Κριστόφ Κισλόφσκι: Μια βουτιά στο αριστουργηματικό σύμπαν ενός ξεχωριστού κινηματογραφιστή

Ο Κριστόφ Κισλόφσκι ανήκει στην κατηγορία των σκηνοθετικών ιδιοφυιών που παρότι «έφυγαν» αρκετά νωρίς, μας άφησαν παρακαταθήκη μια σειρά από κινηματογραφικά αριστουργήματα. Ο σπουδαίος Πολωνός σκηνοθέτης, ήταν γνωστότερος για τον εναλλακτικό τρόπο δομής και αφήγησης των ταινιών του. Το ιδιαίτερο σκηνοθετικό του στυλ, ήταν αυτό που τον κατέστησε έναν από τους καλύτερους σκηνοθέτες και δημιουργούς παγκοσμίως.

Ηθικά διλλήματα, διερευνήσεις στα άδυτα του ανθρώπινου μυαλού και των ανησυχιών που το διακατέχουν, ο θάνατος, η τύχη και οι θεωρίες εναλλακτικών πραγματικοτήτων, ήταν μερικά από τα θέματα που απογείωνε με τις ταινίες του. Ταινίες – τροφή για σκέψη, που σε βάζουν σε μια βαθιά και ουσιώδη ενδοσκόπηση.

Η πιο διάσημη σειρά ταινιών του, είναι η τριλογία “Τα Τρία Χρώματα”: Μπλε, Κόκκινη και Λευκή ταινία. Η τριλογία αποτελεί ένα πρωτοποριακό κινηματογραφικό εγχείρημα. Κάθε ταινία – χρώμα αντικατοπτρίζει και μια αξία της γαλλική σημαίας: ελευθερία, ισότητα και αδελφοσύνη.

Αν η αριστουργηματική τριλογία σας εντυπωσίασε, το μεθυστικό σύμπαν του Κριστόφ Κισλόφσκι δεν τελειώνει εκεί. Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του μεγάλου σκηνοθέτη, συγκεντρώσαμε μερικές από τις καλύτερες ταινίες της καριέρας του, που θα αποτελέσουν σίγουρα μια αξεπέραστη κινηματογραφική εμπειρία.

Πιστεύετε στην τύχη; Αν παίρναμε μια διαφορετική απόφαση, αν κάναμε κάτι ελαφρώς διαφορετικά, θα άλλαζε τελείως η ροή της ζωής μας; Υπάρχουν εναλλακτικές πραγματικότητες ή μήπως η ζωή μας είναι προδιαγεγραμμένη; Η Τυφλή Τύχη του 1987, εξερευνά την ιδέα των πιθανοτήτων και την δύναμη της τύχης.

Ο κεντρικός πρωταγωνιστής, ο Witek, βιώνει τρεις διαφορετικές εκδοχές της ζωής του, αναλόγως αν χάσει το τρένο ή όχι. Οι τρεις αυτές εκδοχές διαφέρουν εντελώς μεταξύ τους. Εκείνος γνωρίζει εντελώς διαφορετικούς ανθρώπους, σε εντελώς διαφορετικές καταστάσεις με διαφορετικές καταλήξεις. Έτσι υπογραμμίζεται ο καθοριστικός ρόλος της τύχης και η δύναμη που έχει μια στιγμή να καθορίσει όλη την υπόλοιπη πορεία κάποιου.

Ενσωματώνοντας και μια πολιτική διάσταση, αντικατοπτρίζοντας το πολιτικό καθεστώς και τον κομμουνισμό στην Πολωνία της εποχής, ο Κισλόφσκι καταφέρνει να δημιουργήσει μια ακόμα πρωτοποριακή ταινία με μια ιδιαίτερη αφηγηματική δομή. Αναδεικνύει περίτεχνα το σενάριο του «Τι και αν;», ενώ σε βυθίζει σε μια βαθιά φιλοσοφική περίσκεψη για την ζωή, ρίχνοντας λάδι στην φλόγα των υπαρξιακών σου ανησυχιών. Με την καλή έννοια.

Ο Δεκάλογος έχει χαρακτηριστεί από πολλούς – κοινό, κριτικούς, σκηνοθέτες- ως ένα σκηνοθετικό και κινηματογραφικό αριστούργημα. Ακόμα και ο σπουδαίος Στάνλεϊ Κιούμπρικ, είχε δηλώσει κάποτε πως σαν ατόφιο αριστούργημα μπορεί να σκεφτεί μόνο το Decalogue. Στα σημερινά δεδομένα το φορματ της σειράς ταινιών θα παρέπεμπε σε μίνι σειρά σε μια streaming πλατφόρμα. Το 1989-90 όταν κυκλοφόρησαν διαδοχικά οι δέκα στο σύνολο ταινίες, επρόκειτο για κάτι το πρωτότυπο και βαθιά ουσιώδες.

Κάθε ταινία και ένα ηθικό δίλλημα. Ο σκηνοθέτης εξετάζει την ανατομία της αμαρτίας και του ηθικής ορθότητας. Μέσα από συνηθισμένους ανθρώπους και καταστάσεις στο πλαίσιο της Πολωνίας στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στην ανατολή του ’90, κάθε επεισόδιο είναι βασισμένο σε μια από τις 10 εντολές. Μέσα από την διερεύνηση των 10 εντολών, ο σκηνοθέτης δημιουργεί περίπλοκους και πολυσχιδείς χαρακτήρες, οι οποίοι βυθίζονται σε ηθικά ασταθείς καταστάσεις.

Αν είσαι σινεφίλ, αυτή είναι ίσως η ταινία που πρέπει οπωσδήποτε να έχεις δει μια φορά τουλάχιστον στην ζωή σου. Μια λυρική ωδή στην ταυτότητα και το πεπρωμένο, μέσα από μια άρτια κεντημένη κινηματογράφηση. Η Διπλή Ζωή της Βερόνικας κυκλοφόρησε το 1991, ανατρέποντας αυτομάτως τους κανόνες του σινεμά. Μια ταινία που εξερευνά την ζωή δύο ηρωίδων, της Veronique και της Weronika. Μένουν σε διαφορετικές πόλεις και ζουν φαινομενικά διαφορετικές ζωές. Ωστόσο τις συνδέει ένας ανεξήγητο και στενός δεσμός.

Διττότητα και ένστικτο παίζουν κυνηγητό, ενώ στο προσκήνιο ακούγεται η εκπληκτική μουσική επένδυση του Zbigniew Preisner, συνθέτοντας μια άρτια και εξαιρετικά αιθέρια ατμόσφαιρα. Η ταινία αποτελεί τρομερή τροφή για σκέψη, ενώ ταυτόχρονα διακατέχεται από μια ασύγκριτη αισθητική.

Ο Κισλόφσκι εδώ τριγυρνάει στα μονοπάτια του θανάτου, της απώλειας, του πένθους και της μνήμης. Το κεντρικό νόημα της ταινίας περιστρέφεται γύρω από το πως ο άνθρωπος καταφέρνει να έρθει αντιμέτωπος με την θνησιμότητά του. Η συγκεκριμένη ταινία είναι από τις πιο φιλοσοφικές του σκηνοθέτη με ένα συνονθύλευμα συναισθημάτων που κάνει κρότο. Η ιστορία ακολουθεί έναν νεαρό δικηγόρο, ο οποίος αρχίζει να βλέπει το φάντασμα μιας ακτιβίστριας που πέθανε πρόσφατα. Και εδώ, ο μεγάλος σκηνοθέτης μένει πιστός στην πολυσχιδή και περίπλοκη αφήγηση, στην οποία αυτή τη φορά προσθέτει μια ονειρική οπτική αισθητική, η οποία απογειώνει το τελικό αποτέλεσμα.

Η ταινία δέχτηκε πολύ σκληρές κριτικές, καθώς αποτελούσε και αποτελεί ένα από τα πιο – ίσως το πιο βαθύτατα πολιτικό φιλμ της καριέρας του. Μέσα από την οπτική γωνία του Jerzy, ο εξετάζει το πλήθος των πολιτικών δικών κατά τον στρατιωτικό νόμο της Πολωνίας. Μάλιστα, για να πετύχει με περισσότερη ακρίβεια το κινηματογραφικό αποτέλεσμα που στόχευε, συνεργάστηκε στενά με τον δικηγόρο Κριστόφ Πιεσέβιτς.

Μια από τις λιγότερο γνωστές ταινίες του, μα εξαιρετικά μπροστά για την εποχή που κυκλοφόρησε. Θα μπορούσε κανείς να πει πως υπάρχει μια πιο προσωπική δουλειά του σκηνοθέτη, μέχρι και το ότι έχει κάποιες αυτοβιογραφικές πινελιές. Κι αυτό γιατί μέσα από το Camera Buff, τον Λάτρη της Κάμερας, ο Κισλόφσκι εκφράζει την επίδραση που ασκεί η αγάπη του ατόμου για την κινηματογράφηση και κατ’ επέκταση για την τέχνη στην ζωή του. Πώς μπορεί να αλλάξει την κοσμοθεωρία σου; Πώς μπορεί η δημιουργία μιας ταινίας να διαμορφώσει την εικόνα σου για τον κόσμο και συνάμα εσένα σαν άνθρωπο;

Αυτά και άλλα πολλά διερευνώνται μέσα από την ιστορία του Φίλιπ, ο οποίος αποκτά μια κάμερα και ανακαλύπτει έναν άγνωστο ενθουσιασμό για την κινηματογράφηση. Μέσα από την τέχνη αυτή, προβληματίζεται, αμφισβητεί και έρχεται αντιμέτωπος με ασυλλόγιστα για εκείνον ρίσκα.

Μια ταινία που -ειδικά αν ασχολείσαι με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο με τον κινηματογράφο- θα λατρέψεις. Ο σκηνοθέτης αναδεικνύει το πως η τέχνη, η δημιουργικότητα μπορούν να “χρωματίσουν” την ζωή κάποιου και να λειτουργήσουν καταλυτικά για την προσωπική του εξέλιξη.