Θεατής: «Παγώνια» στο Bios

Παρακολουθήσαμε την παράσταση, «Παγώνια», σε κείμενο της Στέλλας Ζαφειροπούλου και σκηνοθεσία του Τάσου Πυργιέρη, η οποία παρουσιάζεται στο Bios, και σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας.

Τρεις φίλοι, συγκάτοικοι σε ένα μικρό διαμέρισμα, βρίσκονται μια ανάσα από την πραγματοποίηση των ονείρων τους. Το ζευγάρι, Παναγιώτης και Φανή, είναι δύο επίδοξοι ηθοποιοί που μόλις έμαθαν πως επιλέχθηκαν να παίξουν σε μια τηλεοπτική σειρά. Για τον τρίτο της παρέας, τον Μπίλυ, ο οποίος βγάζει τα προς το ζην ως οδηγός νταλίκας, η ώρα που θα βρεθεί στο studio ηχογράφησης για το ξεκίνημα της μουσικής του καριέρας πλησιάζει. Το μέλλον φαντάζει πολλά υποσχόμενο για τους τρεις νέους. Ωστόσο, ένα αναπάντεχο όσο και σοκαριστικό γεγονός έρχεται για να ανατρέψει τα πάντα, υπενθυμίζοντας πως τα όνειρα δεν είναι παρά ένας “πύργος από τραπουλόχαρτα” που μπορεί να γκρεμιστεί μέσα σε μια στιγμή. Οι τρεις φίλοι, αντιμέτωποι με αυτή την απειλή και μια ανέφικτη απόφαση που θα τους ακολουθεί για όλη την υπόλοιπη ζωή τους, θα κληθούν να επιλέξουν ανάμεσα στο “εγώ” και το “εμείς” και να απαντήσουν στο ερώτημα “από τι υλικό είναι, εν τέλει, φτιαγμένος ο άνθρωπος”;

Στον κόσμο της Στέλλας Ζαφειροπούλου δεν χωρούν εξιδανικεύσεις. Είναι ένας σκληρός, κυνικός κόσμος, αναμφίβολα πιο κοντά στην πραγματικότητα από όσο ο καθένας από εμάς θα ήθελε να παραδεχτεί. Ένας κόσμος χωρισμένος στους “προνομιούχους” και τους “άλλους”. Εκείνους τους “άλλους” παρατηρεί από κοντά με την πένα της η συγγραφέας. Τους νέους ανθρώπους και τα ελάχιστα έως ανύπαρκτα εφόδια και εχέγγυα που τους προσφέρει η κοινωνία για να στήσουν τη ζωή τους όπως επιθυμούν, δίνοντας, μάλιστα, έμφαση στον ίδιο τον καλλιτεχνικό χώρο, ο οποίος αποδεικνύεται κάθε άλλο παρά ένας “δρόμος στρωμένος με ροδοπέταλα “.

Ο αγώνας των νέων αυτών ανθρώπων δεν παρουσιάζεται “ηρωικός”. Πρόκειται για μια “κούρσα” προς την κορυφή για γερά στομάχια και εκείνος που θα την κατακτήσει δεν είναι απαραίτητα ο πιο δυνατός ή ο πιο ονειροπόλος, αλλά μάλλον ο πιο αποφασισμένος, ίσως και πιο “αδίστακτος”. Οι κανόνες του παιχνιδιού δεν χωρούν αμφισβήτησης: Η ζωή δεν είναι ένα παραμύθι, όλοι κάτι πουλάμε και τα πάντα τίθενται προς πώληση και εκμετάλλευση, από το σώμα μας έως τις αξίες και τα ιδανικά μας. Κάθε ευκαιρία δεν δίνεται απλόχερα και πρέπει να είσαι έτοιμος να την “πιάσεις από τα μαλλιά”. Κάθε “νίκη” ενέχει ένα κάποιο κόστος και πρέπει να είσαι έτοιμος να πληρώσεις το τίμημα.

Τα “γυρίσματα” της τύχης, εκείνα που είναι ικανά να μετατρέψουν τη “γεύση” της ευτυχίας σε δηλητήριο στο στόμα μας από τη μια στιγμή στην άλλη, οδηγούν τους ήρωες σε ρήξη έναντι των άλλων “συνειδήσεων”, τους φέρουν αντιμέτωπους με ηθικά διλήμματα και το ίδιο το “σκοτάδι” μέσα τους. Κάθε επιλογή εμπεριέχει ένα ρίσκο και όποιος επιλέγει ένα “μονοπάτι” στη ζωή στέκεται εντελώς μόνος, ακόμη και αν φαινομενικά δεν είναι. Στο έργο της Στέλλας Ζαφειροπούλου, όταν τα “θέλω” συγκρούονται με τα “πρέπει” και το “σωστό” με το “λάθος”, “γεννάται” μια κρίση με απρόβλεπτες συνέπειες. Παναγιώτης, Φανή και Μπίλυ καλούνται να αποφασίσουν οριστικά και αμετάκλητα μέχρι που είναι ικανοί να φτάσουν όταν όχι μόνο οι φιλοδοξίες και τα όνειρα τους αλλά και η ίδια τους η επιβίωση τίθεται εν αμφιβόλω. Αν οι πράξεις τους, τελικά, οφείλουν να κάνουν περήφανους τους ίδιους ή τους γύρω τους. Αν δέχονται να εναποθέσουν τη μοίρα τους στα χέρια των άλλων και των επιλογών τους, ή έχει έρθει η ώρα να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Αν μπορούν να συμφιλιωθούν με τις όποιες επιπτώσεις  θα έχει μια τέτοια δική τους απόφαση για τους υπόλοιπους. Το διακύβευμα “αλληλεγγύη” μέχρι τέλους ή “προδοσία”.

Οι “μάσκες” πέφτουν, τα ήδη σαθρά “θεμέλια” των σχέσεων δοκιμάζονται, οι οδυνηρές αλήθειες που εκστομίζονται πληγώνουν σαν “βέλη” ψυχές και συνειδήσεις. Οι πράξεις απογυμνώνονται από το “περιτύλιγμα” της ανιδιοτέλειας, ο “εχθρός” δεν είναι βρίσκεται πάντα εκτός των “τειχών”. Οι ήρωες του έργου είναι τα «Παγώνια», εκείνη τη στιγμή όταν η οπτική ψευδαίσθηση, που κάνει τα φτερά τους να φαίνονται εντυπωσιακά στο ανθρώπινο μάτι, υποχωρεί και στη θέση της μένει η απογοητευτική πραγματικότητα, η “γυμνή” αλήθεια που προσπαθούν επιμελώς και απεγνωσμένα να κρύψουν ακόμη και από τον ίδιο τον εαυτό τους. Γιατί το ένστικτο του ανθρώπου τον οδηγεί να καθίσταται ταυτόχρονα υποκείμενο και αντικείμενο παραπλάνησης. Είναι το “νέκταρ” που ξεγελάει τη θνητή του φύση. Απόηχο μιας κοινωνίας που θαμπώνεται από και “θεοποιεί” πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις, την λαμπερή όσο και απατηλή τους όψη, χωρίς, ωστόσο, να νοιάζεται για το “μέσα” ή την “ουσία”.

Ο Τάσος Πυργιέρης δημιουργεί μια άρτια δομημένη παράσταση όπου τίποτα δεν είναι περιττό και τα επιμέρους στοιχεία της σκηνοθεσίας συνταιριάζουν με την καλή “ρυθμικότητα” του κειμένου δίνοντας την αίσθηση της ισομετρίας και της τακτικότητας. Ζωντανεύει επί σκηνής ένα σύμπαν διαρκούς αγώνα, εφήμερης ευτυχίας, ανατροπών και δυσάρεστων εκπλήξεων. Ένα σχεδόν κλειστοφοβικό και προστατευτικό συνάμα κόσμο. Από τη μια μεριά ο χώρος εγκλωβίζει τους ήρωες να πάρουν επώδυνες αποφάσεις που θα καθορίσουν το υπόλοιπο της ζωής τους, χωρίς καμία διέξοδο από την αναπόφευκτη τελική “αναμέτρηση” που θα κλείσει όλους τους “λογαριασμούς” και θα σφραγίσει το πεπρωμένο τους. Από την άλλη, προσωρινά τους προστατεύει από όλα όσα απειλούν να “εισβάλουν” βίαια στον μικρόκοσμο τους και από τις συνέπειες αυτών των ίδιων των αποφάσεων τους. Όταν οι τρεις ήρωες θα βγουν για τελευταία φορά από την πόρτα, τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο. Ο χρόνος γι’ αυτούς μετράει αντίστροφα καθώς προχωράει αμείλικτα προς τα μπρος. Αυτή την “αμειλικτότητα” υπογραμμίζει ο σκηνοθέτης μέσα από ένα παιχνίδι μαζί του, σε καίρια σημεία της παράστασης, με “τεχνικές” που θυμίζουν “βίντεο” -slow motion, fast forward, rewind- και ενισχύουν την τραγική διαπίστωση πως στη ζωή έρχονται τα πάνω κάτω εκεί που δεν το περιμένεις και η απόσταση μας από την “καταστροφή” είναι ζήτημα δευτερολέπτων.

Τα σκηνικά και τα κοστούμια της Ελίνας Δράκου οπτικοποιούν ένα σύγχρονο κόσμο όπου οι νέοι άνθρωποι καλούνται να “παλέψουν” με πενιχρά μέσα και να τα βγάλουν πέρα όπως όπως. Εκεί που τίποτα σχεδόν δεν ανήκει αποκλειστικά σε κανέναν παρά μόνο τα όνειρα που “θρέφουν” τη φαντασία και τις φιλοδοξίες. Εκεί που η “μονοτονία” της πραγματικότητας κάνει τις ελπίδες να φαίνονται φρούδες, οποιοδήποτε σχέδιο για ένα καλύτερο μέλλον σχεδόν ακατόρθωτο, αντανακλώντας τη «χαμηλή» θέση των ηρώων στον κόσμο, μακριά από το φως του ήλιου.

Ο φωτισμός της Στέβης Κουτσοθανάση επιθυμεί να “διαπεράσει” το δέρμα τους, να ερευνήσει εξονυχιστικά κάθε πτυχή, κάθε σκοτεινή επιθυμία και κρυφό πόθο, να αποκαλύψει το πραγματικό πρόσωπο τους και τις αληθινές προθέσεις πίσω από κάθε λόγο και πράξη. Στο ίδιο μήκος κύματος και η μουσική επιμέλεια του Νίκου Τσαούση. Τα δύο τραγούδια που επιλέχθηκαν ως το κύριο μουσικό μοτίβο της παράστασης, το «Wild Thing» των The Troggs και το «Fame» της Αϊρίν Κάρα μοιάζουν να ξεπηδούν ακούσια από τον ίδιο των ψυχισμό των ηρώων και τις περισσότερο ή λιγότερο μύχιες σκέψεις τους.

Τελικά ποιος είναι “φτιαγμένος” για το όνειρο; Γιώργος Παπαπαύλου, Φιόνα Γεωργιάδη και Πέτρος Σκαρμέας “κουβαλούν” με ερμηνευτικό σθένος τις “αποσκευές” των ηρώων τους στη σκηνή. Όλα εκείνα τα τραυματικά βιώματα που τους κάνουν να αισθάνονται “μικροί”, “ανήμποροι” και αδικημένοι απέναντι στη ζωή. Παναγιώτης, Φανή και Μπίλυ κατηγορούν τους άλλους, τις συνθήκες που δεν τους ευνόησαν, αποφεύγοντας να κοιτάξουν στον καθρέφτη για τον αληθινό υπαίτιο των πράξεων τους, φοβούμενοι να αντικρύσουν το είδωλο τους όπως πραγματικά είναι και όχι όπως το έχουν πλάσει στη φαντασία τους.

Γιώργος Παπαπαύλου (Παναγιώτης) και Φιόνα Γεωργιάδη (Φανή) ενσαρκώνουν εκείνους τους ήρωες που περνούν από το “μεθύσι” της επιτυχίας στη “νηφαλιότητα” ενός ζωντανού εφιάλτη με την ταχύτητα και τη συναισθηματική ορμή ενός roller coaster. Το όνειρο τους είχε πραγματοποιηθεί, σχεδόν μπορούσαν να το “αγγίξουν”, να “ακούσουν” με τα αυτιά τους τα χειροκροτήματα, να “αισθανθούν” την αγάπη των θαυμαστών τους, να “δουν” μπροστά στα μάτια τους τις ανέσεις, την πολυτέλεια και όλα εκείνα τα μεγαλεία που θεωρούν πως η ζωή τους χρωστάει. Η άφιξη του Μπίλυ (Πέτρος Σκαρμέας) και όσων τους αποκαλύπτει έρχεται να τους συντρίψει. Η απόγνωση, η απελπισία, το παράπονο για το πόσο κοντά είχαν φτάσει, καθώς και ο φόβος για το τι μέλλει γενέσθαι τους τρώει τα σωθικά.

Για τον Παναγιώτη του Γιώργου Παπαπαύλου στον “δρόμο” της ζωής δεν υπάρχουν διακλαδώσεις. Μια είναι η αφετηρία και ο προορισμός και το τέλος δεν μπορεί να γραφτεί τόσο άδοξο και μάλιστα από κάποιον τρίτο. Παρουσιάζεται πιο κυνικός και αδίστακτος από τους υπόλοιπους ήρωες, όμως, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Απλώς είναι πιο διατεθειμένος να πει πράγματα που οι άλλοι διστάζουν να αρθρώσουν. Η Φανή της Φιόνας Γεωργιάδη βρίσκεται στο κέντρο ενός “τριγώνου” όχι μόνο ερωτικής αντιζηλίας αλλά και σύγκρουσης διαφορετικών κοσμοθεωριών. Σε αυτό το “τρίο” είναι η μόνη που φαίνεται διατεθειμένη να δεχθεί τους άλλους όπως είναι, με τα ελαττώματα και τις αδυναμίες τους, η μόνη που δέχεται να ακούσει, να κάνει έστω μικρές υποχωρήσεις. Ωστόσο εμφανίζεται ψυχικά εξουθενωμένη στην προσπάθεια της να ικανοποιήσει τους γύρω της περισσότερο από τον ίδιο της τον εαυτό. Αν δείχνει να άγεται και να φέρεται, αναποφάσιστή σχεδόν, είναι εξαιτίας αυτής της εξουθένωσης. Στο τέλος, Παναγιώτης και Φανή στέκονται μουδιασμένοι και αμήχανοι στην κορυφή, εκεί που το παρελθόν δείχνει να τους στοιχειώνει, η επιτυχία δεν ήταν τόσο γλυκιά και λαμπερή όσο φαντάζονταν και το μόνο που τους δένει είναι η μοιραία τους απόφαση. Σαν “παγώνια” που ο κόσμος σταματά για να θαυμάσει, ακίνητοι ώστε να μην αποκαλυφθεί η απάτη τους.

Ο Πέτρος Σκαρμέας ενσαρκώνει ίσως την πιο τραγική φιγούρα του έργου. Εκείνος ο ήρωας που θα καταδικάζει πάντα ο ίδιος τον εαυτό του στην αποτυχία. Το παιχνίδι για τον Μπίλυ είναι χαμένο σχεδόν από την αρχή. Δίνει την εντύπωση πως ποτέ δεν πίστεψε πραγματικά στο όνειρο του όσο και αν οι λάθος επιλογές που έκανε στην προσπάθεια του να το φτάσει ήταν αυτές που, εν τέλει, τον απομάκρυναν οριστικά από αυτό. Η αργοπορημένη μεταμέλεια του δεν είναι βέβαιο πως υποκινείται από τύψεις και ενοχές για τις πράξεις του ή την ασφυξία που αισθάνεται απέναντι στο αδιέξοδο στο οποίο ο ίδιος εγκλωβίστηκε. Ένα είναι το σίγουρο, ο ήρωας ξέρει βαθιά μέσα του πως όλα έχουν τελειώσει και δεν υπάρχει επιστροφή. Θυσιάζοντας και καταδικάζοντας συνειδητά στην πορεία άλλες αθώες ψυχές, έφτασε να γίνει “δήμιος” των ίδιων του των ονείρων.

Μια παράσταση που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον, όπως και την αγωνία για την όποια κατάληξη των ηρώων. Μαζί τους θα κληθούμε να κάνουμε “βουτιά” στις σκοτεινότερες και πιο αμφίσημες πτυχές του εαυτού μας, να συλλογιστούμε το τι σημαίνει πραγματικά να “συνυπάρχεις” και να αποφασίσουμε για την αξία των διαφόρων προσεγγίσεων απέναντι στη ζωή.