τον δικό του χαρακτήρα στο έργο του, μένοντας στην ιστορία ως ο πρωτοπόρος του Ιμπρεσιονισμού. Τα χαρακτηριστικά που μετέδωσε ο Ρενουάρ στο κίνημα του Ιμπρεσιονισμού, ήταν η ζωγραφική σε εξωτερικούς χώρους, η χρήση πιο αέρινων πινελιών, έντονων χρωμάτων κι φυσικά η απεικόνιση του φωτός, την οποία ελάχιστοι μπορούσαν να δημιουργήσουν σαν τον Ρενουάρ.

Για να αναγνωριστεί όμως ευρέως το ταλέντο του, ο Ρενουάρ έπρεπε να περιμένει μέχρι το 1874, όταν θα παρουσίαζε το έργο του στην Πρώτη Έκθεση Ιμπρεσιονιστών. Από τότε, έγινε ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους και περιζήτητους ζωγράφους, ο οποίος δοκιμάστηκε στα καλλιτεχνικά είδη και πάντα βρισκόταν στο χάσμα ανάμεσα στον ιμπρεσιονισμό και τον κλασικισμό. Τη δεκαετία του 1880, σταδιακά άρχισε να απομακρύνεται από τους υπόλοιπους ιμπρεσιονιστές. Έστησε το ατελιέ του στη Μονμάρτρη το 1880 και εκεί γνώρισε την μέλλουσα γυναίκα του, Αλίν Σαριγκό. Μαζί απέκτησαν έναν γιο, ο οποίος έγινε η αφορμή της επιστροφής του ζωγράφου από τα ταξίδια που είχε αρχίσει να κάνει εκείνη την περίοδο. Από τις εξορμήσεις αυτές όμως, είχε ήδη κερδίσει την επαφή με το έργο σπουδαίων ζωγράφων, όπως ο Ραφαήλ, και επηρεάστηκε έντονα.

Το 1892 το άστρο του ιμπρεσιονιστή είχε αρχίσει να σβήνει. Ο Ρενουάρ έπασχε από παραμορφωτική αρθρίτιδα και σταδιακά έχανε την ικανότητά του να ελέγχει τα άκρα του. Τα έργα του άλλαξαν μορφή, όμως ο ίδιος δεν το έβαλε ποτέ κάτω, καθώς ζωγράφιζε μέχρι τις τελευταίες του μέρες. Στις 3 Δεκεμβρίου του 1919, ο ζωγράφος έχασε την ζωή του σε ηλικία 78 ετών, έχοντας καταφέρει να δει λίγους μήνες νωρίτερα τα έργα του να εκτίθενται στο Λούβρο, δίπλα σε αυτά των μεγάλων ζωγράφων που ο ίδιος στα εφηβικά του χρόνια θαύμαζε όσο τίποτε άλλο.

Οι ιμπρεσιονιστικοί πίνακες του Ρενουάρ όχι μόνο τον έκαναν ηγέτη στο κίνημα, αλλά του κέρδισαν τη φήμη ενός από τους μεγάλους ζωγράφους του 19ου αιώνα. Ο πρωτοπόρος του Ιμπρεσιονισμού αγαπούσε να μετουσιώνει στο έργο του την Μπελ Επόκ του Παρισιού, αφήνοντας ως παρακαταθήκη δεκάδες σπουδαία έργα, έξι εκ των οποίων συγκεντρώσαμε, για να θυμηθούμε το έργο του κορυφαίου Γάλλου ιμπρεσιονιστή.

Χορός στο Μουλέν ντε λα Γκαλέτ, Ρενουάρ, 1876. Photo Credits: Wikimedia Commons

Ίσως το πιο διάσημο από τα έργα του Ρενουάρ, ο Χορός στο Μουλέν ντε λα Γκαλέτ, μας επιτρέπει να ρίξουμε μία ξεκάθαρη ματιά στο Παρίσι του 19^ου αιώνα. Ως ένας από τους εμβληματικούς πλέον πίνακες του Ιμπρεσιονισμού, παρουσιάζει τον παλμό της παριζιάνικης ζωής και συγκεκριμένα την καθημερινότητα στο Μουλέν ντε λα Γκαλέτ της Μονμάρτρης, όπου συγκεντρώνονταν γνωστές και μη προσωπικότητες του Παρισιού, για να διασκεδάσουν. Ο Ρενουάρ τον φιλοτέχνησε στα πρώτα βήματά του μέσα στον Ιμπρεσιονισμό και διακρίνεται εύκολα η χαρακτηριστική τεχνοτροπία του ζωγράφου, με τα ζωντανά χρώματα και το παιχνίδισμα του φωτός. Το έργο εκτίθεται στο Μουσείο Orsay του Παρισιού.

Το Πρόγευμα των Κωπηλατών, Ρενουάρ, 1880. Photo Credits: Wikimedia Commons

Το 1878, ο Ρενουάρ αρνήθηκε να συμμετάσχει στην Τέταρτη Έκθεση Ιμπρεσιονιστών και είχε ήδη αρχίσει να χαράσσει το δικό του μονοπάτι στον δρόμο του Ιμπρεσιονισμού, απομακρύνοντας το έργο του από τις πρακτικές των υπολοίπων ιμπρεσιονιστών. Πλέον το κλασικό στοιχείο τον τραβούσε πιο έντονα, χωρίς να αποκλίνει όμως από τις χαρακτηριστικές θεματικές του. Το 1880 ξεκινά να φιλοτεχνεί έναν ακόμα διάσημο πίνακα, Το Πρόγευμα των Κωπηλατών, όπου βλέπουμε το μεσημεριανό γεύμα μίας ομάδας κωπηλατών, σε ένα γνωστό εστιατόριο στο Σατού, κατά μήκος του Σηκουάνα, όπου σύχναζαν καλλιτέχνες. Στο έργο απεικονίζονται γνωστές προσωπικότητες της εποχής του Ρενουάρ, κυρίως από τον κύκλο του.

Το Πρόγευμα των Κωπηλατών αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του 19ου αιώνα και συνδυάζει στοιχεία πορτραίτου, νεκρής φύσης και τοπίου, τόσο αρμονικά όπως μόνο ο Ρενουάρ μπορούσε να συνδυάσει. Για ακόμα μια φορά, η χρήση του φωτός είναι μοναδική, και παρόλο που μπορούμε να διακρίνουμε 15 χαρακτήρες, κανένας δεν είναι λιγότερο προσεγμένος από τον άλλο, τονίζοντας έτσι την εμμονή του ζωγράφου με την αρμονία και την ισορροπία. Ο πίνακας εκτέθηκε στην Έβδομη Έκθεση Ιμπρεσιονιστών το 1882 και έλαβε άμεση αναγνώριση.

Οι Ομπρέλες, Ρενουάρ, 1882-1886. Photo Credits: Wikimedia Commons

Οι Ομπρέλες αποτελούν το έργο σταθμό της καλλιτεχνικής καριέρας του Ρενουάρ, καθώς μπορούμε να παρατηρήσουμε τις δύο χαρακτηριστικές φάσεις του ζωγράφου. Αυτός ο πίνακας απεικονίζει έναν πολυσύχναστο παριζιάνικο δρόμο με τους περισσότερους ανθρώπους να χρησιμοποιούν ομπρέλες, για να προφυλαχθούν από τη βροχή. Ο διττός χαρακτήρας του έργου έγκειται στις δύο φάσεις που πέρασε μέχρι την ολοκλήρωσή του. Ο Ρενουάρ άρχισε να το φιλοτεχνεί γύρω στο 1882, χρησιμοποιώντας τα κλασικά χαρακτηριστικά της ιμπρεσιονιστικής του φάσης, χωρίς όμως να ολοκληρώσει τον πίνακα.

Το 1885, αποφάσισε να ξανά ασχοληθεί με τον πίνακα, έχοντας όμως ήδη κάνει στροφή στην κλασική τέχνη. Αυτό, είχε ως αποτέλεσμα η αριστερή πλευρά του πίνακα, ιδιαίτερα η κύρια γυναικεία φιγούρα, να έχει ζωγραφιστεί σε πιο κλασικό γραμμικό ύφος, με χρήση πιο ήρεμων χρωμάτων, ενώ οι ομπρέλες και οι υπόλοιποι χαρακτήρες να αποτελούν τις γνωστές ιμπρεσιονιστικές φιγούρες του Ρενουάρ.

Χορός στην εξοχή, Ρενουάρ, 1883. Photo Credits: Wikimedia Commons

Το ζευγάρι στον πίνακα του Ρενουάρ παρασύρεται από τη μουσική, τον χορό και τη θερμή ατμόσφαιρα του καλοκαιριού, όμως πάνω από όλα, οι δύο νέοι παρασύρονται ο ένας από τον άλλο. Η θεματική αυτή δεν ήταν άγνωστη στον Ρενουάρ, καθώς είχε φιλοτεχνήσει και άλλους παρόμοιους πίνακες. Είναι όμως από τους λίγους που παρουσιάζουν την καθαρή αγάπη τόσο αρμονικά.

Αυτό που μας επιβεβαιώνει την μεγάλη αυτή αγάπη είναι το πλατύ χαμόγελο στο πρόσωπο της νεαρής πρωταγωνίστριας του πίνακα. Κοιτώντας μας απευθείας στα μάτια, είναι σαν να μας φωνάζει πως είναι ερωτευμένη και πως δεν θα ήθελε ποτέ να τελειώσει αυτός ο χορός με τον αγαπημένο της. Ο έρωτας εξάλλου, είναι ένας συνεχής χορός συναισθημάτων. Σήμερα, ο πίνακας φυλάσσεται στο Μουσείο Orsay, στο Παρίσι.

Οι Μεγάλες Λουόμενες, Ρενουάρ, 1884. Photo Credits: Wikimedia Commons

Μετά την αρχική περίοδο της επιτυχίας του, ο Ρενουάρ πέρασε αρκετά χρόνια ταξιδεύοντας στο εξωτερικό. Οι επιρροές που έλαβε συγκεκριμένα από την Ιταλία και τους πίνακες του Τιτσιάνο και του Ραφαήλ συνέβαλαν στην δημιουργία των Μεγάλων Λουόμενων αλλά και στην γενικότερη ενασχόληση του με την απεικόνιση του γυμνού. Ο συγκεκριμένος πίνακας χρειάστηκε τρία χρόνια και αρκετούς πειραματισμούς για να ολοκληρωθεί και παρόλα αυτά δεν έλαβε θετικές κριτικές. Κάποια χρόνια αργότερα βέβαια, εκτιμήθηκε η γλυπτική ικανότητα των φιγούρων του και το τοπίο, που διαθέτει έναν πιο χαλαρό ιμπρεσιονιστικό χαρακτήρα. Το έργο πλέον φυλάσσεται στο Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφεια, στην Αμερική.

Κορίτσια στο Πιάνο, Ρενουάρ, 1892. Photo Credits: Wikimedia Commons

Το 1891, ο Ρενουάρ έλαβε πρόσκληση από τη Γαλλική Κυβέρνηση, για να φιλοτεχνήσει νέα έργα για το Musée de Luxembourg. Ζωγράφισε τότε το «Κορίτσια στο Πιάνο», δίνοντας μεγάλη έμφαση στις λεπτομέρειες. Συνολικά δημιούργησε πέντε εκδοχές του έργου αυτού, δίνοντας σε μία απλή οικιακή σκηνή μία πιο ζωντανή διάσταση. Τα έντονα χρώματα και συγκεκριμένα το ζεστό ροζ του ενός φορέματος, είναι μία εμφανής επιρροή από τον Ιταλό καλλιτέχνη Τιτσιάνο.

Οι νεαρές γυναίκες που έπαιζαν πιάνο, ήταν ένα επαναλαμβανόμενο και αγαπημένο θέμα για τον Ρενουάρ, ο οποίος καταφέρνει να απεικονίσει με περίσσια μαεστρία μία τόσο απλή σκηνή. Το συγκεκριμένο έργο βρίσκεται στο Μουσείο Orsay του Παρισιού, ενώ κάποιες παραλλαγές του φυλάσσονται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη Νέα Υόρκη και στο Musée de l’Orangerie στο Παρίσι.