Το Mobile School ταξιδεύει… στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

To 26o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έρχεται από τις 7 έως τις 17 Μαρτίου 2024, σε φυσικούς χώρους αλλά και online, με την προπώληση να ξεκινά στις 5 Μαρτίου.

Η φετινή διοργάνωση πραγματοποιείται με στρατηγικό συνεργάτη τη ΔΕΗ, η οποία, με μηνύματά της «το Φεστιβάλ θέλει ενέργεια» και «η έμπνευση θέλει ενέργεια», συνεχίζει τη συστηματική και ουσιαστική υποστήριξη σημαντικών πολιτιστικών θεσμών της χώρας μας. Η συνεργασία αυτή με τον σημαντικότερο θεσμό για τον χώρο του Κινηματογράφου, αποτελεί μια ακόμα επιβεβαίωση της πρόθεσης της ΔΕΗ να ενισχύσει δημιουργούς αλλά και την Θεσσαλονίκη, που τόσα χρόνια αποτελεί ορόσημο για την 7η τέχνη.

Την Παρασκευή 8 Μαρτίου στις 17:30 προβάλλεται σε παγκόσμια πρεμιέρα στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ του Λουκά Παλαιοκρασά με τίτλο «Το Mobile School Ταξιδεύει». Πρόκειται για μια παραγωγή της Ένωσης Κυριών Δράμας – Σπίτι Ανοιχτής Φιλοξενίας που αφορά το εκπαιδευτικό έργο «Κινητό Σχολείο», και όπου συμμετείχαν παιδιά της τοπικής κοινότητας, παιδιά Ρομά που ζουν και εργάζονται στους δρόμους, καθώς και εθελόντριες της Ένωσης.

Με αφορμή την προβολή της ταινίας, μιλάμε με τον σκηνοθέτη και με την Ένωση Κυριών Δράμας για τα παιδιά Ρομά και την εκπαίδευση και για την εμπιστοσύνη που γκρεμίζει τα τείχη.

Ο Χάρης ζωγραφίζει πολύ ωραία, η Χρυσούλα σχηματίζει πλέον λέξεις ενώ πριν δεν ήξερε γραφή, ο Μάριος και ο Γιώργος έρχονται πλέον κατευθείαν από το σχολείο με την τσάντα τους. Τα παιδιά συναντούν τους ανθρώπους του Mobile school στους χώρους των καταυλισμών και έρχονται σε επαφή για πρώτη φορά με γραμματική, αριθμητική, γεωγραφία, ζωγραφική, αλλά και με θεματικές συζητήσεων, όπως προσωπική υγιεινή, διαφορετικότητα, σχολικός εκφοβισμός, βία, κ.ά. Το σχολείο ήρθε σπίτι τους, μέσω μιας πρωτότυπης κατασκευής μαυροπίνακα με ρόδες, και μαζί ήρθε και η όρεξη για μάθηση. Πράγμα που σημαίνει ότι κάτι κερδίζεται εδώ, δημιουργείται σχέση εμπιστοσύνης, γκρεμίζονται τοίχοι που ορθώνονταν μπροστά τους.

Η Ένωση Κυριών Δράμας λειτουργεί εδώ και 120 χρόνια, διατηρεί Σπίτι Ανοιχτής Φιλοξενίας για κακοποιημένες γυναίκες και παιδιά και υποστηρίζει την εκπαίδευση, εργασία, υγεία και άλλα δικαιώματα παιδιών, νέων και ενηλίκων. Το 2021 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Η Ένωση ανακάλυψε το 2014 την ύπαρξη του Mobile School και το ζήτησε από τον ομώνυμο Βέλγικο Οργανισμό. Τo 2015 και 2016 έκανε παρεμβάσεις σε καταυλισμούς Ρομά της Δράμας με αυτοσχέδια πάνελ. Το 2017 η τροχήλατη κατασκευή έφτασε στα χέρια της Ένωσης και έκανε κοντινές διαδρομές που έγιναν λίγο μεγαλύτερες, όταν απέκτησαν μεταφορικό μέσο χάρη στην δωρεά της ΑΜΚΕ «Πάνος και Χρυσηίδα Βοήθεια στα παιδιά». Το 2020 το Mobile School αναπτύχθηκε και ταξίδεψε σε Δράμα, Καβάλα και Ξάνθη. Οι τροχήλατοι πίνακες εναλλάσσονται και συνολικά ανέρχονται σε περισσότερους από 350.

Βασικοί στόχοι του Mobile School-Κινητό Σχολείο είναι η εξάλειψη της σχολικής διαρροής και του αναλφαβητισμού, η ενθάρρυνση της συμμετοχής των παιδιών Ρομά σε εκπαιδευτικές δράσεις και η ενδυνάμωση της αυτοεκτίμησής τους, στόχοι που συντελούν στη ψυχο-κοινωνική τους αναπτέρωση και στην απόκτηση βασικών δεξιοτήτων.

Λουκάς Παλαιοκρασάς

Όπως μας εξηγεί ο σκηνοθέτης, Λουκάς Παλαιοκρασάς: «Στόχοι μου ήταν αφενός να αποδώσω μια πλήρη εικόνα του προγράμματος και του προβλήματος που προσπαθεί να αντιμετωπίσει και αφετέρου να αναδείξω την ανθρώπινη διάσταση των ατόμων που εμπλέκονται σε αυτό. Είναι ένα έργο που απαιτεί τη συστηματική αλληλεπίδραση με μια ευάλωτη ομάδα και θεώρησα σημαντικό να αποτυπώσω το συναισθηματικό αντίκτυπο που είχε το πρόγραμμα στα παιδιά Ρομά καθώς και στις Κυρίες που εργάζονται σε αυτό».

Όποιος έχει δει δουλειές του Παλαιοκρασά, όπως πχ το πολύ δυνατό «Τέλος Χρόνου» θα ξέρει ότι ασχολείται ιδιαίτερα με τους νέους και την εκπαίδευση. Ο ίδιος μας εξηγεί τους λόγους: «Οι συναισθηματικές και μαθησιακές προκλήσεις ήταν κάτι που με απασχόλησε όσο μεγάλωνα. Μετά το σχολείο η εμπειρία μου με την εκπαίδευση άλλαξε και άρχισα να εξερευνώ τι πήγε στραβά και τι μπορώ να κάνω σήμερα για να στηρίξω παιδιά που μπορεί να νιώθουν παρόμοια. Μέσα από την επαφή μου με το ντοκιμαντέρ συνειδητοποίησα πόσο χρήσιμο εργαλείο είναι και ότι, αν θέλεις να τραβήξεις την προσοχή ενός παιδιού, ο καλύτερος τρόπος είναι να του δείξεις πώς ένα θέμα επηρεάζει αληθινούς ανθρώπους. Μπορεί να είναι μια αποκαλυπτική εμπειρία για τη διαμόρφωσή του και να ενθαρρύνει μια εποικοδομητική συζήτηση».

Όπως λένε οι άνθρωποι του προγράμματος στην ταινία, έστω και ένα παιδί να βοηθήσουμε, είναι μεγάλο κέρδος. Όπως μας εξηγεί η κα Χρύσα Κελαϊδή, υπεύθυνη του προγράμματος: «Επιτυχία ενός στόχου σημαίνει για εμάς παιδικά χαμόγελα. Ξέρετε πόσο σημαντικό είναι να είσαι η αιτία θετικών αλλαγών στα παιδιά Ρομά; Κάποια παιδιά ιδιαίτερα στον καταυλισμό Φιλίππου Δράμας δεν ήξεραν να μετρούν, να γράφουν, να διαβάζουν, να πηγαίνουν σχολείο. Ήρθε το έργο, σαν «σίφουνας», και τους άλλαξε τη ζωή και όχι μόνον αυτό, αλλά κάποια παιδιά πείσθηκαν ότι πρέπει να συνεχίσουν το σχολείο». Μερικά μόνο από τα αποτελέσματα του έργου: «1706 μοναδικά παιδιά Ρομά σε 3 Νομούς Δράμας, Καβάλας, Ξάνθης, 5 παιδιά που επέστρεψαν στο σχολείο, 556 παρεμβάσεις, 5 εργαζόμενοι για 45 μήνες, 25 εθελοντές, 24 χωριά και οικισμοί, 51 παράλληλες δράσεις, 10 βιωματικές δράσεις σε σχολεία της Δράμας, 350 εκπαιδευτικά panels, 29 δράσεις επικοινωνίας, 2.336 post στα social media, αμέτρητα παιδικά χαμόγελα ευγνωμοσύνης!».

Η ένταξη και η παραμονή των παιδιών Ρομά στο σχολείο δεν είναι απλή υπόθεση. Από τη μία, οι συνθήκες και το περιβάλλον στο οποίο ζουν δεν είναι ευνοϊκά, από την άλλη, παρότι τα τελευταία χρόνια η υποχρεωτική σχολική φοίτηση είναι προϋπόθεση για τη λήψη του οικογενειακού επιδόματος, τα παιδιά Ρομά δεν είναι ποτέ πραγματικά και ενεργά ενταγμένα στο σχολείο.

Σύμφωνα με έκθεση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων 2021, το 70% των νέων Ρομά εγκαταλείπουν την εκπαίδευση, ενώ στον γενικό πληθυσμό το σχετικό ποσοστό είναι 1 στους 10. Ενώ η εκπαίδευση είναι το μέσο για να ξεφύγει κανείς από τη φτώχεια και να βρει ισορροπία, και ενώ υπάρχει μια μικρή βελτίωση σε σχέση με το 2016, η Ελλάδα, μαζί με την Πορτογαλία, έχουν από τα χαμηλότερα ποσοστά Ρομά σε δευτεροβάθμια εκπαίδευση (8%-16%) και τη μεγαλύτερη ποσοστιαία διαφορά σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Τα δε κορίτσια έχουν ακόμα μικρότερη συμμετοχή στην εκπαίδευση από τα αγόρια. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εκδώσει Ψήφισμα στις 5 Οκτωβρίου 2022 σχετικά με τη μείωση των παραπάνω διαφορών και την ισότιμη πρόσβαση και ένταξη των Ρομά σε ποιοτική εκπαίδευση.

Ζητώ από την κα Κελαϊδή να μου αναπτύξει τις βασικές της διαπιστώσεις από την εμπειρία της για την πρόσβαση και συμμετοχή των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση «Από τη μέχρι τώρα εμπειρία μας οι εκπαιδευτικοί έχουν την αγκαλιά τους ανοιχτή για τα παιδιά Ρομά. Το ίδιο και τα παιδιά μη Ρομά αγκαλιάζουν και βοηθούν τα παιδιά Ρομά. Το πρόβλημα είναι με τους γονείς τους, οι οποίοι το πρωί δεν μπορούν να ξυπνήσουν για να τα στείλουν στο σχολείο. Επίσης δεν φροντίζουν καθόλου την υγιεινή τους και γενικά αδιαφορούν για την διαδικασία της μάθησης και την εξέλιξη των παιδιών τους. Έχουμε δώσει πολλές «μάχες» μαζί τους. Γι’ αυτό καταλήξαμε στο να έχουμε ως στόχο ότι και ένα παιδί να βοηθήσουμε και να αλλάξουμε τη ζωή του, είναι σημαντικό».

Ευνοϊκά στοιχεία για την επιτυχία του προγράμματος είναι οι σχέσεις που είχε από τη δεκαετία του 90 η Πρόεδρος της Ένωσης, Αλίκη Τσιαμούρα με την κοινότητα Ρομά στη Δράμα, η συνεργασία με τα Κέντρα Κοινότητας Ρομά και τις Κοινωνικές Υπηρεσίες και στους τρεις νομούς Δράμας-Καβάλας και Ξάνθης και βέβαια η αγάπη για τα παιδιά Ρομά. Από την άλλη, «βασικές προκλήσεις που είχαμε ήταν και είναι ο εκρηκτικός τους χαρακτήρας. Μπορεί να παίζουν ήρεμα και ανέμελα και ξαφνικά ένας από όλους να ξεκινάει για ασήμαντο λόγο έναν καβγά και να ξεσηκώνει όλα τα υπόλοιπα παιδιά. Σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε ρητή και κατηγορηματική εφαρμογή της πρακτικής από τους Βέλγους πως μαζεύουμε και φεύγουμε. Στην αρχή υλοποίησης του έργου το κάναμε αρκετές φορές. Αυτό από μόνο του ήταν ένα μάθημα για τα παιδιά. Τώρα πια μας περιμένουν πώς και πώς κάθε φορά!».

Από την πλευρά του ο σκηνοθέτης Λουκάς Παλαιοκρασάς μας μιλά για την εμπειρία του από τα γυρίσματα: «Στην αρχή είχαμε λίγο αγωνία για το πώς θα επηρεάσει η παρουσία μας τα παιδιά, όμως σύντομα ένιωσαν άνετα, ώστε να διαδράσουν φυσικά με τις κυρίες και ήταν πολύ συνεργάσιμα. Οι κυρίες της Δράμας ήταν εξαιρετικά φιλόξενες και βοηθητικές στο έργο μας, καθώς ο χρόνος που είχαμε ήταν περιορισμένος και χρειαζόμασταν όση βοήθεια μπορούσαμε να πάρουμε για τον συντονισμό των γυρισμάτων. Όσον αφορά το έργο, νομίζω πως οι εικόνες μιλούν από μόνες τους. Η αφοσίωση και η αγάπη που επέδειξαν προς τα παιδιά έκανε φανερό σε όλους μας το αίσθημα κοινότητας που έχουν δημιουργήσει τόσον καιρό».

«Φαντάζομαι ότι όσο πρωτόγνωρη εμπειρία ήταν για εμάς ως συνεργείο να κάνουμε γυρίσματα στον καταυλισμό, άλλο τόσο ήταν και για τα παιδιά και τους κατοίκους που μας είχαν εκεί. Αυτό φάνηκε από το ενδιαφέρον των παιδιών και την περιέργειά τους να μάθουν για τη δουλειά μας και να επεξεργαστούν τον εξοπλισμό μας, σε σημείο που μετά τη λήξη των γυρισμάτων τους κάναμε μια αυθόρμητη μίνι παρουσίαση του ρόλου του φωτογράφου και του ηχολήπτη. Ήταν μια όμορφη στιγμή που μας έδειξε πως η έκθεση σε νέες εμπειρίες μπορεί να ξυπνήσει την περιέργεια και την επιθυμία για γνώση σε αυτά τα παιδιά».

Η ταινία κάνει την πρεμιέρα της στο 26ο ΦΝΘ και εντάσσεται στο πρόγραμμα NextGen, δίνοντας την ευκαιρία σε μαθητές σχολείου να την παρακολουθήσουν. Όπως μας λέει ο σκηνοθέτης: «Ελπίζουμε ότι η ταινία θα συνεχίσει το ταξίδι της ευαισθητοποιώντας το κοινό σε πολλά ακόμα μέρη». Για την κα Κελαϊδή, η ένταξή της στο πρόγραμμα του φεστιβάλ είναι μια δικαίωση: «Το θέλαμε πολύ. Θέλαμε ο κόσμος να μάθει το έργο μας και τις δυνατότητες που έχει, ώστε να δει τα παιδιά Ρομά με άλλα μάτια. Κακά τα ψέματα, η εικόνα που έχουμε όλοι μας γι’ αυτά τα παιδιά είναι η επαιτεία σε πεζοδρόμια, δρόμους, εκκλησίες, πανηγύρια…».