Ειρήνη Φαναριώτη: Η γυναίκα νοείται ως ένα άτομο που πρέπει να στηρίζει την ανδρική πρωτοβουλία

Σε δική της παραγωγή, σκηνοθεσία, ερμηνεία και σε δικό της κείμενο. Αυτή είναι η «Nina» της Ειρήνης Φαναριώτη που συνεχίζει αυτές τις μέρες τον δεύτερο κύκλο των παραστάσεων της στο Θέατρο 104. Το έργο απαρτίζεται από διάφορα κομμάτια που η δημιουργός του συνέλεγε την τελευταία πενταετία. Από ένα περιστατικό σε σούπερ μάρκετ κι ένα κάστινγκ ή μια επίσκεψη στο γυναικολόγο. Κάθε φορά που της δινόταν το έναυσμα κρατούσε σημειώσεις στο κινητό της. «Δεν κάθισα, δηλαδή, μια μέρα κι είπα τώρα θα γράψω. Έτσι μαζεύτηκε η καθημερινότητα μιας γυναίκας που μόνο βαρετή δεν ήταν».

Απόφοιτη του Ωδείου Αθηνών και της Νομικής Σχολής Αθηνών, η Φαναριώτη εξηγεί πως βρισκόταν πάντα κοντά στη συγγραφή – εξίσου κοντά όσο και στην υποκριτική και στη σκηνοθεσία. Έγραφε ιστορίες από τότε που θυμάται τον εαυτό της: Από μαθήτρια Δημοτικού με σενάρια, διηγήματα και θεατρικά. «Απλώς συνέβαινε το εξής: Δεν είχα μάθει να πιστεύω σε όσα μπορούσα αβίαστα να κάνω. Κι αυτό είναι το λυτρωτικό τελικά. Το ότι τολμώ να τα εκθέτω στο κοινό κι ότι βρήκα κι  αυτόν τον τρόπο να μετρατρέπω τα συναισθήματά μου, τις σκέψεις μου σε συλλογική δημιουργία. Είναι αυτή η έλλειψη. Δε μου έφτανε ποτέ να είμαι αποκλειστικά ηθοποιός, παρόλο που λατρεύω να παίζω», διευκρινίζει.

Σκηνή από την παράσταση «Nina/Where are you my dear?» που ανεβαίνει στο Θέατρο 104.

Το «γιατί τώρα;», λοιπόν, σχετίζεται τόσο με την προσωπική της ωρίμανση όσο και με τις κοινωνικές εξελίξεις. Μιλάει για την ουσιαστική ανάγκη η γενιά της να διαφοροποιηθεί. «Αισθάνομαι πως χρόνια τώρα προσπαθούμε να πατήσουμε πάνω στα χνάρια των προγόνων μας. Δεν δημιουργούμε καινούρια ιστορία, σε πολύ μεγάλο βαθμό υπάρχει φόβος και δισταγμός. Υπάρχει, όμως, η φλόγα και το βλέπεις. Αλλά βγάζει και μάτι πως είμαστε λίγο η γενιά που της είπαν ‘πρόσεχε μην πέσεις’. Ok ρε παιδί μου, πέσε, δεν έγινε και κάτι. Προσωπικά νιώθω να πέφτω και να σηκώνομαι σχεδόμ καθημερινά. Τη μια νιώθω παντοδύναμη, γεμάτη ελπίδα και την επόμενη στιγμή αισθάνομαι πως έχω κουραστεί να προσπαθώ, πως είναι μάταιο τελικά. Βλέπω πολλούς φίλους μου σε αυτό το μεταίχμιο».

Ξορκίζει αυτό το έντονο εσωτερικό δίλημμα και συγγραφικά. Η «Nina/Where are you my dear?» θα αποκτήσει και σίκουελ, έχει ήδη γράψει ένα δεύτερο έργο με πέντε γυναίκες ηρωίδες ενώ τη στιγμή που μιλάμε ετοιμάζει την τρίτη της ιδέα για σενάριο ταινίας. Ούσα εξαιρετικά προσωπική, οι θεματικές της αντλούν από την κοινωνική πραγματικότητα: Τα στερεότυπα, τις σχέσεις, τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, τη βία.  Αλλά και τη βία στη φύση και τα ζώα.

Μια νέα γυναικεία υπογραφή στο θέατρο μεταφράζεται, για εκείνη, μοιραία σε περισσότερους γυναικείους χαρακτήρες μέσα στα έργα. «Τουλάχιστον όσον αφορά στα δικά μου έργα γράφω, κυρίως, γυναικείους ρόλους. Ακούγεται η γυναικεία οπτική στα πράγματα, οι ανάγκες, διεκδικείται ο χώρος, τα δικαιώματα, η ελευθερία της έκφρασης. Εκτίθενται κοινωνικές συμπεριφορές, στερεοτυπικές αντιλήψεις και καταστάσεις που τις έχουμε συνηθίσει. Αυτές βάλλονται, καταρρίπτονται μέσα στα έργα. Ο γυναικείος τρόπος σκέψης, τα υπαρξιακά αδιέξοδα μπαίνουν σε πρώτο πλάνο. Η ψυχολογία. Πλέον, δεν είναι μόνο ο ‘Άμλετ’ στο επίκεντρο της θεατρικής και ψυχαναλυτικής μελέτης. Μια γυναίκα γεννιέται με τον πόνο μέσα της. Βλέπει το κορμί της κάθε μήνα να αιμορραγεί ενώ παράλληλα πονάει και πρέπει να σηκωθεί να πάει στη δουλειά, στην πρόβα, στο γραφείο».

Αναγνωρίζει – πως αλλιώς; – ότι η ιδιότητα της θεατρικής συγγραφέα στην Ελλάδα σπανίζει. Όπως σημειώνει, σπανίζει σε πολλά είδη επαγγελμάτων. «Μέχρι χθες μιλούσαμε για το που είναι οι γυναίκες στη σκηνοθεσία. Η γυναίκα νοείται ως ένα άτομο που πρέπει κατά βάση να στηρίζει την ανδρική πρωτοβουλία. Να είναι χρήσιμη στην πατριαρχική κοινωνία, να εκτελεί το ηθικό και το διαχρονικό της καθήκον. Όσο κι αν νιώθουμε πως τα πράγματα έχουν αλλάξει, οι γυναίκες βγαίνουν μπροστά, αναλαμβάνουν θέσεις ισχύος – ας μη γελιόμαστε – η νοοτροπία είναι βαθιά ριζωμένη στο DNA  μας».

Αναλαμβάνοντας ρόλο ηθοποιού, συγγραφέα, σκηνοθέτη και, αναγκαστικά, παραγωγού.

Κατά την Ειρήνη Φαναριώτη, η δυσκολία ν’ αναδειχθεί η γυναικεία γραφή  είναι και ζήτημα διάκρισης φύλου. Μιλάει ξεκάθαρα: «Το πιο δύσκολο κομμάτι είναι να βρεθεί παραγωγός που να πιστέψει σε ένα τέτοιο εγχείρημα από γυναίκα. Να εμπιστευτεί ένα άγνωστο έργο και μια άγνωστη συγγραφέα. Αλλά αυτό το αντιμετωπίζω προσωπικά και στη σκηνοθεσία, στο οποίο δεν βρίσκω λογική απάντηση. Κι όμως, ακόμα παλεύω μόνη μου, αμφισβητώντας τελικά τις δυνατότητές μου, με δικά μου μέσα κι ας κλείνω σε 1 χρόνο 10 χρόνια που υπάρχει η ομάδα της Terre de Semis. Στο ελληνικό θέατρο ψάχνουμε μανιωδώς για το Μεσσία. Κι ο Μεσσίας είναι πάντα άντρας».